ABSTRAKT

Niniejsze opracowanie stanowi analizę 14 zakończonych spraw w okresie 1.01.2022 r.–31.12.2022 r. w Sądzie Najwyższym w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych. Problem polegał na zbadaniu, czy sprawy, w których wniesiono skargę nadzwyczajną, zostały skutecznie wzruszone. Tezę sformułowano w formie pytania – „czy nowa instytucja skargi nadzwyczajnej stanowi istotną dodatkową gwarancję praw jednostki?” Wniosek – skarga nadzwyczajna po 7 latach obecności w polskim porządku prawnym, jako instrument ochrony praw obywateli dla spełnienia pokładanych w niej oczekiwań wymaga dokonania zmian systemowych zwiększających jej efektywność.

CEL BADANIA AKTOWEGO:

Analiza spraw skierowanych do Sądu Najwyższego w trybie skargi nadzwyczajnej – jako nowej instytucji prawa, skierowanych i następnie rozstrzygniętych przez Sąd Najwyższy. Badanie miało na celu wskazać, jakie sprawy zostały skutecznie wzruszone w niniejszym trybie postępowania oraz czy formuła tejże instytucji przekłada się na ochronę praw jednostki. Na wstępie należy wskazać, że od 3.04.2018 r. obowiązuje nowa ustawa z dnia 8.12.2017 r. o Sądzie Najwyższym (dalej: „ustawa o SN), która wprowadziła możliwość składania skarg nadzwyczajnych. Podstawę formalną jej wnoszenia stanowi art. 89 § 1 ustawy o SN. Zgodnie z tą regulacją skarga nadzwyczajna może być wniesiona od prawomocnego orzeczenia sądu powszechnego lub sądu wojskowego kończącego postępowanie w sprawie, jeżeli jest to konieczne dla zapewnienia praworządności i sprawiedliwości społecznej oraz jeżeli orzeczenie narusza zasady lub wolności i prawa człowieka i obywatela określone w Konstytucji RP, orzeczenie w sposób rażący narusza prawo przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie, zachodzi oczywista sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, a orzeczenie nie może być uchylone lub zmienione w trybie innych nadzwyczajnych środków zaskarżenia. Warto dodać, że jeżeli Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego lub Prezes Sądu Najwyższego uzna, że ochrona praworządności i sprawiedliwości społecznej to uzasadnia, zwłaszcza w przypadku rozpatrywania skargi nadzwyczajnej, może powołać uczestnika postępowania występującego w charakterze rzecznika interesu społecznego, który w toku postępowania może składać oświadczenia na piśmie, uczestniczyć w posiedzeniu i wypowiadać się. Mając powyższe na względzie należy postawić pytanie, czy nowa instytucja skargi nadzwyczajnej stanowi istotną dodatkową gwarancję praw jednostki, w tym również jak sprawdza się w praktyce. Niniejsze opracowanie zostało zrealizowane w ramach kursu seminaryjnego doktoranckiego na Uczelni Łazarskiego w Warszawie w roku akademickim 2023/2024, zgodnie z wnioskiem do Sądu Najwyższego. Praca przygotowana została przez Marzenę Czartoryską, Paulę Gurazdę, Karolinę Krakowiak, Alicję Piotrowską i Alberta Stawiszyńskiego, pod opieką naukową dr hab. Anety Łazarskiej, prof. Uczelni Łazarskiego.

METODYKA:

Badanie ma mieć charakter aktowy. Zostało przeprowadzone na aktach zakończonych postępowań zainicjowanych w trybie skarg nadzwyczajnych – w oparciu o dwa szczegółowe kwestionariusze wskazane w zał. 1 i zał. 2 do dokumentu. W badaniu zastosowano następujące metody badawcze:

• metodę empiryczną: polegała na bezpośrednim analizowaniu akt sądowych w celu uzyskania rzeczywistych danych dotyczących postępowań zakończonych w wyniku skarg nadzwyczajnych. Metoda ta umożliwiła zebranie konkretnych, obiektywnych informacji dotyczących decyzji sądowych, czasu trwania postępowań oraz ich rezultatów;
• metodę analizy dokumentów: w ramach tej metody przeprowadzono szczegółową analizę dokumentów sądowych, w tym uzasadnień wyroków i decyzji, aby zrozumieć motywacje i argumentacje używane przez sądy w procesie rozstrzygania skarg nadzwyczajnych. Analiza ta pozwoliła na identyfikację kluczowych czynników wpływających na wyniki postępowań;
• metodę ilościową: zastosowano również podejście ilościowe do analizy zebranych danych, co umożliwiło określenie statystycznych tendencji i wzorców w rozpatrywanych sprawach. Wykorzystano narzędzia statystyczne do oceny częstotliwości uwzględnienia skarg oraz innych istotnych wskaźników;
• metodę jakościową: oprócz analizy ilościowej, przeprowadzono jakościową ocenę zgromadzonych akt. Skupiono się na głębszym zrozumieniu kontekstów i niuansów poszczególnych spraw, co pozwoliło na wyciągnięcie bardziej kompleksowych wniosków dotyczących efektywności skarg nadzwyczajnych jako narzędzia ochrony praw obywateli.

MIEJSCE BADANIA:

Sąd Najwyższy – Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych.

ZAKRES BADANIA:

Sprawy w Sądzie Najwyższym o sygnaturze akt: NSNk (zainicjowane ze skarg nadzwyczajnych dotyczących prawomocnych orzeczeń wydanych przez sądy powszechne lub wojskowe – wnoszonych w trybie art. 89 i nast. ustawy o SN).

ZAKRES CZASOWY BADANIA:

Od 1.01.2022 r. do dnia 31.12.2022 r. Sprawy załatwione: 14 akt spraw do badania.

ZAKRES PRZEDMIOTOWY (KWESTIONARIUSZ PIERWSZY):

Podmiot, który wniósł skargę nadzwyczajną:

• Prokurator Generalny;
• Rzecznik Praw Obywatelskich;
• Prezes Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej;
• Rzecznik Praw Dziecka;
• Rzecznik Praw Pacjenta;
• Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego;
• Rzecznik Finansowy;
• Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców;

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Od orzeczenia jakiego sądu wniesiono skargę nadzwyczajną?

• Sąd Rejonowy;
• Sąd Okręgowy;
• Sąd Apelacyjny;
• Inne.

Podstawa prawna, która jest przedmiotem skargi (wskazanie przepisu prawa w oparciu o art. 89 § 1 ustawy o SN). Przesłanki zaskarżenia:

• orzeczenie narusza zasady lub wolności i prawa człowieka i obywatela określone w Konstytucji;
• orzeczenie w sposób rażący narusza prawo przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie;
• zachodzi oczywista sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego. Pytanie: czy podczas rozpatrywania skargi nadzwyczajnej Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego lub Prezes Sądu Najwyższego powołał uczestnika postępowania występującego w charakterze rzecznika interesu społecznego?

Analiza składu SN:

• 2 sędziów i 1 ławnik – przy skardze nadzwyczajnej od orzeczenia każdego sądu, oprócz Sądu Najwyższego;
• 5 sędziów i 2 ławników – przy skardze nadzwyczajnej od orzeczenia wydanego przez Sąd Najwyższy.

ZAKRES PRZEDMIOTOWY (KWESTIONARIUSZ DRUGI):

Ile wpłynęło skarg nadzwyczajnych w 2022 r.? Ile spraw zostało zakończonych? Sposób załatwienia sprawy:

• uwzględniono skargę nadzwyczajną;
• uchylono zaskarżone orzeczenie w całości lub w części i rozstrzygnięto merytorycznie;
• przekazano sprawę do ponownego rozpoznania lub uchylono zaskarżone orzeczenie i przekazano do ponownego rozpoznania;
• umorzono postępowanie; oddalono skargę nadzwyczajną (przesłanka – brak podstawy do uchylenia zaskarżonego orzeczenia);
• odmówiono przyjęcia skargi nadzwyczajnej;
• Sąd Najwyższy wystąpił z pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego (gdy przyczyną naruszenia przez orzeczenie zasad lub wolności i praw człowieka i obywatela, określonych w Konstytucji, jest niezgodność ustawy z Konstytucją).

WNIOSKI Z BADAŃ AKTOWYCH SPRAW SĄDOWYCH CZĘŚĆ OGÓLNA

W toku prac aktowych szczegółowej analizie poddano 16 orzeczeń wydanych (w ramach 14 badanych akt) od dnia 1.01.2022 r. do dnia 31.12.2022 r. Badanie aktowe, przy użyciu kwestionariusza, zostało poświęcone badaniom określonych elementów postępowań wszczętych wskutek wniesienia skargi kasacyjnej. W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę, kto uprawniony jest do wniesienia skargi nadzwyczajnej. Do wniesienia skargi nadzwyczajnej uprawnieni są wyłącznie:

1. Prokurator Generalny,
2. Rzecznik Praw Obywatelskich
3. Rzecznik Finansowy
4. Prezes Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej
5. Rzecznik Praw Dziecka
6. Rzecznik Praw Pacjenta
7. Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego
8. Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców i
9. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

*Numeracja podmiotów odpowiada danym w Tabelce, zaś nr 2 wskazuje na podmiot nieuprawniony do wniesienia skargi kasacyjnej.

Tabelka nr 1 – Podmiot wnoszący skargę kasacyjną w 2022 r. Opracowanie: Autorzy

Przeprowadzone badania aktowe wskazują, iż na 16 przedmiotowych spraw (liczba sygnatur, przy czym liczba faktycznie zbadanych spraw wyniosła 14), aż 10 zostało zainicjonowanych przez wniesienie skargi nadzwyczajnej przez Prokuratora Generalnego, co daje 62% ogółu spraw. Pozostałe skargi wniesione zostały przez podmioty nieuprawnione, w wysokości aż 37,5% kompletnej liczby orzeczeń. Co zaskakuje, pozostałe wymienione powyżej podmioty w 2022 r. nie wniosły żadnej skargi kasacyjnej. Kolejnym aspektem analizowanym pod kątem postępowań związanych ze skargą nadzwyczajną jest odpowiedź na pytanie: Od orzeczenia jakiego sądu – w zakresie właściwości rzeczowej – wnoszono najczęściej skargę nadzwyczajną w 2022 r. Statystyka przedstawia się następująco:

• Od orzeczeń: Sądów Rejonowych – 43,75%
• Sądów Okręgowych – 43,75%
• Sądów Apelacyjnych – 12,5%.

Tabelka nr 2 – Od orzeczenia jakiego sądu – w zakresie właściwości rzeczowej – wnoszono najczęściej skargę nadzwyczajną w 2022 r.? Opracowanie: Autorzy

Podczas badania przedmiotowych akt spraw należy podkreślić, iż zdecydowanie w zakresie obszaru rodzaju prawa zaskarżonego orzeczenia dominowało prawo karne, z czego jedynie jedno orzeczenie dotyczyło prawa wykroczeń, które powszechnie w doktrynie uznawane jest jako gałąź szeroko rozumianego prawa karnego. Przyjmując zatem ten pogląd, należy stwierdzić, iż 100% analizowanych orzeczeń ograniczało się do jednego obszaru prawa. Istotna pozostaje także podstawa prawna, która jest przedmiotem skargi. W tym miejscu należy zauważyć, iż 37,5% analizowanych spraw nie zawierało wskazania podstawy prawnej, na jakiej zbudowana została skarga kasacyjna. Nadto w pozostałych sprawach, biorąc pod uwagę sumę przedmiotowych orzeczeń, wskazano jednokrotnie na następujące podstawy prawne skarg: art. 437 § 1 k.p.k., art. 89 § 1 i § 2 w zw. z art. 115 § 1 i § 1a ustawy o SN, art. 89 § 1 i 2  ustawy o SN, art. 89 § 1 pkt 1, art. 95 pkt 2 ustawy o SN w zw. z art. 531 § 1 k.p.k. w zw. z art. 530 § 2 k.p.k. w zw. z art. 429 § 1 k.p.k. Dwukrotnie zaś wymieniono wskazane podstawy prawne wniesionych skarg kasacyjnych: art. 89 § 1 pkt 3 ustawy o SN, art. 89 § 1 pkt 1, 2 i 3 ustawy o SN oraz art. 2, art. 30, art. 32 ust. 1 w zw. z art. 64 ust. 2, art. 41 ust. 5 w zw. z art. 77 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP oraz art. 8 ust. 1 ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.

Co do przesłanek zaskarżenia, to należy zwrócić uwagę na następujące przepisy prawne:

• art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej poprzez nieuwzględnienie słusznych argumentów wnioskodawcy dotyczących rozmiaru szkód i krzywd, których doznał wskutek represji za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego;
• art. 30 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, będącej źródłem wolności i praw człowieka i obywatela, która ma być chroniona i szanowana przez organy władzy publicznej, poprzez nieuzasadnione niezasądzenie zadośćuczynienia w pełnej wysokości;
• art. 32 ust. 1 w zw. z art. 64 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, poprzez ograniczenie możliwości dochodzenia roszczeń odszkodowawczych w pełnej wysokości, zgodnie z zasadami równej dla wszystkich ochrony prawnej i równego traktowania przez władze publiczne;
• art. 45 ust. 5 w zw. z art. 77 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej poprzez ograniczenie wnioskodawcy możliwości prawa do wynagrodzenia w pełnej wysokości szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organów władzy publicznej, wynikłej z wydania i wykonania decyzji nr [...] Komendanta Wojewódzkiego MO w L. z 13.12.1981 r. o internowaniu;
• art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23.02.1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U. nr 34 poz. 149 z późn. zm.) w zw. z art. 445 § 1 i § 2 k.c., poprzez ich błędną wykładnię, skutkującą zasądzeniem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wynikłą z wykonania wobec wnioskodawcy decyzji nr [...] Komendanta Wojewódzkiego MO w L. z 13.12.1981 r. o internowaniu, w kwocie 16 000 zł, która jest kwotą nieadekwatną do poziomu krzywd psychicznych i fizycznych doznanych przez wnioskodawcę w związku z internowaniem i jego dalszymi konsekwencjami, w efekcie czego zadośćuczynienie nie spełnia funkcji kompensacyjnej i ma charakter jedynie symboliczny;
• naruszenie zasad, wolności i praw człowieka i obywatela, określonych w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2.04.1997 r.;
• zasady zaufania do państwa i jego organów oraz zasady bezpieczeństwa prawnego i sprawiedliwości społecznej, w tym ochrony prawa do odszkodowania za bezprawne pozbawienie wolności, wynikającej z art. 2 Konstytucji RP, poprzez nieuwzględnienie słusznych argumentów wnioskodawcy dotyczących rozmiaru szkód i krzywd, których doznał w okresie internowania, co skutkowało wydaniem orzeczenia uniemożliwiającego dochodzenie adekwatnego i sprawiedliwego zadośćuczynienia;
• art. 7, 30 i 45 ust. 1 Konstytucji RP, będącej źródłem wolności i praw człowieka i obywatela, które mają być chronione i szanowane przez organy władzy publicznej, poprzez zamknięcie drogi do dochodzenia zadośćuczynienia w pełnej wysokości, zgodnie z wytycznymi wynikającymi z wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 1.03.2011 r., sygn. akt P 21/09;
• prawa do wynagrodzenia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie organów władzy publicznej i bezprawne pozbawienie wolności wnioskodawcy (art. 41 ust. 5 w zw. z art. 77 ust. 1 Konstytucji RP), poprzez konstytucyjnie nieproporcjonalne ograniczenia prawa do pełnego odszkodowania za bezprawne pozbawienie wolności (art. 31 ust. 3 Konstytucji RP);
• prawa do równej ochrony innych niż własność praw majątkowych, wynikającej z art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji RP poprzez uniemożliwienie dochodzenia roszczeń odszkodowawczych według zasad sprawiedliwości i słuszności;
• art. 92 k.p.k. i art. 7 k.p.k. polegające na dowolnym przyjęciu przez Sąd Apelacyjny w (...) za adekwatną kwoty zasądzonej na rzecz W. Ć. tytułem zadośćuczynienia przez Sąd Okręgowy w W. prawomocnym wyrokiem z 7.04.2009 r., sygn. akt VIII Ko (...), podczas gdy wyrok nie zawierał uzasadnienia. Jednocześnie należy dodać, że w sprawach orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego szerokie zastosowanie miały przepisy k.p.k.;
• oczywistą sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego materiału dowodowego, poprzez brak uzasadnienia dla stwierdzenia, że nie zaistniały wszystkie warunki do wznowienia postępowania sygn. akt VIII Ko (...) Sądu Okręgowego w W.;
• art. 89 § 1 i § 2 w zw. z art. 115 § 1 i § 1a ustawy o Sądzie Najwyższym z dnia 8.12.2017 r. art. 89 § 1 i § 2 ustawy o SN.

Najczęściej zaś powołanymi przesłankami było naruszenie zasad i wolności praw człowieka określonych w Konstytucji, zarzut oczywistej sprzeczności istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, naruszenie konstytucyjnych zasad proporcjonalności, ochrony dziecka i godności, co doprowadziło do naruszenia prawa obywateli do sprawiedliwego rozpatrzenia ich spraw. Kolejnym badanym elementem w zakresie analizowanych akt była kwestia rzecznika interesu społecznego. Należało bowiem odpowiedzieć na następujące pytanie: czy podczas rozpatrywania składu nadzwyczajnego Pierwszy Prezes SN lub Prezes SN powołali uczestnika postępowania występującego w charakterze rzecznika interesu społecznego? Również i w tym przypadku, jak i w przypadku obszaru prawa, odpowiedź zaskakuje. Należy bowiem zauważyć, iż w żadnej sprawie w 2022 r. ani Pierwszy Prezes SN, ani Prezes SN nie powołali uczestnika postępowania w charakterze rzecznika interesu społecznego, mimo posiadanego w tym zakresie instrumentu. Ostatnim badanym aspektem przedmiotowych akt jest skład Sądu Najwyższego rozpatrującego wskazane sprawy. Dokonany przegląd orzecznictwa pozwolił na dokonanie poniższych ustaleń statystycznych, tj. sprawy rozpatrywane w składzie: poz. 1: 1 sędziego – 56,25%; poz. 2: 7-osobowym (5 sędziów i 2 ławników) – 18,75%; poz. 3: 3-osobowym (2 sędziów oraz 1 ławnik) – 25%.

Tabelka nr 3 – Analiza składu Sądu Najwyższego w zakresie rozpatrywanych skarg kasacyjnych w 2022 r. Opracowanie: Autorzy

CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA WNIOSEK Z BADAŃ AKTOWYCH SPRAWY O SYGN. AKT I NSNK 5/21

W sprawie Sąd Okręgowy wyrokiem z 7.04.2009 r. zasądził od Skarbu Państwa na rzecz W.C. kwotę 21 000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wynikłą z wykonania decyzji o internowaniu w związku z wprowadzeniem w dniu 13.12.1981 r. w Polsce stanu wojennego na podstawie art. 8 ust. 1, art. 13 ustawy z dnia 23.02.1991 r. Pismem z 21.01.2019 r. W.C. złożył do Sądu Apelacyjnego wniosek o wznowienie postępowania zakończonego wyrokiem z 7.04.2009 r. Sądu Okręgowego w W. W uzasadnieniu wniosku o wznowienie postępowania powołał się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 1.03.2011 r. w sprawie P 21/09, zgodnie z którym art. 8 ust. 1a ustawy z dnia 23.02.1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. Sąd Apelacyjny w W. postanowieniem z 3.04.2019 r. oddalił wniosek o wznowienie postępowania. W uzasadnieniu postanowienia Sąd Apelacyjny przyjął, że rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego w W. w zakresie przyznania zadośćuczynienia nie było determinowane przewidzianym w obowiązującej ustawie lutowej ograniczeniem, ale okolicznościami i dolegliwościami wynikającymi z osadzenia wnioskodawcy w areszcie.

Prokurator Generalny wniósł skargę nadzwyczajną od prawomocnego postanowienia Sądu Apelacyjnego z 3.04.2019 r., zaskarżając je w całości. Na podstawie art. 89 § 1 pkt 1, 2 i 3 ustawy z dnia 8.12.2017 r. Prokurator Generalny zaskarżonemu postanowieniu zarzucił m.in. naruszenie zasad, wolności i praw człowieka i obywatela, określonych w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, zasady zaufania do państwa i jego organów oraz zasady bezpieczeństwa prawnego i sprawiedliwości społecznej, w tym ochrony prawa do odszkodowania za bezprawne pozbawienie wolności oraz naruszenie w sposób rażący szeregu przepisów. Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 30.03.2022 r., po rozstrzygnięciu sprawy wskazał, że w pierwszej kolejności ustalić należy, czy w rozpoznawanej sprawie skarga nadzwyczajna została wniesiona od prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie. Słusznie wskazał Sąd Najwyższy, że orzeczenie sądu oddalające wniosek o wznowienie postępowania na podstawie art. 540 § 2 k.p.k. ani nie dotyczy głównego przedmiotu postępowania odszkodowawczego, ani tym bardziej nie tworzy nowej, trwałej sytuacji prawnej. Orzeczeniem kończącym postępowanie w sprawie był wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z 7.04.2009 r. Sąd Najwyższy słusznie wskazał, że skarga nadzwyczajna Prokuratora Generalnego złożona w niniejszej sprawie nie dotyczy orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, a tym samym nie spełnia wymogów formalnych przewidzianych w art. 89 § 1 ustawy o SN.

WNIOSEK Z BADAŃ AKTOWYCH SPRAWY O SYGN. AKT I NSNK 9/21

Sąd Okręgowy w L. wyrokiem z 6.01.2009 r. zasądził od Skarbu Państwa na rzecz S. S. kwotę 16 000 zł tytułem zadośćuczynienia za internowanie w okresie od 13.12.1981 r. do 20.09.1982 r. Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia wskazano art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23.02.1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. Prokurator Generalny, na podstawie art. 89 § 1 i § 2 w zw. z art. 115 § 1 i § 1a ustawy z dnia 8.12.2017 r. o Sądzie Najwyższym wniósł skargę nadzwyczajną od prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie z 6.01.2009 r., zaskarżając go w całości na korzyść wnioskodawcy. Prokurator Generalny zaskarżonemu wyrokowi zarzucił m.in. naruszenie zasad, wolności i praw człowieka i obywatela, zasady demokratycznego państwa prawnego i zasady sprawiedliwości społecznej oraz naruszenie w sposób rażący przepisów praw. Na zasadzie art. 91 § 1 ustawy o SN Prokurator Generalny wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Lublinie do ponownego rozpoznania. Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 23.11.2022 r. wskazał, że zgodnie z art. 89 § 1 ustawy o SN, jeżeli jest to konieczne dla zapewnienia zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej, od prawomocnego orzeczenia sądu powszechnego lub sądu wojskowego kończącego postępowanie w sprawie może być wniesiona skarga nadzwyczajna, o ile: orzeczenie narusza zasady lub wolności i prawa człowieka i obywatela określone w Konstytucji lub orzeczenie w sposób rażący narusza prawo przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie, lub zachodzi oczywista sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, a orzeczenie nie może być uchylone lub zmienione w trybie innych nadzwyczajnych środków zaskarżenia. Słusznie wskazał Sąd Najwyższy, że ustawodawca przyjął, że celem skargi nadzwyczajnej jest eliminowanie z obrotu prawnego wadliwych orzeczeń sądowych, które nie spełniają podstawowych standardów, w szczególności zostały wydane w oparciu o nieprawidłowo zrekonstruowane normy prawne. Sąd Najwyższy, mając m.in. powyższe na uwadze, na podstawie art. 91 § 1 ustawy o SN uchylił w części wyrok Sądu Okręgowego w Lublinie z 6.01.2009 r. Mimo zaskarżenia wyroku „w całości” Sąd Najwyższy w tym zakresie oddalił skargę nadzwyczajną, gdyż de facto Prokurator Generalny zaskarżył orzeczenie „na korzyść wnioskodawcy”, a rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego w Lublinie zawarte w tych punktach jest dla wnioskodawcy korzystne.

WNIOSEK Z BADAŃ AKTOWYCH SPRAWY O SYGN. AKT I NSNK 3/22

W niniejszej sprawie Sąd Najwyższy w składzie 7-osobowym (5 sędziów i 2 ławników) wydał po przeprowadzeniu rozprawy postanowienie w przedmiocie skargi nadzwyczajnej wniesionej przez Prokuratora Generalnego od wyroku Sądu Apelacyjnego we W. z dnia 24.08.2020 r. sygn. akt II AKa 99/20 – pozostawiając skargę nadzwyczajną bez rozpoznania, powołując się w uzasadnieniu na art. 95 pkt 2 ustawy o SN w zw. z art. 531 § 1 k.p.k. w zw. z art. 530 § 2 k.p.k. w zw. z art. 429 § 1 k.p.k. i art. 90 § 2 pkt 2 ustawy o SN, generalnie orzekając konieczność pozostawienia skargi kasacyjnej bez rozpoznania ze względu na tożsamość zarzutów podniesionych w kasacji i skardze nadzwyczajnej. W pierwszej kolejności należy wskazać, iż skargę nadzwyczajną wniósł Prokurator Generalny, zatem podmiot upoważniony na gruncie art. 89 § 2 ustawy o SN. Prokurator Generalny wystąpił ze skargą kasacyjną, której podstawą uczynił zarzut oczywistej sprzeczności istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego (art. 89 § 1 pkt 3 ustawy o SN). Dodatkowo skarżący powołał się także na naruszenie konstytucyjnych zasad proporcjonalności, ochrony dziecka i godności, co doprowadziło do naruszenia prawa obywateli do sprawiedliwego rozpatrzenia ich spraw (art. 89 § 1 pkt 1 ustawy o SN). SN zbadał w postępowaniu, czy nie zachodzi przesłanka negatywna z art. 90 § 2 ustawy o SN. W tym celu porównał istotę i zakres zarzutów postawionych przez Prokuratora Generalnego w kasacji rozpoznanej w sprawie o sygn. akt V KK 316/21 z treścią zarzutów zawartych w niniejszej skardze nadzwyczajnej. Dotyczy to kasacji od wyroku Sądu Apelacyjnego we W. z 20.08.2020 r. (II AKa 99/20). W rezultacie SN w postanowieniu z dnia 14.12.2022 r. sygn. akt I NSNk 3/22 pozostawił przedmiotową skargę nadzwyczajną bez rozpoznania ze względu na tożsamość zarzutów podniesionych w kasacji i skardze nadzwyczajnej. W ocenie badającego Sąd Najwyższy zajął trafne stanowisko, pozostawiając skargę nadzwyczajną bez rozpoznania. Argumentacja podniesiona w uzasadnieniu skargi nadzwyczajnej pokrywa się istotnie z zarzutami w skardze kasacyjnej. Jest to niezgodne z przepisami prawa, a w szczególności ustawy o Sądzie Najwyższym, co w efekcie poskutkowało pozostawieniem skargi kasacyjnej bez rozpoznania, co uczynił Sąd Najwyższy.

WNIOSEK Z BADAŃ AKTOWYCH SPRAWY O SYGN. AKT I NSNK 11/21

W dniu 20.12.2021 r. wpłynęła do Sądu Najwyższego Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Skarga Nadzwyczajna Prokuratora Generalnego od prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Mokotowa w Warszawie z dnia 8.10.2020 r. sygn. akt III K 270/19 w całości na niekorzyść J.U. uniewinnionego od popełnienia czynu z art. 196 k.k. Na zasadzie art. 89 § 1 pkt 3 ustawy z 8.12.2017 r. o SN (Dz.U. z 2021 r. poz. 154 ze zm.) Prokurator Generalny zarzucił wyrokowi: naruszenie art. 53 ust. 1 Konstytucji (Dz.U. z 1997 r. nr 78 poz. 483 ze zm.); oczywistą sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego materiału dowodowego. Na zasadzie art. 97 § 1 ustawy o SN uprawniony podmiot Prokurator Generalny wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy SR w W. do ponownego rozpoznania. W sprawie niniejszej wyznaczony SSN złożył wniosek o wyłączenie go od orzekania i oświadczenie na podstawie art. 51 k.p.c. w zw. z art. 45 k.p.c. W uzasadnieniu wskazał, że jest on zatrudniony na stanowisku profesora w KUL oraz że jest autorem poglądu, który zawarł w artykule Kryminalizacja obrazy uczuć religijnych w polskim prawie karnym. SN wydał postanowienie o wyłączeniu SSN od rozpoznania sprawy. W dniu 3.10.2022 r. wpłynął wniosek o umorzenie postępowania pełnomocnika J.U. adwokata P. o umorzenie postępowania z powodu śmierci J.U. W związku ze śmiercią J.U. Prokurator Generalny zgodnie z przepisami wniósł o umorzenie wniosku na podstawie art. 17 § 1 pkt 5 k.p.k. W dniu 3.11.2022 r. SN zgodnie z przepisami w składzie jednego sędziego na posiedzeniu bez udziału stron na podstawie art. 95 pkt 2 ustawy o SN w zw. z art. 17 § 1 pkt 5 k.p.k. w zw. z art. 529 a contrario k.p.k. słusznie zatem umorzył postępowanie, kosztami postępowania ze skargi nadzwyczajnej obciążył Skarb Państwa. W przedmiotowej sprawie zatem SN był związany w/w przepisami prawa, które odpowiednio zastosował. SN słusznie zatem nie rozpoznał skargi nadzwyczajnej legitymowanego do wniesienia podmiotu Prokuratora Generalnego z uwagi na okoliczność zgonu J.U.

WNIOSEK Z BADAŃ AKTOWYCH SPRAWY O SYGN. AKT I NSNK 12/21

W dniu 23.11.2021 r. wpłynęła do Sądu Najwyższego Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Skarga Nadzwyczajna Prokuratora Generalnego od prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Ś. z dnia 6.01.2009 r. sygn. akt III Ko 165/08, w sprawie z wniosku J.K. – wnioskodawcy o zadośćuczynienie za internowanie. Na podstawie art. 89 § 1 i 2 w zw. z art. 115 § 1 i § 1a ustawy o  SN) Prokurator  Generalny zaskarżył to orzeczenie w całości na korzyść wnioskodawcy. Podniósł, że w wyniku zaskarżonego orzeczenia doszło do naruszenia zasad godności, prawa do ochrony praw majątkowych oraz równej dla wszystkich ochrony tych praw wynikających z art. 2, 30, 32 ust. 1, art. 41 ust. 5, art. 64 ust. 2 i art. 77 ust. 1 Konstytucji RP, wskutek czego wnioskodawca bezprawnie pozbawiony wolności podczas internowania nie otrzymał adekwatnego i zgodnego z wymaganiami sprawiedliwości społecznej zadośćuczynienia za szkodę w pełnej wysokości (otrzymał 15 000 zł). Podniósł naruszenie w sposób rażący przepisów prawa, tj. art. 8 ust. 1a  ustawy z 23.02.1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U. nr 34 poz. 149 z późn. zm.) w zw. z art. 445 § 1 i § 2 k.c. poprzez błędną wykładnię skutkującą zasądzeniem zadośćuczynienia w kwocie 15000 zł jako nieadekwatną do poziomu krzywd psychicznych i fizycznych doznanych przez wnioskodawcę i mającą charakter symboliczny.

Prokurator Generalny na zasadzie art. 91 § 1 ustawy o SN wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Świdnicy do ponownego rozpoznania. SN zgodnie z przepisami w składzie dwóch sędziów SN oraz ławnika SN w dniu 6.09.2022 r. po rozpoznaniu na rozprawie skargi nadzwyczajnej uchylił zaskarżony wyrok w części, tj. w punkcie II, i w tym zakresie przekazał sprawę do ponownego rozpoznania SO w Świdnicy, oddalił skargę w pozostałym zakresie, kosztami ze skargi nadzwyczajnej obciążył Skarb Państwa. SN wskazał słusznie, że sytuacja prawna uległa zmianie w 2011 r., ponieważ wyrokiem z 1.03.2011 r. TK orzekł, że przepis art. 8 ust. 1a ustawy z dnia 23.02.1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, dodany ustawą z 19.09.2007 r. o zmianie ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, jest niezgodny z art. 64 ust. 2 w zw. z art. 32 ust. 1 i art. 2 oraz z art. 41 ust. 5 w zw. z art. 77 ust. 1 i art. 31 ust. 3 Konstytucji RP. Art. 8 ust 1a ww. ustawy stanowił, że odszkodowanie za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wynikłe z decyzji, o których mowa w ust. 1, nie mogą łącznie przekroczyć 25 000 zł. SN dokonał prawidłowej oceny, że na żadnym etapie postępowania przed Sądem Okręgowym nie doszło do rażącego naruszenia przepisów wskazanych w skardze nadzwyczajnej. Uznał jednak zasadnie, że zaskarżony wyrok nie uwzględnia w sposób pełny znaczenia art. 30 Konstytucji RP i spowodował niekorzystną sytuację prawną J.K. SN słusznie zatem na podstawie art. 91 § 1 ustawy o SN przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Ś. celem ponownego rozpoznania sprawy wnioskodawcy, bez ograniczenia z art. 8 ust. 1a wspomnianej ustawy. Należy także zauważyć, że wyrok TK z 1.03.2011 r. jest w świetle art. 540 § 2 k.p.k. podstawą do wniesienia wniosku o wznowienie postępowania na korzyść strony, w sytuacji gdy podstawą orzeczenia był niekonstytucyjny przepis prawny.

WNIOSEK Z BADAŃ AKTOWYCH SPRAWY O SYGN. AKT I NSNK 8/21

W niniejszej sprawie Sąd Najwyższy w składzie 3-osobowym (2 sędziów i 1 ławnik) wydał postanowienie na posiedzeniu z udziałem prokuratora Prokuratury Rejonowej delegowanej do Prokuratury Krajowej w przedmiocie skargi nadzwyczajnej wniesionej przez Prokuratora Generalnego od wyroku Sądu Okręgowego we W. z dnia 21.08.2020 r. sygn. IV Ka 1002/19 utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego we W. z 19.03.2019 r. sygn. V K 333/18 – oddalając skargę nadzwyczajną. W uzasadnieniu Sąd Najwyższy jako podstawę oddalenia skargi kasacyjnej uznał art. 91 § 1 zdanie 2 ustawy o SN, który stanowi, że Sąd Najwyższy oddala skargę nadzwyczajną, gdy stwierdzi brak podstawy do uchylenia zaskarżonego orzeczenia. W konkretnym przypadku brak jest podstaw do uchylenia zaskarżonego orzeczenia w trybie skargi nadzwyczajnej przez SN. Bazując bowiem na ustaleniach faktycznych w procesie karnym, nie można przypisać uniewinnionemu D.R. braku należytej staranności, która jest wymagana od głównego operatora jako gwaranta przeprowadzonego zabiegu. W przedmiotowej sprawie należy wskazać, iż skargę nadzwyczajną wniósł Prokurator Generalny, zatem podmiot uprawniony na gruncie art. 89 § 2 ustawy o SN. Prokurator Generalny zaskarżył w całości na niekorzyść uniewinnionego D.R prawomocny wyrok Sądu Okręgowego we W. z 21.08.2020 r. sygn. IV Ka 1002/19 i zawnioskował o uchylenie zaskarżonego orzeczenia oraz przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu we W. do ponownego rozpoznania. Powołał się na art. 89 § 1 pkt 3 ustawy o SN, zarzucając mu oczywistą sprzeczność istotnych ustaleń faktycznych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, oraz stwierdził na podstawie art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji RP naruszenie zasad demokratycznego państwa prawa, naruszenie zasady legalizmu, praworządności i sprawiedliwości proceduralnej. Sąd Najwyższy zajął prawidłowe stanowisko, oddalając skargę kasacyjną. Po analizie przedmiotowej sprawy autorzy stoją na stanowisku, iż Sąd Najwyższy trafnie ocenił, że zebrany materiał dowodowy w tej sprawie nie daje podstaw do uchylenia prawomocnego orzeczenia Sądu Okręgowego we Wrocławiu z 21.08.2020 r. i przekazania sprawy do prawomocnego rozpoznania przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu, o co wnosił Prokurator Generalny.

WNIOSEK Z BADAŃ AKTOWYCH SPRAWY O SYGN. AKT I NSNK 4/21

W niniejszej sprawie Sąd Najwyższy w składzie 5 sędziów i 2 ławników wydał postanowienie na posiedzeniu bez udziału stron w przedmiocie skargi nadzwyczajnej wniesionej przez Prokuratora Generalnego od wyroku Sądu Apelacyjnego we W. z dnia 28.06.2018 r., sygn. II AKa 169/18 – pozostawiając skargę nadzwyczajną bez rozpoznania. W uzasadnieniu Sąd Najwyższy powołał się na treść art. 90 § 2 ustawy o SN, który stanowi, że skargi nadzwyczajnej nie można oprzeć na zarzutach, które były przedmiotem rozpoznawania skargi kasacyjnej lub kasacji przyjętej do rozpoznania przez Sąd Najwyższy. Sąd wskazał, że ograniczenie określone w art. 90 § 2 ww. ustawy koresponduje z zakazem superkasacji określonym w art. 539 k.p.k. Sąd wyjaśnił, iż wskazany przepis wprowadził zakaz zaskarżenia kasacją orzeczenia Sądu Najwyższego wydanego w następstwie rozpoznania kasacji. W pierwszej kolejności należy wskazać, iż skargę nadzwyczajną wniósł Prokurator Generalny, zatem podmiot uprawniony na gruncie art. 89 § 2 ustawy o SN. Prokurator Generalny wystąpił najpierw ze skargą kasacyjną opartą na zarzutach, iż Sąd odwoławczy zaniechał dokonania szczegółowej i kompleksowej analizy oraz oceny całokształtu ujawnionego w toku rozprawy głównej materiału dowodowego w zakresie poczytalności oskarżonego M. B. Podniósł, że powyższe przyczyniło się do uznania, iż zdolność rozpoznania znaczenia czynu i kierowania swoim postępowaniem przez oskarżonego była w znacznym stopniu ograniczona w rozumieniu art. 31 § 2 k.k., w związku z zażyciem przez niego substancji psychoaktywnych. Prokurator Generalny wskazał, że w rezultacie zastosowano wobec oskarżonego nadzwyczajne złagodzenie kary, skutkujące wymierzeniem kary 5 lat pozbawienia wolności, zamiast orzeczonej przez Sąd pierwszej instancji kary 12 lat pozbawienia wolności.

Sąd Najwyższy oddalił kasację. Następnie Prokurator Generalny wniósł skargę nadzwyczajną, podnosząc, iż Sąd odwoławczy dokonał sprzecznych ustaleń na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego, polegającą na tym, że w związku z zażyciem substancji psychoaktywnych przez oskarżonego jego zdolność rozpoznania znaczenia czynu i kierowania swoim postępowaniem była w znacznym stopniu ograniczona w rozumieniu art. 31 § 2 k.k., co skutkowało zastosowaniem wobec niego nadzwyczajnego złagodzenia kary, czyli wymierzeniem kary 5 lat pozbawienia wolności, zamiast orzeczonej pierwotnie kary 12 lat pozbawienia wolności. W ocenie badających Sąd Najwyższy zajął trafne stanowisko, pozostawiając skargę nadzwyczajną bez rozpoznania. W przedmiotowej sprawie widoczne jest podobieństwo zarzutów, a wręcz tożsamość argumentacji uzasadnienia obu skarg. Treść zarzutów oraz ich uzasadnienie w znacznym stopniu pokrywają się. Nadto należy zaznaczyć, iż podobieństwo jest zauważalne również w warstwie językowej. Analiza omawianej sprawy wskazuje, że argumentacja podniesiona w uzasadnieniu skargi nadzwyczajnej pokrywa się w większości z zarzutami w skardze kasacyjnej, co powoduje, iż skargi te oparte są na tożsamych zarzutach. Jak wskazano powyżej – jest to niedopuszczalne, a w efekcie skutkuje pozostawieniem skargi bez rozpoznania, co uczynił Sąd Najwyższy. Podsumowując – Autorzy podzielają rozważania Sądu Najwyższego, który zajął stanowisko w niniejszej sprawie.

WNIOSKI Z BADAŃ AKTOWYCH SPRAW O SYGN. AKT I NSNK 7/22; I NSNK 13/21; I NSNK 13/22; I NSNK 15/21; I NSNK 1/22; I NSNK 6/22; I NSNK 14/21

Niniejsze sprawy zostały połączone celowo z uwagi na tożsamość rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego opartego na tej samej podstawie prawnej. W przedmiotowych sprawach Sąd Najwyższy pozostawił skargi nadzwyczajne bez rozpoznania jako złożone przez osoby nieuprawnione. Zgodnie z art. 429 § 1 k.p.k. – prezes sądu pierwszej instancji odmawia przyjęcia środka odwoławczego, m.in. gdy został on złożony przez osobę nieuprawnioną. Z kolei art. 530 § 2 k.p.k. stanowi, że jeżeli zachodzi powyżej wskazana okoliczność, to prezes sądu odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej. Na gruncie przepisu art. 531 § 1 k.p.k. Sąd Najwyższy pozostawia bez rozpoznania przyjętą kasację, m.in. jeżeli została wniesiona przez osobę nieuprawnioną. Art. 89 § 2 ustawy o SN zawiera zamknięty katalog podmiotów uprawnionych do wniesienia skargi nadzwyczajnej. Oznacza to, że skargę nadzwyczajną może wnieść jedynie – Prokurator Generalny, Rzecznik Praw Obywatelskich oraz, w zakresie swojej właściwości, Prezes Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej, Rzecznik Praw Dziecka, Rzecznik Praw Pacjenta, Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego, Rzecznik Finansowy, Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców i Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. W przedmiotowych sprawach osoby fizyczne, będące stroną, która nie należy do wyżej wymienionych podmiotów, wniosły skargi nadzwyczajne jako podmioty nieuprawnione. Należy również wspomnieć, iż kwestie związane ze skargą nadzwyczajną zostały uregulowane w ustawie z 8.12.2017 r. o Sądzie Najwyższym. W myśl art. 95 ww. ustawy w zakresie nieuregulowanym przepisami ustawy do skargi nadzwyczajnej, w tym postępowania w sprawie tej skargi, stosuje się w zakresie spraw karnych – przepisy Kodeksu postępowania karnego dotyczące kasacji.

W przedmiotowych sprawach Sąd Najwyższy stwierdził, że nie występują przesłanki kasacyjne. Dodatkowo w sprawach o sygn. akt I NsNk 15/21 oraz I NsNk 14/21 podmioty, które złożyły skargę nadzwyczajną, złożyły również wniosek o jej cofnięcie. Jeden z podmiotów motywował swój wniosek, iż nie zostały wykorzystane inne nadzwyczajne środki zaskarżenia. Według Autorów w analizowanym stanie faktycznym złożone wnioski były zbędne, z uwagi na treść przepisu art. 95 pkt 2 ustawy o SN. Stanowi on, iż w zakresie nieuregulowanym przepisami ustawy do skargi nadzwyczajnej, w tym postępowania w sprawie tej skargi, stosuje się w zakresie spraw karnych – przepisy Kodeksu postępowania karnego dotyczące kasacji. Sąd Najwyższy zaś powołał się na orzecznictwo w tym zakresie, stwierdzając, że skuteczne cofnięcie kasacji może dotyczyć jedynie takiej kasacji, która spełnia formalne warunki jej dopuszczalności. Zważając, że w obu sprawach skargę nadzwyczajną złożyły osoby nieuprawnione, a więc warunki formalne nie zostały spełnione – to można przyjąć, że cofnięcie przez oba podmioty skargi nie miało znaczenia dla merytorycznego rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy. Rozważania Sądu Najwyższego w omawianych sprawach są prawidłowe oraz zgodne z obowiązującymi przepisami. W ocenie Autorów Sąd Najwyższy wyciągnął słuszne wnioski. Nadto orzekł w formie postanowienia, bez udziału stron, zatem i w tej kwestii nie uchybił porządkowi prawnemu. Skargi nadzwyczajne we wszystkich ww. sprawach słusznie zostały pozostawione bez rozpoznania, jako złożone przez osoby nieuprawnione i w warunkach braku innych przesłanek kasacyjnych.

WNIOSEK KOŃCOWY

Na podstawie przeprowadzonych badań aktowych dotyczących spraw rozpatrzonych przez Izbę Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego za rok 2022, Autorzy stoją na stanowisku, że skarga nadzwyczajna po 7 latach obecności w polskim porządku prawnym, jako instrument ochrony praw obywateli, dla spełnienia pokładanych w niej oczekiwań wymaga dokonania zmian systemowych zwiększających jej efektywność. W związku z powyższym Autorzy postulują dokonanie pogłębionej analizy funkcjonowania instytucji skargi nadzwyczajnej oraz przeglądu procedur i standardów w tym zakresie stosowanych przez Izbę Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych. Niezbędne wydaje się również podjęcie działań o charakterze legislacyjnym mających na celu zwiększenie skuteczności tego instrumentu prawnego, aby zapewnić rzeczywistą ochronę praw i wolności obywateli oraz wzmocnienie zaufania do instytucji państwowych. Mimo znacznych kosztów ekonomicznych instytucji skargi nadzwyczajnej, należy zaznaczyć, że jest ona ważnym, a niekiedy ostatnim możliwym, instrumentem procesowym dla zapewnienia praw jednostki. Dlatego Autorzy niniejszych badań aktowych postulują wprowadzone znaczących poprawek zwiększających jej efektywność.