W dniu 14 maja 2018 r. w Dużej Auli Polskiej Akademii Umiejętności przy ul. Sławkowskiej 17 w Krakowie odbyła się sesja naukowa „Prawo prywatne międzynarodowe wobec wyznań XXI wieku” towarzysząca uroczystości jubileuszu 50-lecia pracy naukowej prof. dr. hab. Andrzeja Mączyńskiego. Sesja została zorganizowana we współpracy dwóch instytucji, z którymi związana jest praca naukowa Jubilata, a mianowicie Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Polskiej Akademii Umiejętności. Udział w niej wzięło około dwustu zaproszonych gości.

Otwarcie uroczystości jubileuszu prof. dr. hab. Mączyńskiego rozpoczęło powitanie gości przez prof. dr. hab. Andrzeja Białasa – Prezesa Polskiej Akademii Umiejętności. Jubilat jest bowiem członkiem Polskiej Akademii Umiejętności (PAU) od 1996 r., a obecnie również dyrektorem jej Wydziału II Historyczno-Filozoficznego. Następnie głos zabrał Jego Magnificencja Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego – prof. dr hab. n. med. Wojciech Nowak.

Uczestnicy uroczystości

Wystąpienie okolicznościowe wygłosił prof. dr hab. Jerzy Pisuliński – Dziekan Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego, podkreślając związek Jubilata z Uniwersytetem Jagiellońskim, na którym Jubilat w 1968 r. ukończył studia prawnicze, w 1974 r. uzyskał stopień  naukowy doktora, w 1980 r. – doktora habilitowanego, a w 1989 r. uzyskał tytuł naukowy profesora nauk prawnych oraz gdzie przez wiele lat był kierownikiem utworzonej w 1996 r. Katedry Prawa Prywatnego Międzynarodowego. W wystąpieniu podkreślono też ogromne zaangażowanie Jubilata jako redaktora naczelnego „Kwartalnika Prawa Prywatnego”, który PAU wydaje od 1992 r. z inicjatywy profesora Józefa Skąpskiego.

Prof. dr hab. Andrzej Mączyński w gronie najbliższych

Następnie wystąpił prof. dr hab. Marek Safjan, sędzia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, z którym Jubilata połączyła wspólna praca w Trybunale Konstytucyjnym w latach 1997–2006. W wystąpieniu odniesiono się do podstawowych wartości konstytucyjnych w kontekście aktualnej sytuacji Trybunału Konstytucyjnego oraz obowiązków, jakie spoczywają na jego sędziach. Rozważania te pozwoliły na przypomnienie i podkreślenie wagi wyroków Trybunału Konstytucyjnego, w których wydaniu uczestniczył Jubilat.

Następnie dr hab. Piotr Mostowik zaprezentował uczestnikom sesji zbiór prac prof. dr. hab. Andrzeja Mączyńskiego ujętych w książce Rozprawy i studia z prawa prywatnego międzynarodowego wydanej w 2017 r. przez wydawnictwo Wolters Kluwer dzięki zaangażowaniu współpracowników Jubilata prof. dr. hab. Kazimierza Zawady i dr. hab. Piotra Mostowika oraz wsparciu Wydziału Prawa i Administracji UJ, Krajowej Rady Notarialnej, Izby Notarialnej w Krakowie i Fundacji na rzecz Bezpieczeństwa Obrotu Prawnego. Warto zaznaczyć, że w pozycji tej czytelnik odnajdzie ważniejsze publikacje Jubilata dotyczące dziedziny prawa najbliższej jego sercu, a mianowicie prawa prywatnego międzynarodowego, a także kompletny wykaz publikacji z tego zakresu również pominiętych w tym tomie. W zbiorze ujęto między innymi dotychczas niepublikowaną w jej pełnej wersji i wciąż aktualną rozprawę doktorską Jubilata Forma testamentu w prawie prywatnym międzynarodowym z 1974 r.

Dorobek naukowy Jubilata przedstawił jego kolega z  czasów, gdy Jubilat w  semestrze zimowym 1972–1973 odbywał tzw. staż krajowy w  Instytucie Prawa Cywilnego Uniwersytetu Warszawskiego i w warszawskich bibliotekach zbierał materiały do rozprawy doktorskiej – dr Maciej Tomaszewski z Uniwersytetu Warszawskiego. Podkreślił on, że dorobek naukowy Jubilata obejmuje nie tylko prawo prywatne międzynarodowe, lecz także prawo i postępowanie cywilne oraz prawo konstytucyjne.

W imieniu uczniów Jubilata kwiaty wręczyli mu dr Sybilla Kloc-Stanisławska (organizator sesji naukowej i uroczystości jubileuszu) i dr hab. Piotr Mostowik. Na zakończenie tej części uroczystości głos zabrał sam Jubilat. Opowiadał o motywach, które skłoniły go do pojęcia studiów prawniczych, czasach studenckich, ogromnym wpływie, jaki na rozwój jego zainteresowań i osobowości wywarł mistrz w osobie profesora Kazimierza Przybyłowskiego, pobycie na Uniwersytecie Warszawskim w ramach tzw. stażu krajowego i po raz pierwszy prowadzonym (w zastępstwie profesora Henryka Trammera) samodzielnym wykładzie z prawa prywatnego międzynarodowego, pobycie w Haskiej Akademii Prawa Prywatnego i wreszcie pracy w Trybunale Konstytucyjnym.

W trakcie przerwy przemówienie na cześć Jubilata wygłosiła jego pierwsza doktorantka prof. dr hab. Bogusława Gnela z Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, która rozprawę doktorską obroniła w 1983 r.

Po przerwie rozpoczęła się sesja naukowa Prawo prywatne międzynarodowe wobec wyzwań XXI wieku. Moderatorem sesji naukowej był prof. dr hab. Kazimierz Zawada z Katedry Prawa Prywatnego Międzynarodowego WPiA UJ. Jako pierwsza z referatem pt. Rola Unii Europejskiej w kształtowaniu współczesnego prawa prywatnego międzynarodowego wystąpiła uczestniczka seminarium magisterskiego Jubilata dr hab. Nina Półtorak, profesor UJ i sędzia Sądu UE. W referacie przestawiona została geneza i rozwój kompetencji i legislacji unijnej w zakresie prawa prywatnego międzynarodowego oraz rola orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE w rozwoju unijnego prawa prywatnego międzynarodowego, na przykładzie orzecznictwa dotyczącego nazwisk oraz orzecznictwa dotyczącego zasad ogólnych, takich jak zasada autonomicznej i jednolitej interpretacji przepisów prawa prywatnego międzynarodowego. Omówione zostało także znaczenie prawa prywatnego międzynarodowego dla prawa ustrojowego UE, w  szczególności zaś rola w kształtowaniu zasady zaufania jako zasady ogólnej prawa UE. Wskazano na przeobrażenia współczesnego prawa prywatnego międzynarodowego pod wpływem unijnej legislacji i orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE, które zmieniają i definiują na nowo zasady funkcjonowania prawa prywatnego międzynarodowego w prawie krajowym.

Następnie referat pt. Europejskie wyzwania współczesnego prawa procesowego cywilnego państw członkowskich Unii Europejskiej wygłosił prof. dr hab. Karol Weitz z UW, sędzia SN. W wystąpieniu tym na wybranych aktach normatywnych oraz orzeczeniach Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i Sądu Najwyższego ukazany został wpływ środków przyjmowanych w ramach współpracy sądowej w sprawach cywilnych na poszczególne obszary prawa procesowego cywilnego państw członkowskich, w tym w szczególności na zasady uznawania i wykonywania zagranicznych orzeczeń oraz tok postępowania w sprawach z elementem obcym, w tym zasady dotyczące doręczeń za granicę. W wystąpieniu wskazano, że wpływ prawa unijnego na krajowe prawo procesowe cywilne może być różnoraki. Jeśli, na przykład, prawo unijne wprowadza rozwiązania odmienne lub nieznane krajowemu prawu procesowemu cywilnemu, konieczne może okazać się dokonanie przez ustawodawców krajowych daleko idących i wykraczających poza bezpośredni zakres regulacji unijnej zmian legislacyjnych. Zdarza się również tak, że prawo unijne jedynie pośrednio oddziałuje na przepisy krajowe w ten sposób, że wykładnia pojęć ustawowych jest dokonywana przy uwzględnieniu znaczenia, jakie pojęcia te mają w prawie unijnym, na przykład rozumienie pojęcia miejsca zdarzenia wywołującego szkodę jako podstawy jurysdykcji przemiennej.

Referat pt. Prawo prywatne międzynarodowe wobec wyzwań współczesności: migracje i multicentryczność wygłosił dr hab. Mateusz Pilich z UW. W wystąpieniu zwrócono uwagę na słabości prawa prywatnego międzynarodowego, które wychodzą na jaw w zetknięciu z obserwowanymi w świecie migracjami. W tym kontekście w referacie odniesiono się do łącznika zwykłego pobytu i wątpliwości, jakie pociąga za sobą jego wykładnia. Wystąpienie dotyczyło z jednej strony klasycznych instytucji prawa prywatnego międzynarodowego, takich jak klauzula porządku publicznego czy łącznik, z drugiej poruszało aktualne zagadnienia, jak macierzyństwo zastępcze.

Po wygłoszeniu referatów rozpoczęła się dyskusja, w której głos zabrali prof. dr hab. Andrzej Rzepliński, prof. dr hab. Stanisław Biernat, prof. dr hab. Maria Anna Zachariasiewicz i dr Agnieszka Frąckowiak-Adamska. Referaty wygłoszone podczas sesji naukowej zostaną opublikowane wkrótce w „Kwartalniku Prawa Prywatnego”.

Fot.: Bogdan Zimowski

Od Redakcji:

Drogi Panie Profesorze, Serdecznie winszujemy!