(lipiec–wrzesień 2014 r.)

Obowiązek przestrzegania praw człowieka (art. 1)

Przy ustalaniu jurysdykcji na podstawie Konwencji Trybunał uwzględnia konkretny kontekst faktyczny i wchodzące w grę zasady prawa międzynarodowego.

Wyrok Jaloud v. Holandia, 20.11.2014 r.,

Wielka Izba, skarga nr 47708/08, § 141.

Test stosowany przy badaniu, czy istniała „jurysdykcja” na podstawie art. 1 Konwencji, całkowicie różni się od stosowanego przy ustalaniu odpowiedzialności państwa za międzynarodowe nadużycie na podstawie powszechnego prawa międzynarodowego.

Wyrok Jaloud v. Holandia, 20.11.2014 r.,

Wielka Izba, skarga nr 47708/08, § 154.

Prawo do życia (art. 2)

Można kwestionować niezależność, a w rezultacie skuteczność śledztwa w sprawie rzekomo bezprawnego pozbawienia życia, jeśli śledczy i osoba, przeciwko której się ono toczy, są ze sobą blisko związani.

Wyrok Jaloud v. Holandia, 20.11.2014 r.,

Wielka Izba, skarga nr 47708/08, § 188.

Nie da się uniknąć korzystania przez prokuratorów w śledztwie z informacji i pomocy policji. Sam ten fakt nie wystarcza jednak do uznania, że w konkretnej sprawie nie są oni wystarczająco od niej niezależni.

Wyrok Jaloud v. Holandia, 20.11.2014 r.,

Wielka Izba, skarga nr 47708/08, § 192.

Śledztwo nie spełnia standardów art. 2 Konwencji, jeśli nie pozwala na ustalenie, czy użycie siły przez funkcjonariuszy państwa nie wykroczyło poza wymagania wynikające z okoliczności.

Wyrok Jaloud v. Holandia, 20.11.2014 r.,

Wielka Izba, skarga nr 47708/08, § 199.

Śledztwo pozwalające sądowi ustalić, czy w danych okolicznościach użyta siła była usprawiedliwiona, ma kluczowe znaczenie dla korzystania przez funkcjonariusza państwa ściganego w późniejszym postępowaniu karnym z prawa do obrony.

Wyrok Jaloud v. Holandia, 20.11.2014 r.,

Wielka Izba, skarga nr 47708/08, § 200.

Sam tylko brak odpowiednich działań ze strony organów śledczych, np. przez szybkie przesłuchanie osób zamieszanych w sprawę, aby ograniczyć w ten sposób ryzyko porozumienia się z innymi w celu zakłamania prawdy, może prowadzić do wniosku, że śledztwo było nieodpowiednie.

Wyrok Jaloud v. Holandia, 20.11.2014 r.,

Wielka Izba, skarga nr 47708/08, § 207.

Zakaz tortur (art. 3)

Wymaganie „specjalnej ochrony” osób starających się o azyl jest szczególnie ważne, gdy dotyczy to dzieci – ze względu na ich specyficzne potrzeby i krańcową bezbronność. Ma to zastosowanie nawet, gdy dzieciom ubiegającym się o azyl towarzyszą ich rodzice. Warunki przyjęcia takich dzieci muszą być dostosowane do ich wieku, aby nie były dla nich nazbyt traumatyczne. W innym przypadku pojawi się zagrożenie naruszenia art. 3 Konwencji.

Wyrok Tarakhel v. Szwajcaria, 4.11.2014 r.,

Wielka Izba, skarga nr 29217/12, § 119.

Prawo do rzetelnego procesu sądowego (art. 6)

Sprzeczne ze sobą orzeczenia w podobnych sprawach rozpatrzonych przez ten sam sąd, będący poza tym sądem ostatniej instancji w danej kwestii mogą – przy braku mechanizmu zapewniającego ich spójność – naruszać zasadę rzetelnego procesu sądowego i w rezultacie osłabiać publiczne zaufanie do sądownictwa, stanowiące jeden z istotnych elementów państwa opartego na rządach prawa. Przy analizie, czy sprzeczne ze sobą orzeczenia tego samego sądu w podobnych sprawach naruszyły zasadę pewności prawnej wynikającą z art. 6 Konwencji, Trybunał ustala:

1. czy istniały „głębokie i długotrwałe różnice” we wchodzącym w grę orzecznictwie;
2. czy istniał w prawie krajowym mechanizm umożliwiający usunięcie niespójności w nim; oraz
3. czy miał on zastosowanie, a jeśli tak – jakie były jego efekty. W rezultacie państwa Konwencji mają obowiązek zorganizować swoje systemy prawne w sposób umożliwiający unikanie wydawania przez sądy niezgodnych ze sobą wyroków.

Wyrok Emel Boyraz v. Turcja, 2.12.2014 r.,

Izba (Sekcja II), skarga nr 61960/08, § 72.

Przy ocenie zgodności przypadków przesłuchania policyjnego bez pomocy prawnej z art. 6 Trybunał odnosi się do dwóch odrębnych, chociaż powiązanych ze sobą kwestii. Pierwsza dotyczy istnienia „nieodpartych racji” opóźnienia zapewnienia dostępu do pomocy prawnej. Jeśli takie istnieją, ograniczenie nie będzie oznaczało naruszenia art. 6 ust. 1 albo ust. 3 lit. c. Skarżący jednak rzadko zarzucają ograniczenia pomocy prawnej w oderwaniu. Świadek albo podejrzany przesłuchany przez policję, a następnie zwolniony bez zarzutów, ma niewielki interes w podnoszeniu kwestii nieodpowiednich gwarancji proceduralnych. Zarzucony brak rzetelności generalnie rodzi się w przypadku wypowiedzi w trakcie policyjnego przesłuchania bez pomocy prawnej, które zostały następnie zaliczone do dowodów w postępowaniu karnym. W rezultacie, nawet jeśli ograniczenie dostępu do pomocy prawnej było usprawiedliwione z nieodpartych powodów i jako takie zgodne z art. 6, rzetelność postępowania może jednak w pewnych sytuacjach wymagać wykluczenia z późniejszego procesu karnego wszelkich wypowiedzi podczas przesłuchania w policji pod nieobecność adwokata. Rozważenia wymaga kwestia, czy ze względu na rzetelność całego postępowania przyjęcie za dowód takich wypowiedzi wyrządziło oskarżonemu w postępowaniu karnym nadmierną szkodę.

Wyrok Ibrahim i inni v. Wielka Brytania,

16.12.2014 r., Izba (Sekcja IV),

skargi nr 50541/08, 50571/08, 50573/08

i 40351/09, § 194–195.

Wyjaśnienia złożone w fazie przedprocesowej przy braku gwarancji proceduralnych powinny być traktowane z ostrożnością. Przy ocenie, czy dopuszczenie wyjaśnień złożonych bez pomocy prawnej było zgodne z art. 6, Trybunał – w zakresie istotnym w danej sprawie – bada:

(a) ogólne ramy prawne mające zastosowanie i przewidziane w nich zabezpieczenia;

(b) czy jakość dowodu, w tym czy okoliczności jego uzyskania, budzą wątpliwości co do jego wiarygodności albo prawdziwości; w związku z tym istotne jest ustalenie, czy w trakcie przesłuchania policja zachowywała się właściwie, zwłaszcza czy nie stosowała nacisków ani nie maltretowała przesłuchiwanego oraz bezbronność podejrzanych;

(c) czy oświadczenia złożone podczas policyjnego przesłuchania zostały odpowiednio szybko wycofane, a zawarte w nich przyznanie się było następnie systematycznie dementowane, w szczególności po uzyskaniu przez podejrzanego porady prawnej;

(d) zabezpieczenia proceduralne w toku postępowania karnego, w szczególności czy skarżący mógł kwestionować autentyczność dowodu z takiego oświadczenia i sprzeciwiać się jego użyciu;

(e) moc innych dowodów oskarżenia w danej sprawie.

Wyrok Ibrahim i inni v. Wielka Brytania,

16.12.2014 r., Izba (Sekcja IV),

skargi nr 50541/08, 50571/08, 50573/08

i 40351/09, § 196.

Przy ocenie, czy prawa skarżących z art. 6 zostały bezzasadnie ograniczone przez przyjęcie za dowód oświadczeń złożonych w policji bez możliwości skorzystania z pomocy prawnej, Trybunał musi zbadać, czy nawet gdyby decyzja o opóźnieniu dostępu do porady prawnej została uznana za usprawiedliwioną ze względu na okoliczności, oznaczałoby to bezzasadne ograniczenie prawa do rzetelnego procesu karnego.

Wyrok Ibrahim i inni v. Wielka Brytania,

16.12.2014 r., Izba (Sekcja IV),

skargi nr 50541/08, 50571/08, 50573/08

i 40351/09, § 204.

Prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego (art. 8)

Państwa Konwencji mają – co do zasady – prawo domagać się od cudzoziemców starających się o pobyt, aby złożyli odpowiedni wniosek za granicą. Nie mają one obowiązku zapewnienia cudzoziemcowi możliwości oczekiwania na wynik procedury imigracyjnej na swoim terytorium.

Wyrok Jeunesse v. Holandia, 3.10.2014 r.,

Wielka Izba, skarga nr 12738/10, § 101.

Jeśli państwo Konwencji toleruje obecność cudzoziemca na swoim terytorium, umożliwiając mu w ten sposób oczekiwanie na decyzję w sprawie wniosku o zezwolenie na pobyt, na rozpatrzenie odwołań od takich decyzji albo złożenie ponownego wniosku, pozwala cudzoziemcowi na uczestniczenie w życiu miejscowego społeczeństwa, nawiązywanie relacji z innymi i budowanie rodziny. Nie oznacza to jednak automatycznie, że z art. 8 Konwencji wynika obowiązek udzielenia mu zezwolenia na osiedlenie się. Podobnie prowadzenie życia rodzinnego nie oznacza, że państwo przyjmujące ma wynikający z art. 8 Konwencji obowiązek zgody na osiedlenie się rodziny. Trybunał już wcześniej uznał, że generalnie osoby znajdujące się w takiej sytuacji nie mogą oczekiwać przyznania im prawa pobytu.

Wyrok Jeunesse v. Holandia, 3.10.2014 r.,

Wielka Izba, skarga nr 12738/10, § 103.

Artykuł 8 nie nakłada na państwo ogólnego obowiązku poszanowania wyboru przez parę imigrantów związaną małżeństwem kraju jej pobytu albo zgody na połączenie rodziny na jego terytorium. Zakres obowiązku państwa przyjęcia na swoje terytorium krewnych osób już w nim przebywających różni się w zależności od szczególnych okoliczności odnoszących się do osób wchodzących w grę i interesu ogólnego. Uwzględnia się zakres, w jakim życie rodzinne zostałoby w rzeczywistości przerwane, więzi istniejące w państwie Konwencji, istnienie niemożliwych do przezwyciężenia przeszkód w prowadzeniu życia rodzinnego w kraju pochodzenia cudzoziemca oraz względy związane z kontrolą imigracyjną (np. historia naruszeń prawa imigracyjnego) albo względy porządku publicznego przemawiające za wydaleniem.

Wyrok Jeunesse v. Holandia, 3.10.2014 r.,

Wielka Izba, skarga nr 12738/10, § 107.

Ważne jest również ustalenie, czy życie rodzinne rozpoczęło się już po uświadomieniu sobie przez osoby wchodzące w grę, że ze względu na status imigracyjny jednej z nich jego trwanie w państwie przyjmującym będzie od początku zagrożone. W takim przypadku jedynie wyjątkowo wydalenie członka rodziny niebędącego obywatelem będzie oznaczało naruszenie art. 8.

Wyrok Jeunesse v. Holandia, 3.10.2014 r.,

Wielka Izba, skarga nr 12738/10, § 108.

W sytuacji gdy wchodzą w grę dzieci, wymagane jest uwzględnienie ich najlepszych interesów. W tej konkretnej kwestii Trybunał potwierdził istnienie szerokiej zgody, w tym w prawie międzynarodowym, że wszystkie decyzje dotyczące dzieci i ich najlepszych interesów mają kluczowe znaczenie. Nie są one wyłącznie rozstrzygające, mają one jednak z pewnością duże znaczenie. W rezultacie krajowe ciała decyzyjne muszą co do zasady zwracać uwagę i oceniać dowody wskazujące na wymiar praktyczny, wykonalność i proporcjonalność wydalenia rodzica niebędącego obywatelem i w ten sposób zapewnić skuteczną ochronę i wystarczającą wagę najlepszych interesów dzieci bezpośrednio dotkniętych wydaleniem rodzica.

Wyrok Jeunesse v. Holandia, 3.10.2014 r.,

Wielka Izba, skarga nr 12738/10, § 109.

Artykuł 8 obejmuje integralność fizyczną osoby, jako że jej ciało jest najbardziej intymnym aspektem życia prywatnego. Interwencja medyczna nawet o niewielkim znaczeniu stanowi ingerencję w to prawo. Wrażliwy charakter procedury medycznej oraz fakt, że studenci medycyny są jej świadkami i w rezultacie mają dostęp do poufnych informacji medycznych dotyczących stanu pacjenta, oznacza ingerencję w jego życie prywatne w rozumieniu art. 8 Konwencji.

Wyrok Konovalova v. Rosja, 9.10.2014 r.,

Izba (Sekcja I), skarga nr 37873/04, § 40–41

– dot. obecności studentów medycyny

podczas porodu w szpitalu.

Uprawniony interes ogółu w uzyskaniu informacji o dochodzeniu parlamentarnym w sprawie zachowania posła oraz jego rezultatach uległby osłabieniu, gdyby nie było ono z natury publiczne, a raporty z niego nie były powszechnie dostępne.

Decyzja o uznaniu skargi za niedopuszczalną

Hoon v. Wielka Brytania, 4.12.2014 r.,

Izba (Sekcja IV), skarga nr 14832/11, § 37

– dot. posła, który padł ofiarą dziennikarskiej

prowokacji.

Wolność wypowiedzi (art. 10)

Poruszanie się publicznie nago, aby w ten sposób wyrażać swoją opinię o niewinnej naturze ciała ludzkiego, można uznać za formę wypowiedzi objętą art. 10 Konwencji.

Wyrok Gough v. Wielka Brytania,

28.10.2014 r., Izba (Sekcja IV), skarga

nr 49327/11, § 150.

Pluralizm i demokracja muszą być oparte na dialogu i duchu kompromisu obejmującym rozmaite ustępstwa ze strony jednostek albo grup, usprawiedliwione w celu zachowania i promowania idei i wartości społeczeństwa demokratycznego. Poszanowanie przez państwo poglądów mniejszości przez tolerancję dla zachowań, które – jako takie – nie są niezgodne z wartościami społeczeństwa demokratycznego albo pozostają całkowicie poza obowiązującymi w nim normami zachowania, nie tylko nie rodzi niesprawiedliwych nierówności ani nie oznacza dyskryminacji, ale zapewnia w społeczeństwie spójny i stabilny pluralizm oraz promuje harmonię i tolerancję.

Wyrok Gough v. Wielka Brytania,

28.10.2014 r., Izba (Sekcja IV), skarga

nr 49327/11, § 168.

Wchodzący w grę margines swobody działania władz w przypadkach publicznego obnażania się, w odróżnieniu od regulacji samych tylko wypowiedzi albo argumentów na ten temat, musi być szeroki.

Wyrok Gough v. Wielka Brytania,

28.10.2014 r., Izba (Sekcja IV),

skarga nr 49327/11, § 172.

Osoba obnażająca się publicznie, realizując swoje prawo do wolności wypowiedzi, ma co do zasady ogólny obowiązek poszanowania obowiązującego prawa i realizowania zgodnie z nim woli doprowadzenia do zmian prawnych i społecznych. Może korzystać z wielu innych dróg wyrażania opinii na temat nagości albo podjęcia debaty publicznej na ten temat. Ma również obowiązek – zwłaszcza że domagała się tolerancji dla własnego zachowania – wykazywania tolerancji i wrażliwości na poglądy innych.

Wyrok Gough v. Wielka Brytania,

28.10.2014 r., Izba (Sekcja IV),

skarga nr 49327/11, § 175.

Artykuł 10 nie sięga tak daleko, aby umożliwiał jednostkom, nawet szczerze przekonanym o własnych racjach, uporczywe narzucanie swoich antyspołecznych zachowań innym, niechętnym im członkom społeczeństwa, a następnie zarzucanie nieproporcjonalnej ingerencji w korzystanie z wolności wypowiedzi, w sytuacji gdy państwo, wypełniając swój obowiązek ochrony społeczeństwa przed naruszeniami porządku publicznego, egzekwuje prawo w związku z takim umyślnym, uporczywie powtarzającym się antyspołecznym zachowaniem.

Wyrok Gough v. Wielka Brytania,

28.10.2014 r., Izba (Sekcja IV),

skarga nr 49327/11, § 176.

Zakazanie określonego zachowania przez prawo karne nie wystarcza do uznania, że przestało ono być objęte zakresem pojęcia „życie prywatne”.

Wyrok Gough v. Wielka Brytania,

28.10.2014 r., Izba (Sekcja IV),

skarga nr 49327/11, § 183.

W przypadku wyboru przez jednostkę sposobu jej pożądanego publicznego wyglądu – analogicznie jak przy stosowaniu art. 9 Konwencji do przekonań religijnych – nie można powoływać się na art. 8 dla ochrony każdej możliwej do pomyślenia osobistej opcji w tej sferze: przypuszczalnie musi istnieć przynajmniej minimalny poziom powagi takiego wyboru.

Wyrok Gough v. Wielka Brytania,

28.10.2014 r., Izba (Sekcja IV),

skarga nr 49327/11, § 184.

Konwencja chroni wszystkich uczestników debat w kwestiach uprawnionej publicznej troski.

Wyrok Braun v. Polska, 4.11.2014 r., Izba

(Sekcja IV), skarga nr 30162/10, § 47.

Ocena, czy określone działanie albo zachowanie było objęte ochroną na podstawie art. 10 Konwencji, jest zależna od natury danego działania lub zachowania, w szczególności jego obiektywnie ekspresyjnego charakteru, a także celu i zamiaru osoby dokonującej danego aktu albo przejawiającej określone zachowanie. Oblanie farbą pomników można było uznać obiektywnie za akt stanowiący wypowiedź.

Wyrok Murat Vural v. Turcja, 21.10.2014 r.,

Izba (Sekcja V), skarga nr 9540/07, § 54.

Zasadniczo pokojowe i niewiążące się z przemocą formy wypowiedzi nie powinny być zagrożone karą oznaczającą pozbawienie wolności.

Wyrok Murat Vural v. Turcja, 21.10.2014 r.,

Izba (Sekcja V), skarga nr 9540/07, § 66.

Prawo do skutecznego środka odwoławczego (art. 13)

Trybunał nie może oceniać praktycznej dostępności środka prawnego bez uwzględnienia przeszkód językowych, możliwości dostępu do niezbędnych informacji oraz fachowych porad, warunków materialnych, na które powołuje się zainteresowany, oraz innych konkretnych okoliczności sprawy.

Wyrok Sharifi i inni v. Włochy i Grecja,

21.10.2014 r., Izba (Sekcja II),

skarga nr 16643/09, § 168.

Zakaz zbiorowego wydalania cudzoziemców (art. 4 Protokołu nr 4)

Trybunał nie kwestionuje prawa państw do prowadzenia suwerennej polityki w sferze imigracji, ewentualnie w ramach współpracy dwustronnej, ani obowiązków wypływających z ich przynależności do UE. Trudności, z jakimi mogą się one spotykać w zarządzaniu napływem migrantów albo przy przyjmowaniu wnioskujących o azyl, nie mogą jednak usprawiedliwiać sięgania do praktyk niezgodnych z Konwencją albo jej protokołami.

Wyrok Sharifi i inni v. Włochy i Grecja,

21.10.2014 r., Izba (Sekcja II), skarga

nr 16643/09, § 224.

Zakaz dyskryminacji (art. 14)

Środek tak drastyczny jak zwolnienie ze stanowiska wyłącznie ze względu na płeć negatywnie wpływa na tożsamość danej osoby, jej wyobrażenie o sobie oraz poczucie własnej wartości, a w rezultacie na jej życie prywatne. Zwolnienie wyłącznie ze względu na płeć stanowi ingerencję w prawo do poszanowania życia prywatnego. Poza tym ma wpływ na „wewnętrzny krąg” danej osoby, ponieważ utrata zatrudnienia musi być dolegliwa również materialnie dla niej samej i jej rodziny. Z tego powodu musi ona również cierpieć i obawiać się przyszłości. Zwolnienie odbija się na jej wielu relacjach z innymi ludźmi, w tym zawodowych, oraz możliwości wykonywania zawodu odpowiadającego kwalifikacjom. W rezultacie ma zastosowanie art. 14 Konwencji w połączeniu z art. 8.

Wyrok Emel Boyraz v. Turcja, 2.12.2014 r.,

Izba (Sekcja II), skarga nr 61960/08, § 44.