Art. 89 § 1a k.k. a reguły intertemporalne Wyrok Sądu Najwyższego z 2 sierpnia 2011 r., IV KK 186/11

Możliwość wymierzenia w wyroku łącznym kary łącznej pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania, obejmującej jednostkowe skazania na kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem ich wykonania, została wprowadzona do Kodeksu karnego w art. 89 § 1a k.k. w związku z wejściem w życie w dniu 8 czerwca 2010 r. ustawy z 5 listopada 2009 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny, ustawy – Kodeks postępowania karnego, ustawy – Kodeks karny wykonawczy, ustawy – Kodeks karny skarbowy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 206, poz. 1589). Sąd Najwyższy podkreślił, że przed datą wejścia w życie tej ustawy (8 czerwca 2010 r.) art. 89 § 1 k.k. uniemożliwiał wymierzenie w wyroku łącznym kary bezwzględnego pozbawienia wolności powstałej z połączenia kar orzeczonych również z warunkowym zawieszeniem ich wykonania.

Regulacja zawarta w art. 89 § 1a k.k. jest zatem mniej korzystna dla skazanego w porównaniu z poprzednim stanem prawnym. Oznacza to, że do tej zmiany normatywnej zastosowanie znajdzie art. 4 § 1 k.k., a w konsekwencji – iż art. 89 § 1a k.k. dotyczy jedynie skazań za zbiegające się przestępstwa na kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem ich wykonania, popełnione po dniu 7 czerwca 2010 r.

W związku z tym orzeczenie w wyroku łącznym kary łącznej pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia za zbiegające się przestępstwa, popełnione przed dniem 8 czerwca 2010 r., za które wymierzono kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem ich wykonania, jak i bez warunkowego zawieszenia, stanowi rażące naruszenie art. 4 § 1 k.k.

Dopuszczalność kasacji w postępowaniach w sprawach o odszkodowanie za wykonanie kary lub środka karnego orzeczonego w postępowaniu wykroczeniowym i za niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie stosowane w takim postępowaniu Postanowienie Sądu Najwyższego z 4 sierpnia 2011 r., III KK 23/11

Sąd Najwyższy, pozostawiając wniesioną przez stronę postępowania kasację bez rozpoznania, wskazał, że pojęcie „sprawy o wykroczenie”, którym posługuje się art. 110 k.p.s.w., ograniczający krąg podmiotów uprawnionych do wniesienia kasacji do Prokuratora Generalnego i Rzecznika Praw Obywatelskich oraz – w określonych wypadkach – także do Naczelnego Prokuratora Wojskowego i Rzecznika Praw Dziecka, obejmuje również postępowanie mające za przedmiot kwestię odszkodowania za szkodę i krzywdę wyrządzone niesłusznym zastosowaniem środków przymusu w toku postępowania wykroczeniowego, w tym zatrzymania. W związku z tym tylko podmioty wskazane w art. 110 § 1 k.p.s.w. są uprawnione do wniesienia kasacji. Uprawnienia takie nie przysługują natomiast stronom takiego postępowania.

Postępowanie lustracyjne a immunitet formalny sędziego Wyrok Sądu Najwyższego z 17 sierpnia 2011 r., II KO 72/10

Zapadły wyrok jest konsekwencją wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 5 stycznia 2010 r. (skarga nr 23119/05) w sprawie Wrona przeciwko Polsce, stwierdzającego naruszenie przez Polskę w krajowym postępowaniu lustracyjnym art. 6 ust. 1 i 3 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (Dz.U. z 1993 r. nr 61, poz. 284 ze zm.) oraz wniosku strony o wznowienie postępowania. O ile w sprawie nie budziła wątpliwości potrzeba w rozumieniu art. 540 § 3 k.p.k. wznowienia postępowania lustracyjnego i uchylenia wyroków Sądów obu instancji, wynikająca z orzeczenia Trybunału Strasburskiego, o tyle sposób rozstrzygnięcia następczego był dyskusyjny, szczególnie w świetle alternatywnego wniosku strony o następcze umorzenie postępowania lustracyjnego wobec braku zezwolenia na ściganie – zgody odpowiedniego sądu dyscyplinarnego.

Dla przypomnienia wskazać należy, że u źródeł całego problemu leży uchwała Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Trybunału Konstytucyjnego z 13 lipca 2010 r., w której stwierdzono, że określona w ustawie lustracyjnej odpowiedzialność osób zobowiązanych do złożenia oświadczenia lustracyjnego jest odpowiedzialnością karną w rozumieniu art. 42 Konstytucji RP, co w konsekwencji powoduje, iż: „pociągnięcie do odpowiedzialności sędziego, posła czy prokuratora wymaga uchylenia wobec niego immunitetu, bowiem w przeciwnym razie nie jest możliwe pociągnięcie go do odpowiedzialności na gruncie powyższej ustawy, którą należy utożsamiać z odpowiedzialnością karną”. Stanowisko to dało niektórym sądom powszechnym asumpt do umarzania postępowań lustracyjnych wszczętych wobec osób, którym przysługiwał immunitet formalny, a wobec których nie wydano zgody na pociągnięcie ich do odpowiedzialności lustracyjnej. Rozbieżności te spowodowały przedstawienie przez jeden z sądów apelacyjnych w trybie art. 441 § 1 k.p.k. zagadnienia prawnego dotyczącego tej problematyki. W uchwale z 23 marca 2011 r., I KZP 31/10, OSNKW 2011, nr 3, poz. 23, Sąd Najwyższy stwierdził, że „zawarty w art. 54 ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (Dz.U. z 2008 r. nr 7, poz. 39 ze zm.) termin «odpowiedzialność karna» oznacza wyłącznie odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe”.

Prezentowany obecnie wyrok kontynuuje przyjęty w uchwale kierunek interpretacji, tym razem odnoszący się do immunitetu sędziego. W odróżnieniu od immunitetu formalnego przysługującego prokuratorom, ten, który przynależy sędziom, ma swoje normatywne źródło nie tyle w ustawie zwykłej – Prawie o ustroju sądów powszechnych, ile przede wszystkim w Konstytucji (art. 181). Ta odmienność w ustrojowym uregulowaniu statusu prokuratora i sędziego mogłaby pozwolić na sformułowanie poglądu o potrzebie uzyskania zezwolenia odpowiedniego sądu dyscyplinarnego na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności lustracyjnej poprzez nadanie sformułowaniu „odpowiedzialność karna” znaczenia, jakie pojęciu temu nadaje się w art. 42 Konstytucji. Sąd Najwyższy uznał jednak, że o ile szerokie ujmowanie odpowiedzialności karnej na potrzeby ostatniego ze wskazanych przepisów znajduje uzasadnienie w zakresie i przedmiocie regulacji (wolności i prawa człowieka), o tyle w wypadku przepisów o immunitetach, stanowiących wyjątek od zasady osobistej odpowiedzialności za naruszenie prawa i zasady równości, pojęcie to musi być rozumiane ściśle. Odstąpienie w tym wypadku od zakazu wykładni homonimicznej uzasadnione jest, zdaniem Sądu Najwyższego, złożonością i wielopłaszczyznowością ustawy zasadniczej, łączącej w sobie regulacje dotyczące wielu gałęzi prawa i obszarów życia społecznego, co pociągnąć musiało najdalej idącą ogólnikowość terminologiczną oraz oczywiście odmienne cele i zakresy normowania przepisów. W konsekwencji Sąd Najwyższy uznał, że „wszczęciu oraz prowadzeniu postępowania lustracyjnego w sprawie sędziego sądu powszechnego, który złożył oświadczenie, o którym mowa w art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnieniu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990 oraz treści tych dokumentów (Dz.U. z 2007 r. nr 63, poz. 425 ze zm.), nie stoi na przeszkodzie brak zezwolenia sądu dyscyplinarnego, o którym mowa w art. 80 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. nr 98, poz. 1070 ze zm.)”.

Egzaminator wojewódzkiego ośrodka ruchu drogowego jako funkcjonariusz publiczny Wyrok Sądu Najwyższego z 16 czerwca 2011 r., II KK 337/10

W tej sprawie problem interpretacyjny sprowadzał się do pytania, czy egzaminator zatrudniony w wojewódzkim ośrodku ruchu drogowego jest funkcjonariuszem publicznym w rozumieniu art. 115 § 13 pkt 4 k.k. i w konsekwencji czy może być podmiotem przestępstwa nadużycia uprawnień lub niedopełnienia obowiązków, stypizowanego w art. 231 k.k. Sąd Najwyższy, w ślad za stanowiskiem wypowiedzianym w postanowieniu tego Sądu z 17 lutego 2010 r., III KK 333/09, OSNKW 2010, nr 7, poz. 62, uznał, że funkcjonariuszem publicznym jest pracownik samorządu terytorialnego w ujęciu określonym w ustawie z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. nr 223, poz. 1458; poprzednio ustawa z 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych, Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1593 ze zm.), o ile nie pełni wyłącznie funkcji usługowych. Pojęcie to nie może być więc utożsamiane ze sformułowaniem „pracownik organu samorządu terytorialnego”. Skoro więc oskarżony w tej sprawie zatrudniony był w jednostce organizacyjnej utworzonej przez województwo (za taką Sąd Najwyższy uznał wojewódzki ośrodek ruchu drogowego, mający status samorządowej wojewódzkiej osoby prawnej), to był pracownikiem samorządu terytorialnego.

Sąd Najwyższy podkreślił, że tej konstatacji nie może zmienić treść art. 110a ust. 3  Prawa o ruchu drogowym, który przyznaje egzaminatorowi w czasie wykonywania obowiązków zawodowych ochronę przysługującą funkcjonariuszowi publicznemu. Prima facie można by sądzić, że skoro ustawodawca wprowadza w przepisie szczególnym klauzulę ochronną jak dla funkcjonariusza publicznego, to osoba, której ochrona została udzielona, statusu takiego nie posiada, w przeciwnym razie art. 110a ust. 3 Prawa o ruchu drogowym byłby przepisem zbędnym. Sąd Najwyższy wskazał jednak, że polski ustawodawca stosunkowo często posługuje się taką klauzulą w szczególnych przepisach ustrojowych, pomimo tego, iż określona osoba należy do kręgu funkcjonariuszy publicznych określonego już w art. 115 § 13 k.k. Dla przykładu wskazano funkcjonariuszy Policji (art. 66 ust. 1 ustawy o Policji), funkcjonariuszy Służby Więziennej (art. 164 ust. 1 ustawy o Służbie Więziennej) i notariuszy (art. 2 ust. 1 Prawa o notariacie). Ta szczególna klauzula ochronna ma więc na celu zaakcentowanie i podkreślenie przyznanej takim osobom szczególnej ochrony.

Warunek podwójnej przestępności w ekstradycji między Polską a Białorusią Postanowienie z 4 sierpnia 2011 r., II KK 42/11

Sąd Najwyższy, oddalając kasację Prokuratora Generalnego wniesioną na niekorzyść osoby ściganej, wobec której stwierdzono prawną niedopuszczalność wydania Białorusi, wskazał, że warunek podwójnej przestępności czynu, na potrzeby instytucji ekstradycji określonej w art. 66 i n. umowy z 26 października 1994 r. między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Białorusi o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych, rodzinnych, pracowniczych i karnych (Dz.U. z 2005 r. nr 128, poz. 619), nie został ujęty od strony hipotetycznej, a więc czyn będący przedmiotem wniosku o wydanie musi być przestępstwem w rozumieniu przepisów państw wzywającego i wezwanego. Niewystarczające jest zatem, aby zarzucany w państwie wzywającym czyn mógł być przestępstwem w rozumieniu polskiego prawa, gdyby został popełniony na terytorium Polski. W postępowaniu karnym prowadzonym na Białorusi zarzucano bowiem osobie ściganej popełnienie przestępstwa celnego, który to czyn, z uwagi na odmienność przedmiotu ochrony polskich regulacji karnych skarbowych, nie mógł stanowić przestępstwa w rozumieniu polskiego Kodeksu karnego skarbowego. Sąd Najwyższy podkreślił, że choć polsko-białoruska umowa przewiduje warunek podwójnej przestępności czynu w ujęciu hipotetycznym i brak wymogu tożsamości przedmiotu ochrony przy przestępstwach skarbowych, to strony wymóg ten określiły tak szeroko jedynie w odniesieniu do przejęcia do wykonania w kraju wyroku wydanego za granicą (art. 92 i art. 93 umowy). Nie można więc, w drodze interpretacji rozszerzającej, przenosić tych rozwiązań na wymogi ekstradycyjne, które tak szeroko ujętego warunku podwójnej przestępności nie przewidują. Sąd Najwyższy w postanowieniu tym ponownie podkreślił konieczność dokonywania wykładni aktów prawa międzynarodowego w zgodzie z przepisami art. 31–33 Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów sporządzonej w Wiedniu 23 maja 1969 r. (Dz.U. z 1990 r. nr 74, poz. 439). Za bezzasadne uznał więc odwoływanie się w kasacji do Drugiego protokołu dodatkowego do Europejskiej konwencji o ekstradycji sporządzonej w Paryżu w dniu 13 grudnia 1957 r. (Dz.U. z 1994 r. nr 70, poz. 307), zmieniającego art. 5 Konwencji, także dlatego, że Białoruś nie jest stroną tego protokołu ani samej Konwencji.