Prawo do życia (art. 2)

A rtykułu 2 Konwencji nie można interpretować w sposób oznaczający wymaganie szczególnej regulacji dostępu osób śmiertelnie chorych do nieautoryzowanych produktów medycznych.

Decyzja Gard i inni v. Wielka Brytania,

27.6.2017 r. (poprawiona 3.7), Izba (Sekcja I),

skarga nr 39793/17, § 78.

W sferze odnoszącej się do zakończenia życia – podobnie jak jego początku – państwa muszą korzystać z pewnej swobody nieograniczającej się do możliwości wyrażenia zgody na przerwanie terapii sztucznie podtrzymującej życie i szczegółowych regulacji w tym zakresie, musi ona objąć również środki pozwalające zachować równowagę między ochroną prawa do życia i prawa do poszanowania życia prywatnego pacjentów oraz ich integralności osobistej. Swoboda ta nie jest jednak nieograniczona, a Trybunał zastrzega sobie możliwość oceny, czy państwo spełniło w tej sferze swoje obowiązki na podstawie art. 2.

Decyzja Gard i inni v. Wielka Brytania,

27.6.2017 r. (poprawiona 3.7), Izba (Sekcja I),

skarga nr 39793/17, § 84.

W razie różnicy zdań między rodzicami dążącymi do zastosowania określonej terapii mającej ratować ich dziecko i leczącymi je lekarzami szpital powinien zwrócić się o rozstrzygnięcie do sądu.

Decyzja Gard i inni v. Wielka Brytania,

27.6.2017 r. (poprawiona 3.7), Izba (Sekcja I),

skarga nr 39793/17, § 106.

Prawo do rzetelnego procesu sądowego (art. 6)

Stwierdzenie przez Trybunał naruszenia art. 6 Konwencji nie oznacza automatycznie obowiązku wznowienia krajowego postępowania karnego. Zasadniczo jest to jednak często najbardziej odpowiedni sposób zakończenia naruszenia i naprawy jego skutków.

Wyrok Moreira Ferreira v. Portugalia (nr 2),

11.7.2017 r., Wielka Izba, skarga nr 19867/12,

§ 52.

Prawa oskarżonych w sprawie karnej wymagają większej ochrony niż prawa stron w postępowaniu cywilnym. Zasady i standardy obowiązujące w postępowaniu karnym muszą więc być określone wyjątkowo jasno i precyzyjnie.

Wyrok Moreira Ferreira v. Portugalia (nr 2),

11.7.2017 r., Wielka Izba, skarga nr 19867/12,

§ 67.

W sprawach dotyczących terroryzmu i przestępczości zorganizowanej Trybunał toleruje niektóre ograniczenia kontaktów między adwokatem i jego klientem. Uprzywilejowanie korespondencji między więźniami i ich obrońcami stanowi jednak podstawowe prawo jednostki bezpośrednio wpływające na prawa obrony. Z tego powodu od fundamentalnej zasady poszanowania poufności relacji adwokat–klient można odstąpić jedynie wyjątkowo i z zastrzeżeniem odpowiednich i wystarczających zabezpieczeń przed nadużyciami.

Wyrok M. v. Holandia, 25.7.2017 r.,

Izba (Sekcja III), skarga nr 2156/10, § 88.

Jeśli prawu materialnemu uznanemu w prawie wewnętrznym towarzyszy prawo proceduralne umożliwiające jego realizację przez sądy, istnieje niewątpliwie „prawo” w rozumieniu art. 6 ust. 1. Artykuł ten ma zastosowanie również, gdy postępowanie sądowe dotyczy decyzji dyskrecjonalnej oznaczającej ingerencję w prawa skarżącego.

Wyrok Regner v. Czechy, 19.9.2017 r.,

Wielka Izba, skarga nr 35289/11, § 102.

Artykuł 6 nie ma zastosowania, gdy ustawodawca, mimo że nie uznaje istnienia jakiegokolwiek prawa, przyznaje pewną korzyść, której jednak nie można dochodzić przed sądami. Odnosi się również do istnienia wynikającej z prawa krajowego samej tylko nadziei na uzyskanie uprawnienia, uzależnionego jednak wyłącznie od decyzji uznaniowej władz, niemających obowiązku jej uzasadniania.

Wyrok Regner v. Czechy, 19.9.2017 r.,

Wielka Izba, skarga nr 35289/11, § 103.

W niektórych przypadkach prawo krajowe, nawet jeśli nie uznaje, że jednostka posiada prawo podmiotowe, może przyznać jej uprawnienie do skorzystania z przewidzianej prawem procedury badania jej roszczenia, w tym obejmującej rozpatrzenie kwestii arbitralności lub bezprawności decyzji albo naruszeń proceduralnych. Odnosi się to również do decyzji, w związku z którymi władze posiadają czysto dyskrecjonalne uprawnienie do przyznania lub odmowy korzyści lub przywileju połączone z wydaniem przepisów przyznających prawo wystąpienia do sądów, które mogą uchylić taką decyzję w razie stwierdzenia jej niezgodności z prawem. Artykuł 6 ust. 1 wchodzi wtedy w grę pod warunkiem, że korzyść lub przywilej – w razie ich przyznania – rodzi prawo cywilne.

Wyrok Regner v. Czechy, 19.9.2017 r.,

Wielka Izba, skarga nr 35289/11, § 105.

W sprawach, w których dowody zostały utaj­nione przed skarżącym ze względów podyktowanych interesem publicznym, Trybunał musi zbadać procedurę podjęcia decyzji w tym zakresie, aby upewnić się, czy była możliwie zgodna z wymaganiami procedury kontradyktoryjnej i równości broni oraz zawierała odpowiednie zabezpieczenia chroniące interesy osoby, której dotyczyła.

Wyrok Regner v. Czechy, 19.9.2017 r.,

Wielka Izba, skarga nr 35289/11, § 149.

Prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego (art. 8)

Usługa komunikatora internetowego jest jedną z form komunikowania się umożliwiającą jednostkom prowadzenie osobistego życia społecznego. Wysyłanie i otrzymywanie korespondencji za jego pomocą jest objęte pojęciem „korespondencja” w rozumieniu art. 8, nawet jeśli odbywa się z komputera pracodawcy.

Wyrok Bărbulescu v. Rumunia, 5.9.2017 r.,

Wielka Izba, skarga nr 61496/08, § 74.

Przy ocenie potrzeby stworzenia ram prawnych określających warunki regulacji przez pracodawcę korespondencji elektronicznej lub innej o charakterze pozazawodowym prowadzonej przez pracowników w miejscu pracy państwa Konwencji powinny korzystać z szerokiej swobody.

Wyrok Bărbulescu v. Rumunia, 5.9.2017 r.,

Wielka Izba, skarga nr 61496/08, § 118.

Swoboda, z jakiej korzystają państwa w tej dziedzinie, nie może być nieograniczona. Władze muszą zapewnić, aby monitoringowi przez pracodawcę korespondencji i innych sposobów komunikowania się – niezależnie od ich zakresu i czasu trwania – towarzyszyły odpowiednie i wystarczające zabezpieczenia przed nadużyciami.

Wyrok Bărbulescu v. Rumunia, 5.9.2017 r.,

Wielka Izba, skarga nr 61496/08, § 120.

Trybunał – świadomy szybkich zmian w dziedzinie komunikacji elektronicznej – uznał za istotną proporcjonalność reakcji i gwarancje proceduralne chroniące przed arbitralnością. W tym kontekście władze powinny zwracać uwagę na następujące czynniki:

• czy pracownik został powiadomiony o możliwości monitoringu przez pracodawcę jego korespondencji elektronicznej i innych sposobów komunikowania się i jego zastosowaniu. W praktyce pracownicy mogą być powiadamiani o nim w różny sposób zależnie od okoliczności; zgodność z art. 8 Konwencji zwykle wymaga, aby powiadomienie jasno określało naturę monitoringu i zostało dokonane przed jego podjęciem;
• zakres monitoringu przez pracodawcę i stopień wynikającej z niego ingerencji w prywatność pracownika; należy rozróżnić monitoring samego przepływu korespondencji oraz jej treści; należy również wziąć pod uwagę, czy monitorowana była całość korespondencji, czy wyłącznie jej część, podobnie jak okres jego stosowania i liczbę osób mających dostęp do jego rezultatów. To samo dotyczy jego ograniczeń przestrzennych;
• czy pracodawca przedstawił uprawnione powody usprawiedliwiające monitoring komunikowania się i zapoznanie się z jego treścią; monitoring jest z natury metodą kontroli wyraźnie bardziej inwazyjną niż inne, wymagającą odpowiednio przekonującego usprawiedliwienia;
• czy możliwy był monitoring pracowników za pomocą metod i środków mniej dotkliwych niż bezpośredni dostęp do treści ich korespondencji; w związku z tym wymagana jest ocena – w świetle okoliczności sprawy – czy cel realizowany przez pracodawcę można było osiągnąć bez bezpośredniego dostępu do jej pełnej treści;
• konsekwencje monitoringu dla pracownika, którego dotyczył, i sposób użycia przez pracodawcę jego rezultatów, w szczególności czy służyły osiągnięciu deklarowanego celu;
• czy pracownik korzystał z odpowiednich zabezpieczeń, zwłaszcza gdy monitoring był dotkliwy; powinny one uniemożliwić dostęp do rzeczywistej treści korespondencji, chyba że pracownik został uprzedzony o podjęciu tego rodzaju monitoringu.

Władze powinny zapewnić, aby pracownik, którego komunikowanie się było monitorowane, miał dostęp do środka prawnego przed sądem właściwym do zbadania – przynajmniej co do zasady – sposobu przestrzegania wymienionych wyżej kryteriów i zgodności zarzuconych działań z prawem.

Wyrok Bărbulescu v. Rumunia, 5.9.2017 r.,

Wielka Izba, skarga nr 61496/08, § 121–122.

Zakaz dyskryminacji (art. 14) w połączeniu z art. 1 Protokołu nr 1

Artykuł 1 Protokołu nr 1 nie obejmuje prawa do jakiegokolwiek określonego świadczenia z zabezpieczenia społecznego. Jeśli jednak państwo je wprowadzi, musi to uczynić w sposób zgodny z art. 14.

Wyrok Fábián v. Węgry, 5.9.2017 r.,

Wielka Izba, skarga nr 78117/13, § 117.

W związku z zarzutem nieusprawiedliwionej różnicy traktowania emerytów pracujących w sektorze prywatnym i w niektórych działach sektora publicznego Trybunał podkreślił, że w kontekście obowiązków państwa na podstawie Konwencji państwa muszą korzystać z szerokiej swobody regulacji funkcjonowania swoich organów i służb publicznych, w tym takich kwestii, jak dostęp do zatrudnienia w sektorze publicznym i jego warunki. Ze względów instytucjonalnych i funkcjonalnych zatrudnienie w sektorach publicznym i prywatnym zwykle istotnie różni się pod względem prawnym i co do faktów, i to nie tylko w dziedzinach wiążących się z wykonywaniem suwerennej władzy państwowej i zapewnieniem głównych usług publicznych. Funkcjonariusze publiczni mogą uczestniczyć w wykonywaniu suwerennej władzy państwa i w rezultacie ich obowiązki – podobnie jak obowiązek lojalności wobec pracodawcy – mogą mieć odmienny charakter niż w przypadku osób zatrudnionych w sektorze prywatnym. Różnica może zależeć od specyficznych zadań funkcjonariuszy. Nie można uznać, że warunki zatrudnienia – w tym finansowe – oraz uprawnienia do świadczeń socjalnych powiązanych z zatrudnieniem są podobne w służbie publicznej i sektorze prywatnym. Nie można więc domniemywać, że obie kategorie pracowników znajdują się w istotnie podobnej sytuacji. Inną ważną różnicę stanowi okoliczność, że wynagrodzenia oraz świadczenia socjalne powiązane z zatrudnieniem pracowników publicznych – w odróżnieniu od pracowników sektora prywatnego – są wypłacane przez państwo. Istotna jest również potrzeba uwzględnienia roli państwa działającego jako pracodawca. Jest ona odmienna od funkcji pełnionej przez państwo jako regulatora minimalnych warunków zatrudnienia i zapewnienia świadczeń socjalnych związanych z zatrudnieniem w sektorach pozostających poza jego bezpośrednią kontrolą. Z perspektywy instytucjonalnej, w jakiej działają, oraz podstaw finansowych i ekonomicznych działalności, państwo jako pracodawca i jego organy nie są w sytuacji porównywalnej z jednostkami sektora prywatnego; podstawy ich finansowania radykalnie różnią się, podobnie jak możliwości rozwiązywania ewentualnych trudności finansowych i kryzysów.

Wyrok Fábián v. Węgry, 5.9.2017 r.,

Wielka Izba, skarga nr 78117/13, § 122, 127.

Warunki dopuszczalności (art. 35)

Kryterium dopuszczalności na podstawie części pierwszej art. 35 ust. 2 lit. b Konwencji, uniemożliwiające Trybunałowi rozpatrzenie skargi, która jest co do istoty identyczna ze sprawą już wcześniej rozpatrzoną, ma zapewnić ostateczny charakter orzeczeń Trybunału oraz zapobiec próbom skarżących – przez wnoszenie nowych skarg – odwoływania się w istocie od wcześniejszych wyroków czy decyzji Trybunału.

Decyzja Harkins v. Wielka Brytania,

15.6.2017 r. (opublikowana w lipcu),

Wielka Izba, skarga nr 71537/14, § 41.

Skarga musi być odrzucona na podstawie części pierwszej art. 35 ust. 2 lit. b, jeśli skarżący już wcześniej wniósł skargę odnoszącą się w istocie do tej samej osoby i faktów oraz odnoszącą się do tych samych zarzutów. Nie wystarczy wskazanie przez skarżącego istotnych nowych informacji, jeśli ma to wyłącznie służyć wsparciu nowymi argumentami prawnymi jego wcześniejszych zarzutów. Trybunał może rozpatrzyć skargę odnoszącą się do faktów, które były już podstawą wcześniejszej skargi, jeśli skarżący w terminie sześciu miesięcy wyznaczonym w art. 35 ust. 1 Konwencji postawi z powołaniem się na nie autentycznie nowy zarzut lub przedstawi nowe informacje, które nie zostały przezeń wcześniej rozważone.

Decyzja Harkins v. Wielka Brytania, 15.6.2017 r. (opublikowana w lipcu), Wielka Izba, skarga nr 71537/14, § 42.

W sytuacji, gdy przedmiot i cel art. 35 ust. 2 lit. b mają służyć interesowi pewności prawnej i określać granice jego kompetencji, Trybunał nie może swobodnie rozciągać pojęcia „nowa, istotna informacja” poza granice zwykłego jego znaczenia wyrażonego w obu wersjach – angielskiej i francuskiej – tekstu Konwencji i dotychczas stosowanego w jego orzecznictwie.

Decyzja Harkins v. Wielka Brytania,

15.6.2017 r. (opublikowana w lipcu),

Wielka Izba, skarga nr 71537/14, § 55.