W dniach 25–26 kwietnia 2013 r. na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu odbyła się konferencja pt. „Od emptio venditio do Common European Sales Law – w poszukiwaniu dobrego prawa sprzedaży”, zorganizowana przez Koło Naukowe Prawa Rzymskiego „Bona Fides”.

Za cel inicjatywy organizatorzy postawili sobie ukazanie umowy sprzedaży w perspektywie prawnoporównawczej jako zadanie niezwykle ważne w dobie pogłębionej integracji europejskiej, zwiększonego tempa przepływu informacji oraz unowocześnionego obrotu prawnego.

Analizując rozwój historyczny prawa umów, nie sposób nie docenić roli, jaką od wieków odgrywała umowa sprzedaży. Kontrakt emptio venditio wykreowany w starożytnym Rzymie stał się powszechny dla całego basenu Morza Śródziemnego. Dorobek Rzymian doprowadził w szerszej perspektywie do ujednolicenia na tym obszarze regulacji dotyczących kontraktowania.

Czerpiące z dorobku prawa rzymskiego prawodawstwa państw tzw. zachodniej tradycji prawnej (western law tradition) wykształciły różne modele umowy sprzedaży, częściowo wymieniając się własnymi doświadczeniami. Jednak wraz z postępującym zbliżaniem europejskich porządków prawnych w Unii Europejski narodowe odmienności legislacyjne zanikają na rzecz powrotu do „wspólnego” prawa.

Obecnie przedmiotem dyskusji jest projekt rozporządzenia ws. wspólnych europejskich przepisów dotyczących sprzedaży (Common European Sales Law), przygotowany przez Komisję Europejską. Stanowi on kontynuację nurtu, w ramach którego powstały Draft Common Frame of Reference (DCFR) oraz Principles of European Contract Law (PECL). Potrzeba zmian wpisuje się w szerszy europejski nurt rekodyfikacji prawa zobowiązań, spowodowany przeniesieniem ciężaru na świadczenie usług (choć nadal na podstawie umowy sprzedaży), problematyką tzw. digital content w obrocie oraz masowym i stypizowanym charakterem czynności prawnych.

Te i inne zagadnienia oraz problemy skłoniły studentów z UAM do zorganizowania konferencji obejmującej swoim zakresem problematykę porównawczego prawa zobowiązań, prawa prywatnego międzynarodowego oraz prawa europejskiego.

W konferencji udział wzięli przedstawiciele sześciu krajowych i zagranicznych ośrodków akademickich, w tym: Beni Suef University, Universidad de Córdoba, UW, UJ, UWr oraz UAM. Referaty studentów i doktorantów wygłoszone zostały zarówno w języku polskim, jak i angielskim.

Prezentowana problematyka koncentrowała się wokół różnych modeli prawa sprzedaży. Panele, w których usytuowane były poszczególne wystąpienia, wyodrębniono tematycznie według zagadnień związanych z umową sprzedaży. W pierwszej grupie referatów zaprezentowano kwestię zawarcia i rozwiązania umowy.

Kolejna część dotyczyła istoty i charakteru umowy sprzedaży. W panelu tym wystąpili studenci programu Erasmus, przedstawiając zagadnienia umowy sprzedaży z perspektywy innych państw (Hiszpania) czy innych tradycji prawnych (Egipt), co skłoniło do interesującej dyskusji.

Następnie omawiana była problematyka środków ochrony stron umowy. Przedmiotem referatów była niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową i porównanie krajowych rozwiązań w tym zakresie z propozycją CESL, klauzula rebus sic stantibus w ujęciu porównawczym, problematyka zasady caveat emptor oraz środki ochrony konsumentów i harmonizacja prawa konsumenckiego.

Kolejne referaty dotyczyły przedmiotu sprzedaży i szczególnych form umowy. Pojawiły się tu zagadnienia takie, jak sprzedaż dzieła sztuki i problemy związane z prawem własności tegoż, prawo pierwokupu w Chinach czy sprzedaż nieruchomości w Japonii i Niemczech.

Wreszcie końcowym dyskutowanym problemem były zagadnienia z pogranicza prawa administracyjnego, jak np. koncepcja klauzul abuzywnych przy sprzedaży.

Obrady pierwszego dnia konferencji zakończyło wystąpienie radcy prawnego Mariusza Korpalskiego (UMK w Toruniu) oraz dyskusja dotycząca sposobu ustalania ceny w umowie sprzedaży.

Zwieńczeniem całego przedsięwzięcia był panel profesorsko-ekspercki. W dyskusji udział wzięli przedstawiciele praktyków – adwokat Wojciech Celichowski (ORA w Poznaniu), radca prawny Aleksandra Wędrychowska-Karpińska (OIRP w Poznaniu) oraz pracowników naukowych – prof. Fryderyk Zoll (UJ, Uniwersytet w Osnabrück), prof. Aurelia Nowicka (UAM) oraz prof. Jacek Napierała (UAM). Funkcję moderatora dyskusji pełnił prof. Wojciech Dajczak (UAM).

W trakcie swoich wypowiedzi uczestnicy panelu skupiali się na problematyce harmonizacji prawa sprzedaży. Zaprezentowano tę ideę w kontekście dorobku Ernsta RablaErnst Rabel (1874–1955) był profesorem prawa na uniwersytetach w Lipsku, Bazylei, Kilonii, Getyndze, Monachium i Berlinie, a następnie emigrował do Stanów Zjednoczonych, gdzie pracował na Uniwersytecie Harvarda oraz Uniwersytecie Michigan. W swojej pracy naukowej zajmował się przede wszystkim prawem rzymskim, prawem cywilnym oraz prawem porównawczym. Był pierwszym dyrektorem Kaiser Wilhelm Institute for Foreign and International Private Law w Berlinie (obecnie Max Planck Institute…). Położył podwaliny pod współczesną komparatystykę prawniczą i docenił rolę studiów porównawczych w procesie unifikacji i harmonizacji prawa. Jego przełomowe dzieło Das Recht des Warenkaufs. Eine rechtsvergleichende Darstellung (1936) stało się wzorem dla wielu późniejszych opracowań. Wszelkie próby unifikacji prawa, w szczególności prawa sprzedaży, podejmowane w ramach Institute for the Unification of Private Law w Rzymie oraz późniejsze starania czerpią z dorobku E. Rabla.. Następnie omówione zostały akty prawne, jak CISG, DCFR oraz PECL. Uczestnicy debaty przyjrzeli się także zagadnieniom z zakresu prawa prywatnego międzynarodowego, tj. kolizyjnoprawnej i jurysdykcyjnej problematyce zobowiązań wynikających z umowy sprzedaży. Wreszcie praktycy zwrócili uwagę na praktyczne aspekty związane z umową sprzedaży w obrocie transgranicznym.

Konferencja objęta była honorowym patronatem m.in.: Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Polsce, Ministra Sprawiedliwości RP, Wojewody Wielkopolskiego, Marszałka Województwa Wielkopolskiego, Prezydenta Miasta Poznania, Okręgowej Rady Adwokackiej w Poznaniu oraz Europejskiego Centrum Konsumenckiego w Polsce.