W dniu 14 marca 2016 r. na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego odbyła się Ogólnopolska Konferencja Naukowa pod honorowym patronatem Ministra Sprawiedliwości pt. „Elektronizacja postępowania wieczystoksięgowego”, zorganizowana przez Katedrę Postępowania Cywilnego II Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego oraz Izbę Notarialną w Łodzi, przy współpracy z Dziekanem Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego, Sądem Apelacyjnym w Łodzi, Wydawnictwami Currenda, C. H. Beck i Wolters Kluwer. W konferencji udział wzięło liczne grono przedstawicieli nauki prawa i postępowania cywilnego, sędziów i referendarzy sądowych oraz notariuszy, asesorów i aplikantów notarialnych.

Konferencję otworzył prof. zw. dr hab. Andrzej Marciniak (Uniwersytet Łódzki), który wskazał, że przedmiotem konferencji będą aktualne problemy postępowania wieczystoksięgowego wynikające z nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego dokonanej ustawą z dnia 15 stycznia 2015 r. Ustawa ta niebawem znacząco zmodyfikuje wiele czynności dokonywanych przez podmioty postępowania wieczystoksięgowego, przez nadanie im odrębnej elektronicznej formy. Ponadto podkreślił, że przedmiotem konferencji będzie także ocena i analiza proponowanych zmian.

Jako pierwszy referent wystąpił prof. zw. dr hab. Kazimierz Lubiński (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu). W wystąpieniu pt. Postępowanie wieczystoksięgowe w systemie prawa procesowego cywilnego prof. Lubiński podkreślił, że sprawy wieczystoksięgowe należą do klasycznych spraw z zakresu postępowania nieprocesowego, a normy regulujące postępowanie wieczystoksięgowe charakteryzują się dualizmem – z jednej bowiem strony zaliczane są do norm prawa publicznego, z drugiej zaś służą realizacji norm prawa prywatnego. Referent podkreślił także, że działalność sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym to inna niż wymiar sprawiedliwości działalność jurysdykcyjna. Prelegent stanął na stanowisku, że skoro działalność sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym nie stanowi wykonywania wymiaru sprawiedliwości, to z prawnokonstytucyjnego punktu widzenia nie ma przeszkód w przekazaniu tych spraw notariuszom.

W dalszej części konferencji prof. zw. dr hab. Jacek Kołaczyński (Uniwersytet Wrocławski) przedstawił referat pt. Założenia elektronizacji postępowania wieczystoksięgowego. W swej wypowiedzi zwrócił uwagę, że informatyzacja ksiąg wieczystych stworzyła obszary do dalszego rozwoju. Prelegent wymienił cele, jakie przyświecają elektronicznemu postępowaniu wieczystoksięgowemu, oraz wskazał, że czynności w elektronicznym postępowaniu wieczystoksięgowym będą mogły dokonywać wyłącznie uprawnione podmioty. Na zakończenie wystąpienia referent dodał, że chwilą wpływu wniosku o wpis będzie godzina, minuta i sekunda zamieszczenia wniosku w systemie teleinformatycznym, a wzmianka o wniosku złożonym za pośrednictwem tego systemu będzie umieszczana automatycznie w księdze wieczystej z chwilą zamieszczenia wniosku w systemie teleinformatycznym.

Następnie sędzia Edyta Bryzgalska (Ministerstwo Sprawiedliwości) przedstawiła referat pt. Zasady funkcjonowania systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie wieczystoksięgowe. Prelegentka zaznaczyła, że konto w systemie teleinformatycznym musi być zakładane według odrębnych zasad. Ponadto wskazała odrębności w zakresie składania wniosków w systemie teleinformatycznym przez zastępców notarialnych, emerytowanych notariuszy, a także asesorów notarialnych. W dalszej części wypowiedzi referentka zaznaczyła, że konto w systemie teleinformatycznym zakładane będzie automatycznie, a udostępniane dopiero po automatycznej weryfikacji danych notariusza, komornika lub naczelnika urzędu skarbowego. Na zakończenie odniosła się do odrębności w procesie zakładania konta dla potrzeb doręczenia zawiadomienia o dokonanym wpisie w księdze wieczystej.

Pierwszym prelegentem drugiego panelu konferencji była przewodnicząca Wydziału Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Sosnowcu dr Agnieszka Maziarz. Tematem jej wystąpienia było Wszczęcie postępowania wieczystoksięgowego za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. Referentka zwróciła uwagę na dualizm postępowania wieczystoksięgowego, gdyż będzie ono prowadzone zarówno – w starym systemie – za pośrednictwem złożenia formularza w tradycyjnej formie pisemnej, jak i w systemie teleinformatycznym. Referentka wskazała, że jeżeli wniosek o wpis do księgi wieczystej będzie wprowadzony do systemu teleinformatycznego, ale dokumenty do tego wniosku nie będą przesłane albo też nie będą kompletne, będzie to stanowić przeszkodę do dokonania wpisu w księdze wieczystej i w konsekwencji nastąpi oddalenie wniosku.

Drugim prelegentem tej części konferencji była dr Marta Rękawek-Pachwicewicz (Wyższa Szkoła Administracji Publicznej w Białymstoku). Tematem jej wystąpienia był udział notariusza w postępowaniu wieczystoksięgowym wszczętym za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. Na wstępie referentka podkreśliła główny cel prowadzenia ksiąg wieczystych, czyli zapewnienie bezpieczeństwa obrotu prawnego nieruchomościami. Mówczyni wskazała następnie, że po wejściu w życie noweli będziemy mieć do czynienia z dualizmem procesowania, gdyż wniosek o wpis do księgi wieczystej będzie składany w formie elektronicznej, natomiast dokumenty do tego wniosku dołączane będą w zwykłej formie papierowej. Ważne jest – jak wskazała prelegentka – aby pamiętać o nowej regulacji, a mianowicie o art. 92 § 4 Prawa o notariacie.

Następnie dr Marek Leśniak (Uniwersytet Wrocławski) przedstawił referat pt. Podstawa wpisu do księgi wieczystej. Uwagi de lege lata i de lege ferenda. Prelegent zaznaczył, że polski system wieczystoksięgowy oparty jest na zasadzie legalizmu materialnego. Podkreślił, że reguły dowodowe postępowania wieczystoksięgowego nie pozwalają na przeprowadzanie innych dowodów niż dowody z dokumentów. Dr Marek Leśniak dokonał analizy pojęcia „podstawa wpisu” w znaczeniu formalnym oraz podkreślił, że notariusz pełni funkcje z zakresu jurysdykcji prewencyjnej, co wynika z art. 80 § 2 Prawa o notariacie. Na zakończenie odniósł się do: podstaw wpisu do księgi wieczystej po nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego dokonanej ustawą z 10 lipca 2015 r., dokumentów bankowych jako podstawy wpisu, a także konwersji dokumentów.

Pierwszym referentem trzeciego panelu konferencji była sędzia Sądu Okręgowego w Łodzi Elżbieta Gawryszczak, która wygłosiła referat pt. Zakres kognicji sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym. Jak podkreśliła prelegentka, nowelizacja będąca przedmiotem konferencji w zasadzie nie wprowadza żadnych zmian w zakresie problematyki będącej przedmiotem wskazanego referatu, dlatego wystąpienie ograniczało się do praktycznych aspektów problematyki zakreślonej tytułem referatu. Tematem wypowiedzi były zwłaszcza poglądy doktryny i orzecznictwa dotyczące interpretacji zagadnień związanych z kognicją sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym.

Drugim prelegentem tej części konferencji był sędzia Sądu Okręgowego w Katowicach dr hab. Krystian Markiewicz (Uniwersytet Śląski), który wygłosił referat pt. Elektronizacja czynności sądowych w postępowaniu wieczystoksięgowym. Referent wskazał, że wpis w księdze wieczystej dokonany przez sędziego lub referendarza sądowego uważa się za dokonany z chwilą jego zapisania w Centralnej Bazie Danych Ksiąg Wieczystych. Prelegent zaznaczył, że jeżeli chodzi o zasady orzekania, to wejście w życie nowelizacji niczego w tym zakresie nie zmieniło. Zauważył, że wprowadzane zmiany mają doprowadzić do powstania systemu wspomagania sędziego w podejmowaniu decyzji w elektroniczny sposób.

Kolejnym prelegentem był prof. dr hab. Józef Jagieła (Uniwersytet Łódzki), który wygłosił referat pt. Elektronizacja doręczeń i zawiadomień w postępowaniu wieczystoksięgowym. Prelegent zaznaczył, że art. 626¹⁰ § 1² k.p.c. koresponduje z § 8 projektowanego rozporządzenia w sprawie trybu zakładania i udostępniania konta w systemie teleinformatycznym obsługującym postępowanie sądowe. Zdaniem prof. J. Jagieły na gruncie regulacji zawartych w § 2 pkt 2 rozporządzenia z dnia 20 października 2015 r. w sprawie trybu i sposobu dokonywania doręczeń elektronicznych dotyczącego dokonywania doręczeń nasuwa się wątpliwość dotycząca skutków niemożności zapoznania się adresata z treścią pisma doręczonego drogą elektroniczną, z przyczyn związanych bezpośrednio z funkcjonowaniem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe.

Ostatnim prelegentem trzeciego panelu konferencji był dr Piotr Mysiak (Uniwersytet Zielonogórski), który przedstawił referat pt. Zasada wpisu uprzedniego w postępowaniu wieczystoksięgowym. Referent wymienił trzy funkcje wpisu uprzedniego: legitymacyjną, ochronną i wyjaśniającą. Wskazał, że prawo polskie nie zna dowodów stwierdzających własność w sposób bezwzględny. Prelegent podkreślił, że postępowanie wieczystoksięgowe, aby spełniało swoją rolę, musi być szybkie, tanie i efektywne, a każdą kolejną zmianę stanu prawnego nieruchomości należy wpisać do księgi wieczystej. Na zakończenie prelegent zwrócił uwagę na kwestie wpisu pierwotnego i jego stosunek do art. 34 ustawy o księgach wieczystych i hipotece.

Po zakończeniu panelu trzeciego rozpoczęła się żywa dyskusja nad problematyką będącą przedmiotem konferencji. Spotkanie było świetną okazją do wymiany poglądów i doświadczeń, a także rozstrzygnięcia kwestii wątpliwych dotyczących nowych regulacji prawnych.