„Czasopismo Adwokatów Polskich” to organ prasowy najważniejszego stowarzyszenia adwokackiego w Polsce przed II wojną światową – Związku Adwokatów Polskich (dalej: ZAP). Do 1932 r. ZAP był organizacją ważniejszą niż Naczelna Rada Adwokacka, gdyż zrzeszał adwokatów z całej Polski, podczas gdy NRA ograniczała swój zakres do dzielnicy porosyjskiej. Ponadto ZAP, a nie NRA, stowarzyszony był w UIA (Międzynarodowym Związku Adwokatów), wiceprezes ZAP był zaś przez rok prezesem tej najważniejszej do dziś międzynarodowej organizacji adwokackiej.

ZAP powstał w 1911 r. we Lwowie, a zatem jeszcze w austro-węgierskiej autonomicznej Galicji. Nie był pierwszym stowarzyszeniem adwokackim. W 1868 r. powołano stowarzyszenie adwokackie w Wiedniu, w 1871 r. w czeskiej Pradze, a w roku 1883 Klub Adwokacki w Krakowie i Stowarzyszenie Adwokatów we Lwowie. Krakowskie i lwowskie stowarzyszenia nie istniały jednak długo. Dopiero po wieloletniej przerwie, w styczniu 1911 r., adwokat dr Alfred Kotwicz-Zgórski, przy wsparciu adwokatów Franciszka Jasińskiego oraz Marcelego Panetha, zaproponował założenie stowarzyszenia adwokackiego, co urzeczywistniono już 28 stycznia tego roku spotkaniem organizacyjnym, na którym postanowiono o założeniu organizacji. W ciągu miesiąca opracowano statut, powołano komitet organizacyjny, a 10 marca 1911 r. Związek Adwokatów Polskich wpisany został do rejestru stowarzyszeń. Pierwszym prezesem Związku wybrany został Włodzimierz Mochnacki (1866–1934).Zob. Śp. Dr Włodzimierz Mochnacki, „Czasopismo Adwokatów Polskich” 1934, nr 7–12, s. 10–11; A. Redzik, Mochnacki Włodzimierz (1866–1934), SBAP, t. II, z. 3–4, s. 373. Przez pierwszy rok ZAP nie istniał na forum publicznym. Dopiero po zmianie prezesa, co nastąpiło w 1912 r., Związek rozwinął szeroką działalność i stale się rozrastał.Na temat Związku Adwokatów Polskich zob. A. Redzik, Związek Adwokatów Polskich (1911–1939) i jego rola w adwokaturze polskiej okresu II Rzeczypospolitej, (w:) Społeczeństwo a władza. Ustrój, prawo, idee, red. J. Przygodzki, M. J. Ptak, Wrocław: Kolonia Limited 2010, s. 593–608.

Owym nowym prezesem, a jednocześnie osobą, która w ogromnym stopniu przyczyniła się do rozwoju ZAP, był adwokat Antoni Dziędzielewicz. On to już po roku kierowania Związkiem zaproponował – wraz z wybitnymi adwokatami z innych zaborów, jak np. Adolf Suligowski – zorganizowanie we Lwowie ogólnopolskiego zjazdu adwokatów. W celu konsolidacji środowiska w 1913 r., we współpracy z inicjatorem ZAP adw. Alfredem Kotwicz-Zgórskim oraz adw. Karolem Argasińskim powołali organ prasowy Związku – „Czasopismo Adwokatów Polskich” (dalej: CzAP).

Pierwszy numer „Czasopisma Adwokatów Polskich” ukazał się z datą 3 maja 1913 r., a rozpoczynał go artykuł programowy od Komitetu Redakcyjnego, w którym podniesiono, że periodyk ma być organem prasowym Związku i służyć współpracy pomiędzy adwokatami polskimi.

Strona tytułowa „Czasopisma Adwokatów Polskich” z 1934 r.

Pierwszym redaktorem odpowiedzialnym był adw. dr Karol Argasiński, wspierany przez prezesa Dziędzielewicza oraz Alfreda Kotwicz-Zgórskiego, który występował też jako adresat korespondencji do czasopisma. W roku 1913 ukazały się 4 zeszyty, w 1914 zaś sześć, po czym – z powodu wybuchu I wojny światowej i zajęcia Lwowa przez Rosjan – czasopismo przestało się ukazywać.Przez okres lwowski, tj. od 1913 do 1936 r., druk realizowała Pierwsza Drukarnia Związkowa we Lwowie przy ul. Lindego 4. Wznowiono je 3 maja 1919 r. i od tego czasu ukazywało się, choć nieregularnie, do 1939 r. W roku 1919 wydano 4 zeszyty, w latach 1920, 1921 i 1922 – po jednym, w latach 1923–1933 – po 12 (czasami w zeszytach podwójnych). Od 1933 r. czasopismo – mimo że formalnie było miesięcznikiem – wychodziło w zeszytach łączonych (po 2, 3, 6, a nawet 11 numerów). W 1935 r. ukazały się 3 zeszyty, w 1936 i 1937 jeden, w 1938 żaden, a w 1939 również jeden. Do 1936 r., kiedy to, wraz z przeniesieniem siedziby Zarządu Głównego ZAP do Warszawy, przeniesiono również siedzibę redakcji, redaktorami CzAP byli: Karol Argasiński i Alfred Kotwicz-Zgórski, a po wznowieniu w 1919 r.: Władysław Róg, Antoni Dziędzielewicz oraz Bruno Blumenfeld. W Warszawie w 1937 roku ukazał się nr 1–11 pod redakcją naczelną Zygmunta Blenaua (redaktorem odpowiedzialnym i wydawcą był adwokat dr Edward Muszalski), a zeszyt nr 1–6 z 1939 r. wyszedł pod redakcją adwokata Stanisława Zielińskiego.

Jak już wspomniano, celem powołania organu prasowego przez Związek Adwokatów Polskich było doprowadzenie do konsolidacji środowiska adwokackiego, w tym do zwołania zjazdu adwokatów Polaków. O samym zjeździe myślano co najmniej od 1912 r. Dzieła organizacji przedsięwzięcia podjął się ZAP, a w szczególności prezes Dziędzielewicz, zastępcy prezesa: Szymon Flaeschner i Alfred Kotwicz-Zgórski, sekretarz Karol Argasiński, jego zastępcy Bolesław Longchamps de Bérier i Adam Marynowski,  skarbnik Stanisław Deryng oraz gospodarz Wiktor Kulikowski.

„Czasopismo Adwokatów Polskich”, które rozsyłano niemal we wszystkie miejsca, gdzie wykonywali zawód adwokaci Polacy, donosiło o przygotowaniach do Zjazdu oraz zapraszało do zgłaszania się nań. Jak wynika z kolejnych, wydawanych w tym czasie często, zeszytów, zainteresowanie było ogromne. Zgłosiło się kilkuset adwokatów Polaków z różnych państw Europy, a nawet spoza Europy.

Pierwszy Zjazd Adwokatów Polskich, który przeszedł do historii jako „pierwszy sejm adwokatury polskiej”, odbył się we Lwowie w dniach 28–29 czerwca 1914 r., a zatem w przeddzień wybuchu Wielkiej Wojny. Zjazd obradował pod przewodnictwem znanego warszawskiego adwokata, a w wolnej Polsce Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego Franciszka Nowodworskiego, prezesami Zjazdu byli adwokaci Władysław Mieczkowski z Poznania i Michał Koy – prezydent Izby Adwokackiej w Krakowie, a gospodarzem – prezes Dziędzielewicz.

Antoni Dziędzielewicz (1854–1935) – prezes ZAP i redaktor CzA

Zanim przejdziemy do prezentacji zawartości czasopisma, nieco miejsca wypada poświęcić twórcy potęgi i długoletniemu prezesowi ZAP (1912–1935), a jednocześnie współtwórcy CzAP oraz jego redaktorowi Antoniemu Dziędzielewiczowi (1854–1935).

Antoni Dziędzielewicz urodził się 10 maja 1854 r. we Lwowie, gdzie ukończył też Wydział Prawa Uniwersytetu Lwowskiego i uzyskał stopień doktora praw. Od lat siedemdziesiątych związany był z czasopismem „Prawnik”, redagowanym przez adw. dr. Ignacego Szczęsnego-Czemeryńskiego oraz z „Przeglądem Sądowym i Administracyjnym”. Od 1886 r. prowadził kancelarię adwokacką we Lwowie, angażując się też w działalność w samorządzie adwokackim (np. w latach 1906–1911 był prezydentem Rady Dyscyplinarnej). Jak wspomniano, w 1912 r. został prezesem ZAP, którym kierował do śmierci w 1935 r.

Oprócz działalności w adwokaturze od czasów młodzieńczych należał do „Sokoła”, a po latach został prezesem Związku Sokolstwa Polskiego. Działał też w Towarzystwie Pedagogicznym we Lwowie i uczestniczył w pracach nad reformą szkolnictwa średniego.Był też wiele lat radnym m. Lwowa i wiceprzewodniczącym wydziału Galicyjskiej Kasy Oszczędnościowej we Lwowie. Zmarł we Lwowie 10 stycznia 1935 r. Wkrótce po jego śmierci przy ZAP i Izbie Adwokackiej we Lwowie utworzony został specjalny Fundusz Aplikancki im. Antoniego Dziędzielewicza.Szerzej zob. „Czasopismo Adwokatów Polskich” 1935; Ś.P. Antoni Dziędzielewicz, „Palestra” 1935, nr 1, s. 59; Ś.p. Antoni Dziędzielewicz, PPiA 1935, s. 69; Śp. Antoni Dziędzielewicz, „Nowa Palestra” 1935, s. 190–191; [A. Lutwak], Śp. Dr Antoni Dziędzielewicz, GP 1934, nr 12, s. 797.

Jak wspomniano, w latach 1913–1914 „Czasopismo Adwokatów Polskich” odegrało ogromną rolę w przygotowaniach do wspomnianego „sejmu adwokatury polskiej” z czerwca 1914 r. Zanim doszło do Zjazdu, przerwanego zresztą w dniu zamachu w Sarajewie, na łamach „Czasopisma Adwokatów Polskich” drukowano program, zapowiedzi referatów i streszczenia tychże. Sekretariat Zjazdu znajdował się przy ul. Pańskiej, a odpowiedzialnym za korespondencję był wspominany adw. Kotwicz-Zgórski. Opłata zjazdowa wynosiła 30 koron dla uczestników, a 20 koron dla pań z rodzin uczestników Zjazdu. Obok uroczystego otwarcia Zjazdowi towarzyszyły wspólne wyjścia do teatru i inne atrakcje.

Zgłoszone na Zjazd referaty podzielone zostały na trzy grupy – informacyjno-organizacyjne, etyka i godność stanu oraz różne. Do ok. 10 czerwca, kiedy to wysyłano do druku ostatni przedzjazdowy zeszyt, do sekretariatu Zjazdu nadesłano około połowę zgłoszonych referatów. Pierwszą grupę referatów podzielono na dwie podgrupy – informacyjne i organizacyjne. Wśród informacyjnych umieszczono: dr. Maurycego Allerhanda (Lwów), Pogląd historyczny na adwokaturę polską, adw. Stanisława Cara (Warszawa), O stanie adwokatury polskiej w Królestwie Polskim, dr. Józefa Steinberga (Kraków), O stanie adwokatury polskiej w Austrji, Bohdana Kutyłowskiego (Petersburg), O roli społecznej i ewolucji adwokatury polskiej w Rosji, Stanisława Staniszewskiego (Suwałki), O stosunkach adwokatury polskiej do społeczeństwa na kresach litewskich, Leona Berensona (Warszawa), Obrona w sprawach politycznych w Królestwie Polskiem, Wacława Szumańskiego (Warszawa), Odpowiedzialność dyscyplinarna adwokatów, Stanisława Patka (Warszawa), O odpowiedzialności dyscyplinarnej adwokatów w Królestwie polskiem, Zygmunta Nagórskiego (Warszawa), Fachowe wykształcenie adwokatów w Królestwie polskiem, dr. Brunona Blumenfelda (Lwów), O stosunkach zarobkowych adwokatów w Galicyi, dr. Antoniego Chmurskiego (Wiedeń), O stosunkach adwokatury polskiej we Wiedniu, dr. Ignacego Weintauba (Wiedeń), O wiedzy fachowej adwokatów w Austrji, dr. Stanisława Bryły (Lwów), O środkach przygotowania polskiej młodzieży prawniczej do stanu adwokackiego, przedstawiciela Stowarzyszenia Kandydatów Adwokatury w Krakowie, O stanowisku kandydatów adwokatury, Piotra Choynowskiego i Józefa Frycza (Kijów), O stanie adwokatury polskiej na Rusi. Z kolei w podgrupie organizacyjnych znalazły się: Adolfa Suligowskiego (Warszawa), O potrzebie wydawnictw związanych z zawodem obrończym, dr. Antoniego Dziędzielewicza (Lwów), Adwokatura polska, dr. Alfreda Kohla (Lwów), Społeczne zadania adwokatury polskiej, dr. Karola Argasińskiego (Lwów), O Związku adwokatów polskich we Lwowie, dr. Alfreda Zgórskiego (Lwów), Organizacja stała adwokatów polskich. Z grupy tej nie nadesłali referatów do rzeczonego 10 czerwca tego roku Allerhand, Steinberg, Berenson, Patek, Nagórski, Blumenfeld, Chmurski, Bryła i Stowarzyszenie Kandydatów Adwokatury.

W grupie drugiej zgłoszono dwa niezwykle ważne referaty, obydwa znacznie wcześniej nadesłane i w streszczeniu opublikowane, Aleksandra Mogilnickiego z Warszawy – W kwestii kodeksu zasad etyki adwokackiej oraz dr. Leopolda Caro (wówczas z Krakowa) – Godność stanu w adwokaturze.

W grupie trzeciej, referatów różnych, zgłoszono 11 referatów: Feliksa Bogackiego (Odessa), Porządek społeczny i uchylanie się od niego, dr. Pawła Dunieckiego (Wiedeń), Polska terminologia prawnicza, dr. Ludwika Ehrlicha (Wiedeń), Problem austriackiej reformy adwokackiej, dr. Szymona Fausta (Wiedeń), Sprawy galicyjskie u władz wiedeńskich, dr. Włodzimierza Jurkiewicza (Stanisławów), Stan adwokacki, a stan sędziowski, dr. Stanisława Feuersteina (Lwów), Adwokatura jako czynnik kontroli, dr. Józefa Rosenblatta (Kraków),  Nietykalność adwokata w wykonaniu zawodu, dr. R. Sokala (Lwów), Adwokatura jako czynnik twórczy prawa, dr. Maksymiliana Schönbacha (Wiedeń), Spółki adwokackie, dr. Maksymiliana Zetterbauma (Lwów), O zastępstwie z urzędu w postępowaniu karnem w krajach europejskich oraz dr. Józefa Zipsera (Wiedeń), Zastępstwo adwokackie w sprawach ubezpieczeń kolejowych. Dodać wypada, że z grupy tej do 10 czerwca teksty nadesłali do sekretariatu Zjazdu Bogacki, Jurkiewicz, Feuerstein, Rosenblatt i Sokal.

Tak szerokie potraktowanie zagadnienia Zjazdu Adwokatów z 1914 r. wydaje się uzasadnione z wielu względów, ale przede wszystkim z tego, że przedsięwzięcie to, w tym podejmowane na Zjeździe tematy, ukazują rolę, jaką pełniła i do jakiej aspirowała adwokatura polska – a więc ta część inteligencji, która w sposób wyraźny podnosiła swoje znaczenie w sferze społecznej i politycznej. Z powodu wybuchu wojny nie wydano materiałów pozjazdowych, CzAP zaś zawieszono, co utrudnia zbadanie, które referaty zostały wygłoszone. Zauważyć jednak należy, że przygotowania do Zjazdu oraz jego, nawet skrócony, przebieg pozostają godne odnotowania, gdyż podnoszono na nim kwestie niezwykle istotne dla środowiska adwokackiego, które w znacznej części mogły się ziścić dopiero kilkadziesiąt lat później.

Po wznowieniu „Czasopisma Adwokatów Polskich” w 1919 r. nadal było ono przede wszystkim periodykiem informacyjnym o działalności ZAP,Zob. III Plenarne Posiedzenie Zarządu Głównego Związku Adwokatów Polskich, „Czasopismo Adwokatów Polskich” 1926, nr 3, s. 7. choć coraz częściej pojawiały się artykuły problemowe. W pierwszych latach wiele miejsca poświęcono przygotowaniom do przekształcenia ZAP w organizację ogólnopolską, co ostatecznie nastąpiło w 1925 r., po trzecim Zjeździe Adwokatów Polskich, który odbył się w Poznaniu. Wówczas powołano Zarząd Główny ZAP, na którego czele stanął dotychczasowy prezes Dziędzielewicz oraz oddziały ZAP we Lwowie, Krakowie, Poznaniu, Lublinie, Łucku, a potem także w Wilnie, Toruniu i Łodzi.Szerzej na temat ZAP zob. A. Redzik, Związek Adwokatów Polskich (1911–1939) i jego rola w adwokaturze polskiej okresu II Rzeczypospolitej.

Od połowy lat dwudziestych redaktorem CzAP był prezes Zarządu Głównego ZAP, który zastąpił redagującego CzAP przez kilka lat Władysława Roga. Sam redaktor Dziędzielewicz podejmował na łamach pisma zagadnienia związane z procesem cywilnym i karnym. Kolejne, wydawane w tym czasie dość regularnie, zeszyty przynosiły oprócz artykułów problemowych i sprawozdań informacje o piśmiennictwie i orzecznictwie, komunikaty KKRP oraz informacje o konferencjach i kongresach prawniczych, zarówno krajowych, jak i międzynarodowych. Na przykład w latach 1932 i 1933 wiele miejsca poświęcono Zjazdowi Prawników Państw Słowiańskich w Bratysławie, który przygotowywał przede wszystkim słowacki adwokat dr Cyryl Bařinka, a w komitecie przygotowawczym polskim byli prof. Kazimierz Kumaniecki, jako przewodniczący, oraz SSN Konrad Berezowski, prof. Antoni Peretiatkowicz, adw. Stanisław Perzyński i prof. Kamil Stefko. Celem Zjazdu było przede wszystkim zaznajomienie uczestników ze stanem współczesnego ustawodawstwa w poszczególnych państwach słowiańskich oraz omówienie bieżących kwestii prawnych. Zjazd odbył się wiosną 1933 r., a uczestniczyli w nim przedstawiciele piętnastu wydziałów prawa uniwersytetów słowiańskich [Belgrad, Bratysława, Berno, Kraków, Lublana, Lublin, Lwów, Poznań, Praga (czeski),  Praga (niemiecki), Sofia, Subotica, Warszawa, Wilno, Zagrzeb]. Ponadto w roku 1934 (nr 1–2) omówiono III Ukraiński Zjazd Prawniczy w Pradze, który odbył się w dniach 4–7 września 1933 r. (za pierwszy uznano zgromadzenie lokalne prawników ukraińskich w 1914 r. we Lwowie, w czasie polskiego zjazdu adwokackiego).

Zredagowany przez Brunona Blumenfelda zeszyt nr 1 z 1935 r. poświęcono zmarłemu prezesowi ZG ZAP, którego podobiznę umieszczono na stronie tytułowej. Na treść zeszytu złożyły się: życiorys Prezesa ze wspomnieniem o nim, artykuł pt. Idea Związku Adwokatów – ku pamięci prezesa śp. Dra Antoniego Dziędzielewicza oraz przemówienie nad trumną Prezesa wygłoszone przez dziekana Rady Adwokackiej we Lwowie, a zarazem prezesa oddziału lwowskiego ZAP i bliskiego współpracownika Dziędzielewicza dr. Artura Tilla. Z kolei następny zeszyt otwierała fotografia żałobna Marszałka Józefa Piłsudskiego, a w treści zamieszczono fragmenty wypowiedzi Marszałka o prawie oraz kilka tekstów odezw z powodu Jego zgonu.

Po śmierci Antoniego Dziędzielewicza prezesem Zarządu Głównego ZAP wybrano adw. Cezarego Ponikowskiego.Wypada odnotować, że w 1934 r. na łamach CzAP obszernie omówiono wspomnieniową książkę Ponikowskiego pt. Sylwety obrończe. W wydanym jeszcze we Lwowie, a zredagowanym przez Brunona Blumenfeda zeszycie nr 1–2 z 1936 r. wiele miejsca poświęcono dwudziestopięcioleciu Związku. Przypomniano, że przez niemal 25 lat ZAP rozwijał się pod przewodem śp. Antoniego Dziędzielewicza, którego myślą było między innymi, „ażeby adwokaturę polską przez dźwignięcie jej na wysoki poziom moralny, umysłowy i zawodowy postawić na świeczniku Narodu, nadać jej rolę kierowniczą w samym zawodzie i w społeczeństwie, stworzyć z niej awangardę narodu”. Związek Adwokatów Polskich zaś miał się według zmarłego Prezesa stać zrzeszeniem elity adwokatury polskiej.

Jak już wspomniano, wiele miejsca poświęcano relacjom z działalności ZG oraz oddziałów ZAP.Na przykład w Oddziale Lwowskim ZAP w styczniu, lutym i marcu 1936 r. odbyła się seria wykładów. W lutym i marcu były to: Moszkiewicza o najnowszych zmianach ustaw podatkowych, kilka wykładów prof. M. Allerhanda o prawie upadłościowym, w których wyjaśnił kwestie wątpliwe oraz poczynił uwagi prawnoporównawcze i przedstawił motywy Komisji Kodyfikacyjnej. Docent dr M. Honzatko wygłosił na dwóch posiedzeniach referat o nowelizacji ustawy wekslowej, uchwalonej przez Sejm, a opracowanej na podstawie konwencji genewskiej. Pokazał też różnice między regulacjami dawną i nową. Zapowiedziano wykłady mgr. Zachariasiewicza na temat praktyki u adwokata angielskiego w Londynie (z własnych przeżyć) oraz dr. M. Waligórskiego o stanie prawnictwa we Włoszech (na podstawie studiów we Florencji). CzAP 1936, nr 1–2, s. 12. Publikowano też artykuły z zakresu prawa sądowego, czego przykładem jest opracowanie dr. Antoniego Władysława Bartza z zakresu prawa egzekucyjnego, opublikowane w roczniku 1934.

Jak wspomniano, w roku 1936 redakcję CzAP, wraz z siedzibą Zarządu Głównego ZAP, przeniesiono do Warszawy. W tym czasie nastąpił zwrot w Związku w kierunku organizacji stricte narodowej. Skutkowało to wystąpieniem z ZAP adwokatów polskich pochodzenia żydowskiego, czy też, jak często mówili o sobie, wyznania mojżeszowego. Dodajmy, że od początku istnienia ZAP wielu z adwokatów polskich wyznania mojżeszowego aktywnie działało w Związku.

Przypieczętowaniem wspomnianej tendencji w ZAP był Zjazd ZAP, który odbył się w dniach 8–9 maja 1937 r. w Warszawie. Obszerną relację z tego niechlubnego zgromadzenia zamieszczono w zeszycie nr 1–11 „Czasopisma Adwokatów Polskich”, którego  wydawcą był adw. dr Edward Muszalski, redaktorem zaś adw. Zygmunt Blenau.

Rzeczony Zjazd Związku Adwokatów Polskich zwołany został w myśl uchwały ZAP z 12–13 grudnia 1936 r., a odbył się w Warszawie. Jak informowano w słowie wstępnym, Zjazd zbiegł się z 25-leciem istnienia ZAP i przeniesieniem siedziby Zarządu Głównego ze Lwowa do Warszawy oraz miał charakter zjednoczeniowy, czyli celem jego było spolszczenie i zespolenie adwokatury polskiej. Rozpoczęło go nabożeństwo w Kościele Katedralnym św. Jana w Warszawie, odprawione przez ks. infułata Kazimierza Bączkiewicza, podczas którego kazanie wygłosił ks. biskup prof. dr Antoni Szlagowski. Posiedzenie inauguracyjne odbyło się w wielkiej Sali Rady Miasta, a uczestniczyli w nim przedstawiciele władzy wykonawczej, ustawodawczej i sądowniczej oraz najwybitniejsi przedstawiciele środowiska prawniczego, m.in. wiceminister sprawiedliwości prof. Adam Chełmoński, Pierwszy Prezes SN Leon Supiński, Pierwszy Prezes NTA dr Bronisław Hełczyński, prezes NRA adw. Ludwik Domański, prezydent KKRP Bolesław Pohorecki, Pierwszy Prokurator Sądu Najwyższego Witold de Michelis, Prezes Prokuratorii Generalnej RP Stanisław Bukowiecki, Prezes Towarzystwa Prawniczego w Warszawie prof. Karol Lutostański, Prezes Zarządu Głównego Koła Adwokatów RP adw. Franciszek Poschalski, Prezes Narodowego Zrzeszenia Adwokatów adw. Marian Borzęcki, Prezes Klubu Adwokatów adw. Wacław Tyrchowski i inni.

Zjazd otworzył prezes ZG ZAP Cezary Ponikowski, który przypomniał też historię zjazdów adwokatów polskich. Następnie referaty wygłosili m.in. Stanisław Janczewski, Ludwik Domański, Leon Nowodworski i Adam Chełmoński. W czasie Zjazdu domagano się podjęcia uchwały w sprawie ograniczenia dostępu do adwokatury Żydów, podnosząc nawet, że moralność adwokatów Żydów nie przystaje do moralności adwokatów Polaków. Pojawiały się nawet głosy wzywające do usuwania z adwokatury polskiej adwokatów Żydów. Po dyskusji podjęto uchwały, które opublikowane zostały we wspomnianym zeszycie nr 1–11 z 1937 r., a omówione już przez nas w innym opracowaniu.Zob. A. Redzik, Związek Adwokatów Polskich, s. 593–608. Wspomnieć wypada jednak, że wpłynęły one na zmianę struktury ZAP. W oddziale lwowskim, gdzie znaczną część członków organizacji stanowili adwokaci wyznania mojżeszowego, liczebność związku znacznie zmalała. Na czoło wybił się oddział warszawski, wiodący prym w głoszeniu haseł narodowych.

Strona tytułowa „Czasopisma Adwokatów Polskich” z 1939 r.

Podczas majowego Zjazdu z 1937 r. funkcji prezesa ZG ZAP zrzekł się Cezary Ponikowski. Nowym prezesem ZG ZAP wybrano Bolesława Bielawskiego. Kierował on organizacją do wojny 1939 r., w okresie okupacji zaś kierował pracami Tajnej Naczelnej Rady Adwokackiej.

Ostatni zeszyt „Czasopisma Adwokatów Polskich” nr 1–6 z 1939 r. ukazał się w czerwcu lub lipcu 1939 r., na co wskazuje informacja „z ostatniej chwili” o odbytym 18 czerwca 1939 r. w Krakowie Walnym Zgromadzeniu ZAP. Wydawcą i redaktorem zeszytu był adw. Stanisław Zieliński, siedziby redakcji i administracji znajdowały się zaś w lokalu ZAP przy Al. Jerozolimskich 11 w Warszawie.

Strona tytułowa „Czasopisma Adwokatów Polskich. Dział Województw Zachodnich”

Na stronie tytułowej umieszczono po raz pierwszy graficzny znak ze skrótem ZAP, który był ilustracją znaku „Związku Adwokatów Polskich” (zob. s. 287). Na treść zeszytu złożyły się: tekst wstępny zatytułowany „W godzinę wielkich przeznaczeń”, relacje z działalności ZG ZAP oraz oddziałów (krakowskiego, lubelskiego, łódzkiego i warszawskiego), opinia ZAP o projekcie prawa o ustroju adwokatury (stało się ono prawem już w 1938 r.), informacje o nowym statucie ZAP, o Funduszu Społeczno-Narodowym, I Kongresie Porozumienia Polsko-Francuskiego, zapowiedź IV Zjazdu Prawników Polskich, który miał się odbyć we wrześniu 1939 r. w Gdyni, relacja z IX Kongresu Międzynarodowego Związku Adwokatów (UIA), który odbył się w dniach 8–12 września 1938 r. w Budapeszcie. Gospodarzem był ówczesny prezes UIA, a zarazem jedyny w dziejach Polak, który kierował tą organizacją – Stanisław Rowiński, jednocześnie dziekan ORA w Krakowie i wiceprezes ZAP. Z kolei Kongres X miał się odbyć w dniach 11–13 września 1939 r. w Warszawie. Na zakończenie umieszczono wspomnianą wyżej informację „Z ostatniej chwili”.

„Czasopismo Adwokatów Polskich” to dziś znakomite źródło do poznania dziejów adwokatury, a przede wszystkim najważniejszej organizacji adwokackiej okresu II RP – Związku Adwokatów Polskich. Pozwala też na uzupełnienie obrazu środowiska prawniczego i działalności tegoż w kraju, jak i za granicą.

Oprócz organu centralnego ZAP, od 1927 do 1936 r. ukazywało się „Czasopismo Adwokatów Polskich – Dział Województw Zachodnich”,Szerzej w: S. Milewski, A. Redzik, Themis i Pheme. Czasopiśmiennictwo prawnicze w Polsce do 1939 r., Warszawa 2011. jako organ oddziału poznańskiego ZAP, redagowany przez wybitnego wielkopolskiego adwokata Stefana Dembińskiego. Owo określenie „dział województw zachodnich” oznaczało okręgi sądów apelacyjnych w Poznaniu, Toruniu oraz Katowicach. Poznańskie CzAP w większym zakresie niż organ centralny ZAP poruszało zagadnienia praktyczne z różnych dziedzin prawa.S. Janczewski, Dzieje i charakter prasy adwokackiej w dwudziestoleciu międzywojennym, „Palestra” 2009, nr 11–12 [przedruk].

Czasopismo ukazywało się do 1936 r. W tym samym roku redaktor periodyku zaczął redagować organ poznański izby adwokackiej – „Wiadomości Prawnicze”, które układem i zawartością wyraźnie nawiązywały do swojego poprzednika.