Zainstaluj aplikację Palestra na swoim urządzeniu

Palestra 9/2014

„Правні поради” („Porady Prawne”): jedyne prowincjonalne ukraińskie czasopismo prawnicze okresu międzywojennego

Kategoria

Udostępnij

W okresie Drugiej Rzeczypospolitej wśród ogromnej liczby ukraińskich periodyków były też czasopisma prawnicze. Wydawano je w dwóch ośrodkach – we Lwowie i w Kołomyi. We Lwowie wydane zostały w 1927 r. dwa tomy „Biuletynu Sojuzu Ukraińskich Adwokatów we Lwowie” (oryg. „Бюлетня Союзу Українських Адвокатів у Львові”), a następnie przez kilkanaście lat wydawano jedyne ukraińskie profesjonalne czasopismo prawnicze „Żyttia i Prawo” (oryg. „Життя і Право”), które ukazywało się od 1928 do 1939 r. jako organ Sojuzu (Związku) Ukraińskich Adwokatów, a od nr. 2 z 1929 r. także Towarzystwa Ukraińsko-Ruskich Prawników we Lwowie (Товариство українсько-руських правників у Львові). Oprócz tego od 4 stycznia do 27 września 1934 r. wydawany był we Lwowie dodatek do czasopisma „Nowyj Czas” (oryg. „Новий час”) pod nazwą „Prawo” („ПравоМ. Романюк, Право, (w:) Українські часописи Львова (1848–1939): Історико-бібліографічне дослідження: У 3 т., НАН України. ЛНБ ім. В. Стефаника, НДЦ періодики, Т. 3, Кн. 2: 1929–1939, Львів: Світ 2003, s. 457.”).

Spośród wszystkich prowincjonalnych miast galicyjskich najwięcej periodyków ukraińskich wydawano w Kołomyi – od 1865 r. do wybuchu II wojny światowej ukazywało się tam 90 czasopism (nie licząc almanachów oraz kalendarzy). Znaczna część ukraińskich czasopism wychodziła w Kołomyi w okresie od lat sześćdziesiątych do końca XIX w., ale największy rozkwit nastąpił w latach dwudziestych i trzydziestych XX w., czyli w okresie II RP, kiedy wychodziło w mieście aż 59 tytułówРоманюк М. Українські часописи Коломиї (1865–1994 рр.): Історико-бібліографічне дослідження / Передмова В. Качкана / Мирослав Романюк, Марія Галушко. – Львів, 2001. – С. 7–8.. Od 10 czerwca 1923 r. w Kołomyi wydawane było czasopismo pn. „Право народу” („Prawo Narodu”), ale prawo miało ono jedynie w nazwie, gdyż był to w istocie periodyk partyjny, organ Ukraińskiej Partii Ludowej (Української народної партії).

„Правні поради” (czyt. prawni porady, pol. „Porady Prawne”) – pod taką nazwą adwokat Iwan Wołoszyn (Іван Волошин, pol. Jan Wołoszyn) rozpoczął w 1932 r. wydawanie czasopisma prawniczego dla wszystkich zainteresowanych – nie prawników, można rzec popularnego. Badań na temat tego periodyku przeprowadzono niewiele. Wspomniano o nim w broszurze Mykoły Sawczuka pt. Часописи Коломиї (1865–1939),М. Савчук, Часописи Коломиї, Івано-Франківськ: Облвидав «Галичина» 1991, s. 32. w pracy zbiorowej pt. Коломия й КоломийщинаБ. Романенчук, Українські видавництва і періодичні видання в Коломиї, (w:) Богдан Романенчук, Коломия й Коломийщина: збірник споминів і статей про недавнє минуле, Філадельфія 1988, s. 325–334., w opracowaniu  dziejów ukraińskiej prasy autorstwa Arkadija ŻywotkaА. Животко Історія української преси, упоряд., авт. передмови і приміт. М. Тимошик, К., 1999, s. 266, ponadto w historii dziennikarstwa Galicji WschodniejС. А. Кость, Історія української журналістики (західноукраїнська преса першої половини XX ст.: структура, проблематика. Книга перша), Львів: Видавничий центр ЛНУ імені Івана Франка 2008, s. 264., a także w pracy Adama Redzika i Stanisława Milewskiego o dziejach czasopism prawniczych w PolsceS. Milewski, A. Redzik, Themis i Pheme. Czasopiśmiennictwo prawnicze w Polsce do 1939 roku, Warszawa: Iskry 2011, s. 566.. Krótki opis czasopisma podał Mykoła WasylczukМ. М. Васильчук, Українська видавнича справа в Коломиї (друга половина ХІХ–ХХ ст.), Монографія 2-е вид., переробл. і доп., Коломия: Вік 2012, s. 96., a pełną charakterystykę opublikowali Myrolsaw Romaniuk i Maria HaluszkoМ. Романюк, Правні поради, (w:) М. Романюк, М. Галушко, Українські часописи Коломиї (1865–1994 рр.): Історикобібліографічне дослідження, Передмова В. Качкана, Львів 2001, s. 148–149..

Cel czasopisma przedstawiony został przez redakcję w artykule programowym pt. Czy potrzebne nam nowe czasopismo? (Чи потрібний нам правничий часопис?). Było nim: zaznajomienie we właściwiej formie szerokich rzesz ludności ukraińskiej z regulacjami prawnymi (prawami i obowiązkami), z którymi stykają się w życiu na co dzień; ostrzeżenie przed lekkomyślnym naruszaniem ustaw i tym samym ukaraniem jako następstwem naruszenia prawa; przestrzeżenie ludności przed różnego rodzaju niepotrzebnymi i obciążającymi procesami sądowymi; wykształcenie w człowieku poczucia pewności siebie, otwartości, wytrwałości, odwagi i determinacji – sprawienie, żeby z takimi obywatelami liczono się i ich szanowano.

Wychodząc z określonego celu odpowiednio przygotowywano materiał do publikacji – w popularnej i zrozumiałej dla szerokiego grona czytelników formie.

Stałymi działami pisma były: prawo cywilne (tu odrębnie prawo zobowiązań, prawo spadkowe i wekslowe), prawo karne i prawo podatkowe. Przedstawiano w nich objaśnienia zauważonych problemów oraz omawiano nowe regulacje prawne (od ustaw do rozporządzeń ministerialnych) z dziedziny prawa cywilnego i karnego, a ponadto prawa administracyjnego – nowego prawa budowlanego dla wiosek, prawa kamieniarzy we wsiach. Szeroko omawiano ulgi, w szczególności podatkowe i rolnicze, zagadnienie rent inwalidzkich i innych, podatków państwowych i sposobu ich zapłaty. Dość szczegółowo przedstawiono objaśnienia prawa spadkowego, w tym zamieszczono wzorce testamentu oraz podano informacje o opłatach notarialnych.

Redakcja na bieżąco informowała i objaśniała najnowsze polskie regulacje prawne, np. Nowe regulacje o rentach inwalidzkich: ustawa z dnia 12 marca 1932 r. (1932, nr 2), Ulgi dla zadłużonych rolników: rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 23 sierpnia 1932 r. (1932, nr 4), Nowy ustrój samorządu terytorialnego: ustawa z dnia 23 marca 1933 (1933, nr 8), Nowa ustawa o uldze podatkowej dla nowych budynków (1934, nr 2), Obozy koncentracyjne w Polsce: rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 17 czerwca 1934 (1934, nr 2)Oryg.: Нові постанови про інвалідські ренти: закон з дня 12 березня 1932 (1932, nr 2), Пільги для задовжених рільників: розпорядок Президента Р. П. з дня 23 серпня 1932 (1932, nr 4), Новий устрій територіяльної самоуправи: закон з дня 23 березня 1933 (1933, nr 8), Новий закон про податкові пільги для нових будинків (1934, nr 2), Концентраційні табори в Польщі: розпорядок Президента Р. П. з дня 17 червня 1934 (1934, nr 2)..

W stałych rubrykach „Nowinki prawnicze” („Правничi новинки”) i „Prawnicza encyklopedia” („Правнича енциклопедiя”) podawano krótkie informacje o nowym ustawodawstwie i w sposób przystępny objaśniano terminologię prawną. Oprócz tego na szpaltach miesięcznika zamieszczono publikacje o sądach „polubownych” – w rubryce „Różne ciekawostki” („Рiжнi цiкавости”).

W działach jedynie zapoczątkowanych, jak „Kącik astrologiczny” („Астрологiчний куток”),  „Kącik filozoficzny” („Фiлософiчний куток”) i „Humor prawniczy” („Правничий гумор”), drukowano przepowiednie astrologiczne, horoskopy, zagadki, humor ludowy, informacje o najciekawszych zdarzeniach z ukraińskiego i światowego życia.

W rubryce „Korespondencja redakcji” („Переписка редакції”) podawano informacje o prenumeratorach, dziękowano współpracownikom i osobom wspierającym czasopismo finansowo (podano nazwiska 22 osób, które przekazały fundusze na rozwój czasopisma). W rubryce „Porady prawne” w świetle prasy z prowincji i z zagranicy” („Правні поради” в світлі преси, провінції й заграниці) publikowano recenzje prasowe i listy z opiniami o magazynie. W dziale reklamowym czasopisma podawano informacje o ukraińskim handlu, komercyjnych i wydawniczych instytucjach miasta, gazetach i wydawnictwach własnych.

Czasopismo miało niewątpliwie charakter periodyku praktycznego, ale redakcja zamieszczała także opracowania popularno-naukowe: o konstytucji państwa polskiego jako gwarancji praw człowieka; o prawie w aspekcie historycznym; o umowach międzynarodowych; o znaczeniu i historii powstania tzw. szkoły prawa naturalnegoByły to: Права колись і тепер, або дещо про звичаєве й надане право [Prawa kiedyś i teraz, czyli coś o prawie zwyczajowym i prawie stanowionym] (1932, nr 1), Як повстають і гаснуть держави? [Jak powstają i gasną państwa] (1932, nr 2), Дещо про природне право [Coś o prawie naturalnym] (1932, nr 2), Дещо про міждержавні договори [Coś o umowach międzynarodowych] (1932, nr 3), Доктрина Монро [Doktryna Monroe] (1932, nr 6), Польська конституція з 17 березня 1921 р. Що кожен громадянин повинен про неї знати? [Polska konstytucja z 17 marca 1921 r. Co każdy obywatel powinien o niej wiedzieć?] (1933, nr 1 i nr 2).. Drukowano i opracowania publicystyczno-prawne np. Czy wolno nosić „tryzub” (oryg. Чи вільно носити „тризуб”?) (1932, nr 1) – przedstawiające analizę austriackiego i polskiego ustawodawstwa co do prawa noszenia ukraińskiego symbolu narodowego „tryzybu”; Czy na ukraińskiej spółdzielni musi być napis polski? (oryg. Чи на українській кооперативі мусить бути польський напис?) (1933, nr 8) – prezentujące orzecznictwo sądowe w kwestii tego zagadnienia. Zamieszczono też wzmiankę o śmierci prof. Oswalda Balzera, który był „jednym z najwybitniejszych polskich historyków prawa”, „członkiem niemal wszystkich słowiańskich instytucji naukowych”, a „za zasługi także dla ukraińskiej historycznej nauki nasze Towarzystwo Naukowe im. Szewczenki wybrało go swoim członkiem czynnym” (1933, cz. 1)Oryg. «один з найвизначніших польських істориків прав», «членом майже всіх словянських наукових інституцій», а «за заслуги також для української історичної науки наше Наук. Т-во ім. Шевченка вибрало його своїм дійсним членом»..

Hasła reklamowe czasopisma brzmiały: Czytajmy masowo „Porady Prawne”, bo nie wiecie, czy to, co w nich teraz napisano, jutro Wam się nie przyda!; Czytajcie wszyscy „Porady Prawne”, bo one formują takie kadry obywateli, z którymi każdy liczy się i ich szanuje, a ponadto usuwają z chaty biedę i zło, a wprowadzają dobrobyt i szczęście!; Szanujcie czasopismo „Porady Prawne” i składajcie je w roczniki, a one Wam za to sowicie wynagrodzą!; Wygrasz każdą sprawę, jak będziesz czytał czasopismo „Porady Prawne”!Oryg. «Читаймо масово «Правні Поради», бо не знаєте, чи то, що в них нині написано, Вам завтра придасться!»; «Читайте всі «Правні Поради» бо вони вторять такі кадри громадян, з якими кождий числиться й їх поважає, а надто женуть з хати нужду й лихо та вводять добробут і щастя!»; «Шануйте часопис «Правні поради» й складайте з них річники, а вони Вам за це сторицею нагородять!» «Виграєш кожну справу, як будеш читати часопис «Правні поради»!..

By zachęcić do prenumeraty, redakcja oferowała bezpłatne porady prawne, ale w określonych sytuacjach. Kiedy prenumerator wykupił pięć rocznych abonamentów, przez rok otrzymywał czasopismo bezpłatnie; gdy 10 abonamentów – redakcja płaciła za „jedno zastępstwo przez adwokata Ukraińca w Sądzie Grodzkim (małym)”; 20 abonamentów – redakcja płaciła za dwa zastępstwa przez adwokata Ukraińca przed Sądem Grodzkim; 30 abonamentów – redakcja płaciła za jedno zastępstwo w Sądzie Okręgowym.

W informacjach wydawniczych nie wskazywano liczby prenumeratorów, ale podziękowania za przedpłatę skierowano w druku do 117 osób z Galicji, Wołynia oraz ze Stanów Zjednoczonych Ameryki.

Formą zachęcenia do subskrypcji było zapewnienie bezpłatnych konsultacji prawnych, i tak od 1 lipca do 31 grudnia 1932 r. rocznym i półrocznym abonentom udzielono 295 konsultacji, w tym księżom – 19, ukraińskim instytucjom – 27, chłopom – 249 (1932, nr 6). Na łamach czasopisma podano recenzje z prasy o wydawnictwie: Co wieśniacy piszą o „Poradach Prawnych” Що пишуть селяни про „Правні поради” (1932, nr 6), „Porady Prawne” w świetle prasy, prowincji i zagranicy (1932, nr 3), Oto czemu potrzebne jest nam czasopismo „Porady Prawne” (1933, nr 2), Kolejne uznanie dla naszego czasopisma (1933, nr 8)Oryg. odpowiednio: Що пишуть селяни про «Правні поради» (1932, nr 6), «Правні поради» в світлі преси, провінції й заграниці (1932, nr 3), От чому потрібний нам часопис «Правні поради» (1933, nr 2), Дальші признання для нашого часопису (1933, nr 8)..

Ze stron czasopisma dowiadujemy się też o działalności wydawniczej redakcji, w szczególności poinformowano o wyjściu Słownika wyrazów obcych używanych w języku ukraińskimСловар чужих слів уживаних в українській мові (15.000 слів). zawierającego 15 000 słów (1932, nr 5), książki Mężczyzna i kobietaOryg. Чоловік і жінка. (1932, nr 2) – o prawach i obowiązkach w stosunkach wzajemnych, praktycznego przewodnika pt. Sekretarz prawniczyOryg. Правничий секретар. (1933, nr 1) – zawierający typowe formularze dokumentów prawnych (200), których autorem był redaktor.

Mózgiem wydawania czasopisma był wspomniany kołomyjski adwokat Iwan WołoszynIwan Wołoszyn miał już doświadczenie wydawnicze w Kołomyi, gdyż odpowiadał za redakcję czasopism: «Голос дяків» (1925 ч. 10–18/19–1928), «Український верховинець» (1927), «Дяківський шлях» (1929–1930).. Był on wydawcą i redaktorem odpowiedzialnym (1932, 1933), wydawcą, redaktorem i odpowiedzialnym za redakcję (1934Miesięcznik posiadał pełne nazwy: „Правні поради: Популярний, правничий місячний часопис для народу” (1932); „Правні поради: Популярний правничий місячник для народу” (1933). Wydaje i za redakcję odpowiada … (1932, 1933), redaktor naczelny (1933), wydaje, redaguje i odpowiada za redakcję (1934) Iwan Wołoszyn. Redaguje Kolegium (1932, 1933). Drukarnia: «СО-ВА» (SO-WA), Kołomyja, Słowackiego 50 (1932); Szymona Tajchera, Kołomyja, Piłsudskiego 23 (1933, 1934). W druku ukazało się zeszytów (numerów): 1932 – Rocznik 1, nr. 1–6; 1933, nr. 1 (7) – (14), 1934, rocznik 3, nr 1, 2. Prenumerata była realizowana w kraju i za granicą, a cena jej była zróżnicowana, np. za roczną w 1932 i do nr 2 1933 – 3 zł, potem 6 zł (1933, nr 8), zagraniczna zaś odpowiednio: 75 centów, 1,25 USD, a w innej walucie równowartość 2,5 zł (1934). Administracja i redakcja czasopisma mieściła się w lokalu przy ul. Mickiewicza 57 w Kołomyi.).

Periodyk wychodził nieregularnie. Ogólnie w druku wyszło jedenaście zeszytów, po osiem stron każdy. Pierwszy zeszyt ukazał się w lipcu 1932 r. W tymże roku wydrukowano łącznie sześć zeszytów w cyklu comiesięcznym. W 1933 r. ukazały się trzy zeszyty – za styczeń, luty i sierpień. Od marca do lipca tego roku nie wyszło z drukarni pięć numerów (nr 3–7) miesięcznika, a po wydrukowaniu numeru za sierpień czasopismo przestało wychodzić. O zaprzestaniu wydawania czasopisma Iwan Wołoszyn powiadomił bibliotekę Towarzystwa Naukowego im. Szewczenki we Lwowie – listami z 2 września 1933 i 24 stycznia 1934 r.

 Po kilku miesiącach przerwy „Porady Prawne” zostały wznowione, o czym redakcja powiadomiła czytelników w numerze 1 z 1934 r. Wskazano, że podstawowymi przyczynami takiej trwałej dziewięciomiesięcznej przerwy były sprawy natury materialnej – niewielka liczba abonentów i zadłużenie prenumeratorów. Redakcja poinformowała o znaczącym obniżeniu przedpłaty (z 3 zł do 1,25 zł za rok). Mimo to po wydaniu dwóch kolejnych zeszytów – za czerwiec i lipiec – czasopismo przestało wychodzić.

Fenomen „Правних порад” polega na tym, że było to jedyne wydawane w języku ukraińskim prowincjonalne czasopismo prawnicze, które ukazywało się w Polsce w okresie  międzywojennym. W sowieckiej Ukrainie nie udało się odnaleźć podobnego czasopisma, które byłoby wydawane w centrum rejonowym. Czasopismo realizowało swoje podstawowe funkcje – udzielania praktycznych porad prawnych i poszerzenia świadomości prawnej w języku ukraińskim wśród ukraińskiej społeczności. Podstawowym niedostatkiem pisma była za mała liczba prenumeratorów, co wpływało na nieregularność wydawniczą i ostatecznie na krótkotrwałość istnienia czasopisma.

Przekład: Janusz Kanimir

0%

Informacja o plikach cookies

W ramach Strony stosujemy pliki cookies. Korzystanie ze Strony bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza zgodę na ich zapis lub wykorzystanie. Możecie Państwo dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies w przeglądarce internetowej w każdym czasie. Więcej szczegółów w "Polityce Prywatności".