Zainstaluj aplikację Palestra na swoim urządzeniu

Palestra 7-8/2016

Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z 17 kwietnia 2015 r., III CZP 11/15

Kategoria

Udostępnij

T eza glosowanej uchwały brzmi:

Nie powoduje, w świetle art. 1 pkt 2 w związku z art. 2 Prawa wekslowego oraz w świetle art. 101 pkt 2 w związku z art. 102 Prawa wekslowego, nieważności weksla brak określenia waluty, w której ma nastąpić zapłata oznaczonej sumy pieniężnej, w samym poleceniu lub przyrzeczeniu zapłaty tej sumy, gdy nazwa waluty znajduje się w oznaczeniu sumy pieniężnej zamieszczonej, zgodnie z utrwaloną praktyką, w prawym górnym rogu dokumentu weksla.

Przytoczona w części tytułowej uchwała Sądu Najwyższego została podjęta w składzie 3 sędziów, w wyniku przedłożenia przez sąd apelacyjny zagadnienia wykładni przepisów dotyczących treści polecenia zapłaty w przypadku weksla trasowanego, a w odniesieniu do weksla własnego – przeczenia zapłaty. Omawiany problem sprowadza się do właściwego oznaczania jednostek pieniężnych i ich rodzaju (waluty) w dokumencie wekslowym. Czy wskazanie waluty musi bezwzględnie nastąpić w samej osnowie teksu przyrzeczenia, czy też może znajdować się w innym miejscu weksla, a także czy może nawet zostać ustalone w drodze wykładni weksla, wraz z okolicznościami towarzyszącymi jego sporządzeniu?

U podstaw uchwały legła sprawa tocząca się przed sądem okręgowym, w której – w ocenie sądu – po wyrazach: „250 000 – dwieście pięćdziesiąt tysięcy” brak oznaczenia waluty nie spowodował nieważności przedłożonego powodowi (dłużnikowi wekslowemu) weksla. W opinii sądu okręgowego wymóg oznaczenia sumy pieniężnej w przyrzeczeniu lub poleceniu zapłaty wynikający z art. 101 pkt 2 i art. 102 Pr. weksl. zostanie spełniony również wówczas, gdy oznaczenie waluty zostanie uczynione w prawym górnym rogu, obok sumy wekslowej wyrażonej cyframi, co jest zgodne z utrwaloną praktyką obrotu wekslowego.

Bezpieczeństwo obrotu wekslowego, realizacja potrzeb, z których zrodziła się idea inkorporowania praw obligacyjnych w dokument, który – poza pewnymi wyjątkami – może wystawić każda osoba fizyczna i prawna,Zdolność do zaciągania zobowiązań wekslowych – niezdefiniowana wprost w ustawie Prawo wekslowe – określana jest w oparciu o przepisy Kodeksu cywilnego, przepisy Prawa upadłościowego i naprawczego, a w stosunku do cudzoziemców ocenia się według ich prawa ojczystego. a także późniejszy obrót tymi prawami, wymagają określenia surowych zasad pozwalających na łatwe, ale i pewne określenie, czy dany dokument spełnia wymogi stawiane przez Prawo wekslowe, a w konsekwencji określenie, czy  realizacja praw z niego wynikających będzie podlegać uproszczonej procedurze dochodzenia roszczeń. Posłużenie się wekslem ułatwia dochodzenie roszczeń, redukuje ciężar dowodowy wierzyciela, skraca drogę sądową, zatem prawa wierzyciela są dochodzone szybciej i skuteczniej niż w oparciu o inne instytucje prawa zobowiązaniowego.

Pomijając w tym miejscu rozważania dotyczące rozróżnienia weksli występujących w obrocie, należy zauważyć, że art. 101 i 102, jak i art. 1 i 2 Pr. weksl. wskazują elementy (cechy) niezbędne dla ważności weksla. Ustawa jednak nie przesądza o ważności weksla w przypadku, gdy poszczególne jego elementy zostały umieszczone w nieodpowiednim miejscu lub nieprecyzyjnie sformułowane.

Sąd Najwyższy przytoczył dominujący w doktrynie pogląd, w którym wykładnia weksla z uwagi na jego funkcję ogranicza się wyłącznie do tekstu dokumentu. Należy mieć na uwadze, że dalszy nabywca weksla może nabywać weksel, działając jedynie w oparciu o sam dokument, stąd nie sposób przyjąć, aby o tym, co zostało wyrażone w dokumencie (e.g. kto jest dłużnikiem wekslowym), miały decydować okoliczności pozawekslowe, a leżące w innych stosunkach pomiędzy osobami.J. Jastrzębski, M. Kaliński, Prawo wekslowe i czekowe – komentarz, wyd. 3, Warszawa 2014, LexisNexis, s. 29. Jednakże Sąd Najwyższy w wyroku z 14 września 2014 r. (II CSK 478/13) stwierdził, że w razie indosu powierniczego w celu inkasa, służącego wyłącznie interesom indosanta, art. 10 Pr. weksl. nie wyłącza możliwości podnoszenia przez dłużnika wekslowego wobec indosatariusza zarzutów przysługujących mu przeciw indosantowi, choćby powierniczy charakter indosu nie został ujawniony w wekslu.

Bezpieczeństwo obrotu papierem wartościowym, jakim jest weksel, wymusza stosowanie surowych reguł, według których niedopuszczalne jest branie pod uwagę okoliczności nieznajdujących wyrazu w wekslu. Zawartym zaś w tekście weksla zwrotom powinno przypisywać się tylko takie znaczenie, jakie mają one dla typowego, przeciętnego uczestnika obrotu wekslowego – w szczególności zaś nadawać im znaczenie odpowiadające przyjętym w obrocie wekslowym zwyczajom lub znaczenie, jakie nadają im znajdujące się w ustawie przepisy.

W świetle powyższego Sąd Najwyższy podkreślił, że należy odrzucić metodę wykładni kombinowanej, preferującej wynik interpretacji zgodny z rzeczywistą wolą stron rozpatrywanego oświadczenia, wynikającego z całokształtu okoliczności jego złożenia.Nieco odmiennie Sąd Najwyższy w wyroku z 12 maja 2005 r. (V CK 588/04), w którym przyjął, że powyższe założenia interpretacyjne nie wyłączają możliwości przypisania klauzuli wekslowej innego znaczenia od ustalonego obiektywnie, jeżeli w świetle okoliczności jej złożenia kontrahent wie lub powinien wiedzieć, że strona inaczej rozumiała oświadczenie woli. Natomiast interpretacji podlegają wszystkie postanowienia zawarte w dokumencie zarówno pod kątem ważności samego dokumentu, jak i skutków prawnych poszczególnych klauzul. W przypadku drobnych uchybień w staranności sporządzenia weksla Sąd Najwyższy wielokrotnie opowiadał się za uznaniem ważności takich dokumentów, niejako dokonując ich walidacji.Przytoczone w orzeczeniu wyroki Sądu Najwyższego: V CK 60/04; V CK 9/06; IV CSK 409/08; C III 231/34.

W przedmiotowej sprawie Sąd Najwyższy pochylił się nad problemem skuteczności oznaczenia sumy i walut poza osnową tekstu przyrzeczenia lub polecenia zapłaty.

W praktyce obrotu wekslowego sumę pieniężną oznacza się dwukrotnie: raz liczbowo w prawym górnym rogu i ponownie, tym razem słownie, w zdaniu zawierającym przyrzeczenie lub polecenie zapłaty. Praktyka oznaczania sumy pieniężnej w prawym górnym rogu – choć wywodząca się z potrzeby ułatwienia wyszukiwania i kontroli podczas przechowywania dokumentów, z czasem została uznana przez część doktryny za element wystarczający do ważnego oznaczenia sumy, na którą opiewa weksel. Takie zapatrywania podzielił Sąd Najwyższy w wyroku z 15 października 2009 r. (I CSK 107/09), w którym uznał weksel za ważny, pomimo że zdanie zawierające przyrzeczenie sprowadzało się do słów: „zapłacę za ten weksel”, przy jednoczesnym oznaczeniu sumy wraz z walutą, zamieszczonym w prawym górnym rogu, w miejscu krytym przez podpis wystawcy weksla.

W piśmiennictwie problem właściwego oznaczania jednostek pieniężnych i ich rodzaju (waluty) nie jest jednak postrzegany jednoznacznie, a przegląd orzecznictwa Sądu Najwyższego również nie dostarcza satysfakcjonującej odpowiedzi na pytanie postawione przez sąd apelacyjny.

Sąd Najwyższy w wyroku z 8 września 1995 r. (III CZP 105/95) stwierdził, że nieważność weksla powoduje brak oznaczenia waluty, w jakiej wyrażono sumę wekslową w tekście przyrzeczenia zapłaty, nawet wówczas, gdy posłużono się urzędowym blankietem weksla, określającego opłatę skarbową w polskich złotych.M. Czarnecki, L. Bagińska, Prawo wekslowe i czekowe – komentarz, wyd. 6, Warszawa 2013, C. H. Beck, s. 563.

Rozpatrując konieczność oznaczenia sumy wekslowej w treści przyrzeczenia, można rozważyć znaczenie przepisu z art. 6 Pr. weksl., w którym mowa o rozbieżnym oznaczeniu sumy wekslowej przez wystawcę weksla. Wówczas prymat zyskuje słowne oznaczenie kwoty, na którą weksel opiewa. Regulacja ta wydaje się właściwa z uwagi na specyfikę zapisu słownego liczb, która od kreślącego wymaga większego skupienia, wówczas znacznie trudniej popełnić pomyłkę (zamienić cyfry miejscami, dopisać o jedno zero za dużo). Sąd Najwyższy odrzucił pogląd reprezentowany przez część doktryny, w którym kwota napisana nad osnową weksla, poza zdaniem zawierającym przyrzeczenie lub polecenie zapłaty,J. Jastrzębski, M. Kaliński, Prawo wekslowe i czekowe, s. 118. nie stanowi rekwizytu wekslowego. A przez to nie bierze się jej pod uwagę przy stosowaniu tego przepisu. Taka wykładnia art. 6 Pr. weksl. zdaniem Sądu pozostawiałaby regulację praktycznie bez znaczenia, a takiego rezultatu nie można zaakceptować.

Jednakże powyższe rozważanie nie rozwiązuje problemu oznaczenia waluty, gdyż wielokrotne rozbieżne jej oznaczenie powoduje nieważność dokumentu, a omawiany art. 6 Pr. weksl. nie traktuje o wielokrotnym oznaczeniu waluty. Na takie rozumowanie wskazuje również logika. Skoro w ust. 1 jest mowa o „sumie wekslowej napisanej słownie i cyfrowo”, to wynika z tego w sposób oczywisty odniesienie się do tego, co można napisać słownie i cyfrowo. Waluta nie jest takim elementem.I. Heropolitańska, Prawo wekslowe i czekowe. Praktyczny komentarz, wyd. 1, Lex 2011.

Konkludując powyższe rozważania, należy uznać za słuszny pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w uchwale, że dla ważności weksla wystarczy oznaczenie sumy wekslowej wraz z walutą – w prawym górnym rogu – w sposób zwyczajowo przyjęty. Oznaczenie waluty w ten sposób następuje w miejscu krytym podpisem. Przyjęta teza nie narusza zasad wykładni weksla. Glosowana uchwała wpisuje się zatem w linię orzeczniczą Sądu Najwyższego, który w ostatnich latach w sposób mniej rygorystyczny podchodzi do uchybień, które potencjalnie mogą mieć wpływ na ważność dokumentu wekslowego.

0%

Informacja o plikach cookies

W ramach Strony stosujemy pliki cookies. Korzystanie ze Strony bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza zgodę na ich zapis lub wykorzystanie. Możecie Państwo dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies w przeglądarce internetowej w każdym czasie. Więcej szczegółów w "Polityce Prywatności".