I gnacy Jan Paderewski był artystą o ogromnych zasługach w odzyskaniu niepodległości przez Polskę. Urodzony na Podolu w 1860 r. w rodzinie kultywującej tradycje narodowe, polskie sprawy traktował przez całe życie jako najważniejsze. Niezwykle uzdolniony muzycznie, jako 12-latek został wysłany przez ojca-powstańca styczniowego do Warszawy, by kontynuować naukę kompozycji i gry na fortepianie. Od 1881 r. kształcił się w Berlinie, a następnie w Wiedniu, gdzie doskonalił technikę pianistyczną pod kierunkiem Teodora Leszetyckiego. Debiutował jako pianista w 1887 r. Szybko zdobył uznanie zarówno jako kompozytor, jak i pianista. Pierwsze, amerykańskie tournée odbył już w 1891 r., zachwycając publiczność wirtuozerią i romantycznym stylem gry. Podczas koncertów w ciepłych słowach informował słuchaczy o Polsce.

W kompozycjach Paderewskiego przenikają nuty wielokulturowości Podola: polskie, ukraińskie, żydowskie i cygańskie. Do 1910 r. skomponował m.in. sonaty skrzypcowe i fortepianowe, 3 cykle wariacji, pieśni do tekstów polskich i francuskich, niezwykle popularny „Menuet G-dur” op. 14 nr 1, „Melodię” z op. 8, „Nokturn” z op. 16, „Fantazję Polską” na fortepian i orkiestrę. Symfonię h-moll „Polonia” (1907) napisał jako „hołd patriotyczny dla ojczyzny”. Z kolei „Manru” to jedyna opera skomponowana przez Polaka i wystawiana w Metropolitan Opera w Nowym Jorku.

Mieszkał w Ameryce, Paryżu, Strasburgu, Wiedniu, wreszcie osiadł w Szwajcarii, gdzie otrzymał honorowe obywatelstwo. Karierę wirtuoza fortepianu ugruntował, często koncertując w krajach Europy i obu Ameryk, a także w Afryce południowej, Australii, Nowej Zelandii i Tasmanii. Wielokrotnie grał przed głowami koronowanymi, często prywatnie dla brytyjskiej królowej Wiktorii. W programie jego koncertów zawsze były utwory Chopina, których był wybitnym interpretatorem. Kariera pianistyczna Paderewskiego trwała ponad 50 lat.

W uznaniu kunsztu pianistycznego otrzymał doktoraty honoris causa 12 uniwersytetów, posiadał wiele tytułów, m.in. tytuł lordowski od brytyjskiego króla Jerzego V, i odznaczeń: Order Imperium Brytyjskiego, francuską Legię Honorową, a przede wszystkim polskie: Wielką Wstęgę Orderu Orła Białego, Wielką Wstęgę Orderu Polonia Restituta; pośmiertnie otrzymał Krzyż Orderu Wojennego Virtuti Militari.

Od 1907 r. przez kilkadziesiąt lat koncertował corocznie w Białym Domu, co sprzyjało poznaniu prezydentów USA Theodore’a Roosevelta, Williama H. Tafta, Thomasa W. Wilsona, Herberta Hoovera. Stał się nieformalnym ambasadorem nieistniejącej Polski. Od wybuchu I wojny światowej pisał memoriały, organizował spotkania połączone z koncertami (w USA ponad 300), agitując do wspierania walczących o odzyskanie niepodległości Polaków. Między innymi w wyniku jego działań do Armii Polskiej we Francji zgłosiło się niemal 30 tys. ochotników. Dla idei wolnej Ojczyzny zjednał prezydenta Wilsona, który jako jeden z 14 warunków planu pokojowego ogłoszonego w styczniu 1918 r. uznał odbudowanie niepodległej Polski. Odegrał też znaczącą rolę w przyjęciu tzw. deklaracji wersalskiej, w której Wielka Brytania, Francja i Włochy powstanie wolnej Polski uznały za warunek trwałego pokoju w Europie. Mówiono, że Paderewski „wygrał” Polskę na forte­pianie.

Popularności towarzyszył sukces finansowy, który hojnie wykorzystywał w działalności publicznej. Finansował liczne inicjatywy na rzecz Ojczyzny, Kościoła w Polsce, m.in. Jasnej Góry, gdzie był czterokrotnie. Wspierał fundacje, budowę sal koncertowych, pomników – m.in. F. Chopina w Żelazowej Woli, T. Kościuszki w Chicago, Pomnika Grunwaldzkiego w Krakowie, Hotelu Bristol i Filharmonii Narodowej w Warszawie. Zorganizował w 1910 r. w Krakowie niezwykle podniosłe obchody 500. rocznicy bitwy pod Grunwaldem.

W 1915 r. wraz z H. Sienkiewiczem założył w Szwajcarii Komitet Generalny Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce i był jego sponsorem. Wspierał komitety pomocy w Londynie i w Paryżu.

Na konferencji pokojowej w Paryżu 28 czerwca 1918 r. wraz z Romanem Dmowskim w imieniu Polski złożył podpis pod traktatem wersalskim, ustalającym m.in. nowe granice państw w Europie.

Po 11 listopada 1918 r. powrócił do Ojczyzny. Wielka patriotyczna manifestacja na jego powitanie w Poznaniu przyczyniła się do wybuchu zakończonego zwycięstwem powstania wielkopolskiego. Wezwany przez Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego otrzymał misję stworzenia rządu i 16 stycznia 1919 r. został premierem i ministrem spraw zagranicznych rządu wolnej Ojczyzny.

W pamiętniku zanotował, że gdy po odzyskaniu niepodległości przyjechał do Polski, należał do najbogatszych ludzi świata; wyjeżdżał z długiem. Powrócił do sal koncertowych, do Szwajcarii.

Ostatnie lata życia poświęcił działalności charytatywnej. Nadal dbał o polskie sprawy. W czasie II wojny światowej wspierał emigracyjny rząd gen. Władysława Sikorskiego. Pełnił funkcję przewodniczącego Rady Narodowej RP na emigracji.

Mimo zaawansowanego wieku w 1940 r. wyjechał do USA, by ponownie zabiegać o przychylność dla spraw Ojczyzny. W radiowym przemówieniu, opuszczając Szwajcarię, mówił: „Poświęciłem życie dla swojej Ojczyzny. Służyłem jej z całego serca i ze wszystkich sił moich, a wiecie, jak bardzo jest ona teraz nieszczęśliwa i jak cierpi. To ona wezwała mnie do służby. W takich okolicznościach nie liczy się ani wiek, ani stan zdrowia, ani ryzyko ciężkiej i długiej podróży”.

Zmarł w Nowym Jorku w 1941 r., pochowany z najwyższymi honorami w Arlington. Od 1992 r. prochy tego wspaniałego artysty, wielkiego patrioty i męża stanu spoczywają w Archikatedrze św. Jana w Warszawie.