W arsztaty zostały zorganizowane przez Niemiecki Instytut Historyczny (NIH) we współpracy z Instytutem Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk oraz Instytutem Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk. Były okazją do zapoznania się z badaniami nad dziejami polskiego „nowoczesnego” więziennictwa – z okazji jego dwusetlecia – sto lat bez Państwa, sto lat dla Państwa...

Głównym organizatorem wydarzenia był dr Felix Ackermann z NIH, a wspierali go dr Anna Machcewicz i  dr Mateusz Rodak. Warsztaty skupiły badaczy dziejów więziennictwa polskiego z całego kraju, zarówno zawodowych historyków, jak i socjologów, prawników, penitencjarystów oraz praktyków, czyli funkcjonariuszy Służby Więziennej, którzy – jak się okazało – niejednokrotnie są badaczami dziejów własnej jednostki penitencjarnej. Obecni byli prelegenci z Niemiec, Austrii, Ukrainy i – przede wszystkim – z Polski.

Warsztaty obradowały przez dwa dni w czterech panelach. Pierwszy panel został zatytułowany „Klasztory, kasaty i praktyki religijne w więzieniach”, a referaty w nim przedstawione dotykały zagadnień związanych z tworzeniem więzień w byłych gmachach kosztownych. Dr Felix Ackermann mówił o więzieniach w przestrzeniach religijnych oraz o przestrzeniach religijnych w więzieniach. Dr Bartłomiej Perlak ze Świdnicy – o więzieniach na terenie dzisiejszego Dolnego Śląska ze szczególnym uwzględnieniem aresztu świdnickiego. Jacek Moczulski z  Olsztyna przedstawił historię kościoła więziennego w  Zakładzie Karnym w Barczewie, a dr Oleg Razygrajew z Łucka na Ukrainie opowiedziała o życiu religijnym w więzieniach Wołynia i Galicji Wschodniej w latach 1918–1939. Całość podsumował mjr Michał Godlewski z Wronek.

Drugi panel nosił tytuł „Więzienia jako infrastruktura oraz zakłady pracy”. Marcin Nowicki z  Grudziądza przedstawił referat pt. Praca więźniów w XIX w. i w okresie międzywojennym na przykładzie więzienia w  Grudziądzu – ciągłość czy przemiana?, Dawid Schoenwald (także z Grudziądza) omówił plany architektoniczne więzienia w  Grudziądzu z  uwzględnieniem rozwoju zatrudnienia wewnętrznego więźniów; Dariusz Sarzała z  Olsztyna  mówił o ewolucji systemu zatrudnienia więźniów w  Polsce, analizując okres powojenny w kontekście przemian ustrojowych po 1989 roku. Całość podsumował dr Matthias Kaltenbrunner z Wiednia. Dyskusję moderowała zaś dr Anna Machcewicz z Warszawy. Zauważyć należy, że sesja wywołała ciekawe spostrzeżenia i polemiki, np. dotyczące rozbieżności między normatywną warstwą organizacji pracy więźniów a doświadczeniem.

Uczestnicy Warsztatów, fot. Marcin Kluczek, NIH

Panel trzeci, który obradował następnego dnia, poświęcony był zagadnieniom wskazanym w jego tytule, czyli cielesności, płci i zdrowiu w więzieniach. Krzysztof Wójcik z Radomia przedstawił referat pt. Zagrożenia bezpieczeństwa strażników i osadzonych przebywających w więzieniu radomskim w latach 1816–63; dr Andrzej Purat z Bydgoszczy – pt. Kontynuacja czy zmiana? Dom Kary dla kobiet w Fordonie po roku 1920 i w czasach stalinowskich, dr Anna Machcewicz referat pt. Cielesność w czasach ciemnych. Czy więźniowie w  okresie stalinowskim poczuli własne ciało? 1944–56. Jako ostatnia wystąpiła dr Renata Szczepanik z Łodzi, która mówiła o przemocy w więzieniach wobec recydywistów w latach 80. XX wieku. Całość podsumował i skomentował dr Mateusz Rodak.

Ostatni, czwarty panel poświęcony był zagadnieniu „Strażnicy w  różnych systemach penitencjarnych”, czyli różnym rolom straży/ służby więziennej. Dr Dariusz Schmidt z Warszawy mówił o  roli personelu ochronnego w realizacji wychowawczej koncepcji Obermaiera i myśli Wicherna. Dr Jerzy Czołgoszewski z Olsztyna o obowiązkach strażników więziennych na podstawie „Instrukcji dla więzień i zakładów karnych Królestwa Polskiego” z 1859 roku. Dr Ryszard Maleszyk z Krasnegostawu o polskich strażnikach więziennych w niemieckich zakładach karnych i aresztach na obszarze dystryktu lubelskiego w latach 1939–1944. Tomasz Kozłowski z Warszawy o strażnikach więziennych w schyłkowym okresie PRL – o ich postawie wobec buntów więziennych w latach 1981 i 1989. Referaty podsumował i rozpoczął dyskusję prof. UW Adam Redzik. Wywiązała się inspirująca dysputa o istocie straży/służby więziennej i jej wielopłaszczyznowej roli.

Podczas warsztatów prezentowano wystawę w  postaci plakatów przygotowanych z inicjatywy dr. Ackermanna, m.in. koncepcję przygotowywanego w Zakładzie Prawa i Polityki Penitencjarnej UW Słownika Penitencjarystów Polskich.