Prawo do życia (art. 2)

Zawiadomienia o przestępstwie przemocy domowej muszą być traktowane szczególnie starannie. Jej specyfika – co zostało zaznaczone w preambule do konwencji stambulskiej (konwencja o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej z 2011 r.) musi znaleźć wyraz w procedurze krajowej.

Wyrok Talpis v. Włochy, 2.3.2017 r.,

Izba (Sekcja I), skarga nr 41237/14, § 129.

W sprawach sądowych dotyczących przemocy wobec kobiet organy krajowe muszą uwzględniać stan niepewności i szczególną bezbronność ofiary – psychiczną, fizyczną lub materialną – i w rezultacie rozpatrywać je w najkrótszym terminie.

Wyrok Talpis v. Włochy, 2.3.2017 r.,

Izba (Sekcja I), skarga nr 41237/14, § 130.

Do traktowania dyskryminującego dochodzi, gdy można ustalić, że działania władz polegały nie tylko na zwykłym zaniechaniu lub opóźnianiu zajęcia się wchodzącymi w grę aktami przemocy, ale na powtarzającej się tolerancji takich faktów wskazującej na postawę, która dyskryminowała daną osobę jako kobietę.

Wyrok Talpis v. Włochy, 2.3.2017 r.,

Izba (Sekcja I), skarga nr 41237/14, § 141.

Zakaz tortur (art. 3)

Wymierzenie kar dożywotniego więzienia za szczególnie poważne zbrodnie dorosłemu sprawcy nie jest jako takie zakazane lub niezgodne z art. 3 ani żadnym innym artykułem Konwencji, zwłaszcza jeśli kara ta nie jest obowiązkowa, ale wymierzona przez niezawisłego sędziego po rozważeniu wszystkich istniejących okoliczności łagodzących i zaostrzających.

Wyrok Khamtokhu i Aksenchik v. Rosja,

24.1.2017 r., Wielka Izba,

skarga nr 60367/08, § 72.

W połączeniu z zakazem dyskryminacji (art. 14)

Obowiązek władz ustalenia ewentualnego związku między motywem dyskryminacyjnym i aktem przemocy może stanowić aspekt proceduralny art. 3 Konwencji, może jednak również być uważany za część pozytywnych obowiązków państwa na podstawie art. 14 zabezpieczenia bez dyskryminacji fundamentalnych wartości zawartych w art. 3. Ze względu na wzajemne relacje między art. 3 i art. 14 Konwencji w kontekście przemocy motywowanej przez dyskryminację kwestie takie, jak w tej sprawie, można uznać za wymagające zbadania wyłącznie na podstawie art. 3, bez odrębnego problemu na tle art. 14, albo zbadania na podstawie art. 3 w połączeniu z art. 14. Należy to rozstrzygnąć w każdej sprawie, z uwzględnieniem faktów i natury stawianych zarzutów.

Wyrok Škorjanec v. Chorwacja, 28.3.2017 r.,

Izba (Sekcja II), skarga nr 25536/14, § 37.

W śledztwie w sprawie incydentów z użyciem przemocy z podejrzeniem, że zostały wywołane postawami rasistowskimi, władze państwowe muszą podejmować wszystkie rozsądne działania, aby ustalić istnienie takich motywów i czy wrogość lub uprzedzenia wywołane pochodzeniem etnicznym odegrały jakąkolwiek rolę w zdarzeniach. Traktowanie rasowo motywowanej przemocy i brutalności podobnie jak spraw pozbawionych takich podtekstów byłoby równoznaczne z zamykaniem oczu na specyficzną naturę takich działań, szczególnie destrukcyjnych dla podstawowych praw człowieka. Brak różnicy w sposobie podejścia do w istocie różnych sytuacji może stanowić nieusprawiedliwione traktowanie niemożliwe do pogodzenia z art. 14 Konwencji.

Wyrok Škorjanec v. Chorwacja, 28.3.2017 r.,

Izba (Sekcja II), skarga nr 25536/14, § 53.

Często wyjątkowo trudno jest udowodnić motyw rasistowski. Obowiązek państwa zbadania możliwych podtekstów rasistowskich aktu przemocy oznacza raczej obowiązek podjęcia oczekiwanych działań niż osiągnięcia określonego rezultatu.

Wyrok Škorjanec v. Chorwacja, 28.3.2017 r.,

Izba (Sekcja II), skarga nr 25536/14, § 54.

W razie ujawnienia w śledztwie dowodu ustnej napaści o podłożu rasistowskim musi on zostać zbadany, a w razie jego potwierdzenia wymagane jest skrupulatne sprawdzenie wszystkich faktów w celu ujawnienia możliwych takich motywów. Należy również uwzględnić ogólny kontekst napaści. Władze muszą zdawać sobie sprawę, że motywy działania sprawców mogą być mieszane. Mogą oni działać pod wpływem czynników sytuacyjnych oddziałujących na równi z uprzedzeniami rasowymi albo mocniej.

Wyrok Škorjanec v. Chorwacja, 28.3.2017 r.,

Izba (Sekcja II), skarga nr 25536/14, § 65.

Na podstawie Konwencji obowiązek władz poszukiwania możliwego związku między postawami rasistowskimi i aktem przemocy istnieje nie tylko w związku z przemocą opartą na rzeczywistym lub postrzeganym statusie lub charakterystyce osobistej ofiary, ale również w związku z inną osobą, która rzeczywiście lub w sposób domniemany posiada określony status lub cechy chronione. Niektóre ofiary przestępstw nienawiści są celem ataku nie dlatego, że same mają określoną cechę, ale z powodu powiązania z inną osobą, która w rzeczywistości lub w sposób domniemany ją posiada. Powiązanie to może wynikać z przynależności ofiary do określonej grupy albo jej rzeczywistego lub postrzeganego związku z członkiem określonej grupy np. ze względu na relację osobistą, przyjaźń lub małżeństwo (dyskryminacja asocjacyjna).

Wyrok Škorjanec v. Chorwacja, 28.3.2017 r.,

Izba (Sekcja II), skarga nr 25536/14, § 56, 66.

Zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej (art. 4)

Jeśli pracodawca nadużywa swojej władzy lub wykorzystuje bezbronność pracowników w celu ich wykorzystania, ich praca nie jest dobrowolna. Uprzednia zgoda nie wystarcza, aby wykluczyć zakwalifikowanie ich pracy jako przymusowej. Ocena, czy osoba oferuje swoją pracę dobrowolnie, zależy od faktów i powinna wynikać ze wszystkich istotnych okoliczności sprawy.

Wyrok Chowdury i inni v. Grecja, 30.3.2017 r.,

Izba (Sekcja I), skarga nr 21884/15, § 96.

Wykorzystywanie pracy stanowi jeden z aspektów handlu ludźmi, formę eksploatacji objętą jego definicją. Istnieje oczywisty i bliski związek między pracą przymusową lub obowiązkową i handlem ludźmi.

Wyrok Chowdury i inni v. Grecja, 30.3.2017 r.,

Izba (Sekcja I), skarga nr 21884/15, § 93.

Prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego (art. 5) Ust. 4

Jeśli pozbawienie wolności przez przetrzymywanie w granicznej strefie tranzytowej stanowi środek de facto niewsparty żadną konkretną decyzją, trudno sobie wyobrazić możliwość kontroli sądowej. Podjęcie przez władze kroków bez żadnego formalnego postępowania ani decyzji uniemożliwia jakąkolwiek procedurę wymaganą w art. 5 ust. 4 Konwencji.

Wyrok Ilias i Ahmed v. Węgry, 14.3.2017 r.,

Izba (Sekcja IV), skarga nr 47287/15, § 75.

Prawo do rzetelnego procesu sądowego (art. 6)

Prawo do relacjonowania prac parlamentu z jego galerii, mieszczące się w granicach wolności wypowiedzi skarżących dziennikarzy, było prawem cywilnym dla celów art. 6 ust. 1 Konwencji.

Wyrok Selmani i inni v. „Była Jugosłowiańska

Republika Macedonii”, 9.2.2017 r.,

Izba (Sekcja I), skarga nr 67259/14, § 27.

Niektóre ograniczenia praw więźniów oraz możliwe ich konsekwencje mieszczą się w sferze „praw cywilnych”, np. art. 6 ma zastosowanie do pewnych typów postępowań dyscyplinarnych odnoszących się do wykonania kar pozbawienia wolności.

Wyrok Tommaso v. Włochy, 23.2.2017 r.,

Wielka Izba, skarga nr 43395/09, § 147.

Musi istnieć możliwość zakwestionowania w drodze sądowej każdego ograniczenia wpływającego na prawa cywilne jednostki, bez względu na jego naturę i możliwe konsekwencje.

Wyrok Tommaso v. Włochy, 23.2.2017 r.,

Wielka Izba, skarga nr 43395/09, § 149.

Orzecznictwo uległo zmianie na rzecz stosowania art. 6 w jego aspekcie cywilnym w sprawach, które początkowo wydawały się nie dotyczyć prawa cywilnego, ale rodzą możliwe bezpośrednie i poważne negatywne konsekwencje dla prawa prywatnego jednostki.

Wyrok Tommaso v. Włochy, 23.2.2017 r.,

Wielka Izba, skarga nr 43395/09, § 151.

Prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego (art. 8)

Zachowanie i rozwój więzi z rodziną, zwłaszcza z matką i ojcem, ma duże znaczenie dla interesów dziecka. Zasadniczo w najlepszym interesie dziecka leżą kontakty z obojgiem rodziców możliwie na równej stopie, poza zgodnymi z prawem ograniczeniami uzasadnionymi względami dyktowanymi tym interesem.

Wyrok Kacper Nowakowski v. Polska,

10.1.2017 r., Izba (Sekcja IV),

skarga nr 32407/13, § 81.

Brak współpracy między rodzicami pozostającymi w separacji nie może w żadnym wypadku zwolnić władz z pozytywnych obowiązków na podstawie art. 8. Przepis ten nakłada na nie obowiązek działań na rzecz pogodzenia skonfliktowanych stron, biorąc pod uwagę nadrzędne interesy dziecka.

Wyrok Kacper Nowakowski v. Polska,

10.1.2017 r., Izba (Sekcja IV),

skarga nr 32407/13, § 89.

W przypadku rodzica niepełnosprawnego sądy powinny przewidzieć dodatkowe środki dostosowane do specyficznych okoliczności takiego przypadku z uwzględnieniem zdania drugiego art. 23 ust. 2 konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, który przewiduje, że „Państwa Strony zapewnią osobom niepełnosprawnym odpowiednią pomoc w wykonywaniu obowiązków związanych z wychowywaniem dzieci”.

Wyrok Kacper Nowakowski v. Polska,

10.1.2017 r., Izba (Sekcja IV),

skarga nr 32407/13, § 93.

Obowiązkiem sądów w podobnych sprawach jest rozważenie możliwych kroków pozwalających usunąć istniejące bariery, w tym związane z niepełnosprawnością (ojciec głuchoniemy, kilkuletni syn mający problemy ze słuchem), dla ułatwienia kontaktów dziecka i rodzica niesprawującego władzy rodzicielskiej.

Wyrok Kacper Nowakowski v. Polska,

10.1.2017 r., Izba (Sekcja IV),

skarga nr 32407/13, § 95.

Artykuł 8 nie gwarantuje prawa do założenia rodziny ani prawa do adopcji. Prawo do poszanowania „życia rodzinnego” nie chroni samego pragnienia założenia rodziny.

Wyrok Paradiso i Campanelli v. Włochy,

24.1.2017 r., Wielka Izba,

skarga nr 25358/12, § 141.

Nie można określić minimalnego okresu wspólnego życia koniecznego do uznania, że zrodziło się faktyczne życie rodzinne. Ocena każdej takiej sytuacji musi bowiem zawsze uwzględniać jakość więzi i okoliczności.

Wyrok Paradiso i Campanelli v. Włochy,

24.1.2017 r., Wielka Izba,

skarga nr 25358/12, § 153.

Nie można wykluczyć z koncepcji „życie prywatne” więzi emocjonalnych stworzonych i rozwiniętych między dorosłym i dzieckiem w sytuacjach innych niż klasyczne związki pokrewieństwa. Ten typ więzi odnosi się również do życia jednostki i jej tożsamości społecznej. Określony stan faktyczny może mieścić się w pojęciu „życie prywatne” między dorosłymi i dzieckiem mimo braku między nimi związku biologicznego lub prawnego.

Wyrok Paradiso i Campanelli v. Włochy,

24.1.2017 r., Wielka Izba,

skarga nr 25358/12, § 161.

W kwestiach etycznie wrażliwych – objęcia dziecka opieką publiczną, rozrodu wspomaganego medycznie i macierzyństwa zastępczego – państwa Konwencji korzystają z szerokiej swobody.

Wyrok Paradiso i Campanelli v. Włochy,

24.1.2017 r., Wielka Izba,

skarga nr 25358/12, § 194.

W zakresie, w jakim wchodzą w grę informacje albo komentarze odnoszące się do życia prywatnego innej osoby, dziennikarze lub inne osoby występujące w programach telewizyjnych muszą jeszcze przed emisją brać pod uwagę w miarę możliwości rodzaj i stopień oddziaływania informacji i obrazów, jakie mają zostać opublikowane. Niektóre wydarzenia z życia prywatnego i rodzinnego stanowią przedmiot ochrony szczególnie starannej z punktu widzenia art. 8 Konwencji i powinny wymagać od dziennikarzy rozwagi i ostrożności przy korzystaniu z nich.

Wyrok Rubio Dosamantes v. Hiszpania,

21.2.2017 r., Izba (Sekcja III),

skarga nr 20996/10, § 41.

Wolność myśli, sumienia i wyznania (art. 9)

Obowiązki pozytywne państwa mogą oznaczać przyjęcie skutecznej i dostępnej procedury ochrony praw zagwarantowanych w tym przepisie, w szczególności regulacji wprowadzających mechanizm sądowy i wykonawczy mający zapewnić ochronę praw jednostek oraz stosowanie w razie potrzeby odpowiednich konkretnych środków. W tej sprawie władze miały obowiązek zapewnienia skarżącym procedury skutecznej i dostępnej, umożliwiającej ustalenie, czy posiadali prawo do korzystania ze statusu osób odmawiających określonych działań ze względu na swoje przekonania.

Wyrok Osmanoğlu i Kocabaş v. Szwajcaria,

10.1.2017 r., Izba (Sekcja III),

skarga nr 29086/12, § 86.

Wolność wypowiedzi (art. 10)

Dziennikarze i publicyści, podobnie jak inne osoby aktywne w życiu publicznym, muszą wykazać większy od innych stopień tolerancji na krytykę.

Wyrok Zybertowicz v. Polska, 17.1.2017 r.,

Izba (Sekcja IV), skargi nr 59138/10

i 65937/11, § 43.