Zainstaluj aplikację Palestra na swoim urządzeniu

Palestra 11-12/2013

Adwokat Adam Kropiński (1887–1944) – życie, praca zawodowa oraz działalność społeczna, polityczna i kulturalna

Udostępnij

B ył jednym z najwybitniejszych przedstawicieli przemyskiej palestry doby międzywojennej.

Urodził się 24 grudnia 1887 r. w Przemyślu, przy ulicy Władycze nr 19 (nr konksr. 118), jako syn Augusta Józefa Kropińskiego, adwokata, i Wincenty Albiny ŻurowskiejKsięga Chrztów Parafii Katedralnej w Przemyślu, Rok 1888, tom VII, s. 239; Wykaz ulic, placów i domów w mieście Przemyślu sporządzony na podstawie numerowania w roku 1895 przeprowadzonego, Przemyśl 1895, s. 8. Właścicielem kamienicy był adwokat dr Michał Kozłowski.. Został ochrzczony w przemyskiej Katedrze 3 kwietnia 1888 r. przez księdza R. Laurentego Pilszaka, a rodzicami chrzestnymi byli: Władysław Kropiński, nauczyciel, i Helena SkarżyńskaTestimonium baptismi (kserokopia w posiadaniu autora)..

W latach 1897–1902 Adam Kropiński uczęszczał do c.k. Gimnazjum nr I w Przemyślu, w którym ukończył sześć klasArchiwum Państwowe w Przemyślu (dalej: APP), Zespół: I Państwowe Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcące J. Słowackiego w Przemyślu, sygn. 98, 99, 101, 102, 103, 105, katalogi klasowe z lat 1897/98, 1898/99, 1899/1900, 1900/01, 1901/02, 1902/03.. Był bardzo dobrym uczniem, uzyskiwał w każdym roku szkolnym stopień ogólny pierwszy za I i II półroczeTamże..

Do roku 1900 Adam mieszkał z matką przy ul. Ogrodowej 3, a w roku 1901 rodzina przeprowadziła się na ul. Ochronek 7Tamże. Matka była wdową. Ojciec zmarł 24 czerwca 1889 r..

Dalszą edukację szkolną, w latach 1903–1905, kontynuował w prywatnym gimnazjum oo. Jezuitów w Bąkowicach pod Chyrowem, w którym 30 maja 1905 r. zdał egzamin dojrzałościŚwiadectwo dojrzałości – kserokopia w posiadaniu autora..

W roku akademickim 1905/1906 rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Lwowskiego, uzyskując 28 marca 1912 r. dyplom doktora prawa następującej treści:

„(...) Adam Kornel Kropiński, rodem z Przemyśla, po przepisanych egzaminach udowodnił chwalebną znajomość prawa, wobec czego nadajemy mu stopień doktora prawa z honorami i przywilejami związanymi z tym tytułem, na świadectwo czego ten dokument Uniwersytetu pieczęcią potwierdzony wydajemy (...)”.

Dyplom podpisali: prof. zw. dr Ludwik Finkel – rektor Uniwersytetu, prof. zw. dr Aleksander Doliński – dziekan Wydziału Prawa i prof. zw. dr Stanisław Głąbiński – promotorDyplom doktora prawa w j. łacińskim – kserokopia w posiadaniu autora..

Po ukończeniu studiów jako kandydat adwokatury odbył roczną praktykę, najpierw w Sądzie Powiatowym, a następnie w „senatach” (wydziałach) cywilnym i karnym Sądu Obwodowego w PrzemyśluZaświadczenie Prezydium c.k. Sądu Obwodowego w Przemyślu z 18 sierpnia 1913 r., Prez. 3065/4.A./13 – kserokopia w posiadaniu autora.. Z chwilą ukończenia praktyki sądowej rozpoczął aplikację w kancelarii adwokata dr. Franciszka Sas-Dolińskiego, u którego odbywał koncypienturę również jego ojciec AugustŚwiadectwo Wydziału Izby Adwokatów w Przemyślu nr 214 z 16 października 1888 r. – kserokopia w posiadaniu autora..

Przygotowania do zawodu adwokata przerwało powołanie do armii austriackiej, w której służył w stopniu szeregowego od 20 czerwca 1915 r. do 30 października 1918 r. Po zakończeniu I wojny światowej został powołany, jako podporucznik Korpusu Sądowego, do służby czynnej w Wojsku Polskim, służąc kolejno: od 16 listopada 1918 r. do 5 września 1919 r. w Ekspozyturze Sądu Wojskowego Okręgu Garnizonowego Lwów w Przemyślu, od 6 września 1919 r. do 5 grudnia 1919 r. w Sądzie Polowym 8. Dywizji Piechoty i od 6 grudnia 1919 r. do 5 marca 1920 r. ponownie w Ekspozyturze Sądu Wojskowego Okręgu Garnizonowego Lwów w Przemyślu. 6 marca 1920 r. został zwolniony do rezerwyPrzebieg służby wojskowej adw. dr. A. Kropińskiego podaję na podstawie Książeczki stanu służby oficerskiej nr 294/31, wydanej w Przemyślu 5 grudnia 1932 r. przez Powiatową Komendę Uzupełnień. Z dniem 8 lutego 1924 r. dr A. Kropiński awansował do stopnia kapitana Korpusu Sądowego, ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 r., a 31 grudnia 1937 r. na podstawie art. 85 pragmatyki oficerskiej (granica wieku) został przeniesiony do pospolitego ruszenia..

Po powrocie do życia cywilnego dokończył przerwaną aplikację i po zdaniu egzaminu adwokackiego, decyzją Wydziału przemyskiej Izby Adwokatów z 29 września 1920 r., został wpisany na listę adwokatów w PrzemyśluPismo Wydziału Izby Adwokatów w Przemyślu z 29 września 1920 r., L. 1126.W. do dr. A. Kropińskiego – kserokopia w posiadaniu autora.. Z dniem 1 października 1920 r. otworzył przy ul. Mickiewicza 19 kancelarię adwokacką, którą prowadził wspólnie z adw. dr. Romanem Sokołowskim„Ziemia Przemyska” 1920, nr 38, s. 3.. We wrześniu 1924 r. przeniósł kancelarię do lokalu przy ul. Franciszkańskiej 31, I p.„Ziemia Przemyska” 1924, nr 39, s. 2. Od 1 maja 1927 r. nowym wspólnikiem dr. A. Kropińskiego został adwokat dr Jan Drzewicki. Zob. „Ziemia Przemyska” 1927, nr 19, s. 3. Spółka adwokacka „A. Kropiński – J. Drzewicki” działała do sierpnia 1939 r. Zob. Spis abonentów sieci telefonicznych Dyrekcji Okręgu Poczt i Telegrafów we Lwowie i Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej w miastach: Borysławiu z okolicą, Drohobyczu i Lwowie na 1939 r., Wyd. Państwowego Przedsiębiorstwa „Polska Poczta, Telegraf i Telefon”, s. 129. 

Dr Adam Kropiński w karykaturze E. Ollera (1926 r.)

W roku 1925 rozpoczął współredagowanie, z adw. dr. Maurycym Richterem, wydawanej przez przemyskie wydawnictwo Książnica Naukowa serii prawniczej pod nazwą Książnica Ustaw PolskichA. Siciak, Druki przemyskie 1754–1939, Wyd. Południowo-Wschodni Instytut Naukowy, Przemyśl 2002, s. 48.. Wydawnictwo to drukowało aktualnie ukazujące się przepisy prawne wraz z komentarzami. W ramach tej serii dr Kropiński opracował i wydał następujące tomiki:

  1. Ustawę o ochronie lokatorów z dnia 11 kwietnia 1924 r. uchwaloną przez Sejm Rzpli­tej wraz z motywami (Dz.U. RP nr 39), z dnia 10 maja 1924 r. § 406 wraz z motywami ustawodawczemi i orzeczeniami Najwyższego Sądu (wyd. 2 popr. i uzup.), t. 1;
  2. Ustawę o spółdzielniach z dnia 29 października 1920 r. (Dz.U. nr 111, p. 733) ze zmianami wprowadzonemi nowelą z 4 XII 1923 r. (Dz.U. nr 135, p. 1119) wraz z innemi ustawami dotyczącymi spółdzielni i instrukcjami Rady Spółdzielczej, rozporządzeniami wykonawczemi i orzeczeniami Najwyższego Sądu, t. 2;
  3. Ustawę z dnia 6 lipca 1923 r. o ustanowieniu urzędu ministra reform rolnych (Dz.U. Rzp nr 71, poz. 556) oraz ustawę z dnia 11 sierpnia 1923 r. o zakresie działania Ministerstwa Reform Rolnych i organizacji urzędów i komisji ziemskich (Dz.U. Rzp nr 90, poz. 706) wraz z rozporządzeniami wykonawczemi, instrukcjami MRR i dotyczącą judykaturą, t. 3Tamże, s. 258, 259..

W tymże 1925 r. dr Kropiński został członkiem reaktywowanego w Przemyślu Towarzystwa Prawniczego, stając się niebawem jednym z najaktywniejszych prelegentów stowarzyszeniaZ. Andrzejewski, Towarzystwo Prawnicze w Przemyślu 1872–1939, „Palestra” 2010, nr 5–6, s. 154.. 3 kwietnia 1927 r., w wyniku wyborów na walnym zgromadzeniu, wszedł w skład Wydziału Towarzystwa, a na posiedzeniu konstytuującym w dniu 8 kwietnia 1927 r. powierzono mu obowiązki bibliotekarza„Ziemia Przemyska” 1927, nr 17, s. 2..

W roku 1925/1926 sprawował funkcję zastępcy prokuratora Rady Dyscyplinarnej przemyskiej Izby Adwokatów„Palestra” 1926, nr 11, s. 46., a od roku 1928 był regularnie wybierany na członka Wydziału IzbyZ powodu niezachowania się dokumentacji źródłowej przemyskiej Izby Adwokatów nie jest możliwe precyzyjne podanie dat walnych zebrań Izby, na których dr A. Kropiński był wybierany na członka Wydziału, ani też jakie pełnił funkcje we władzach samorządu adwokackiego. Na podstawie wybiórczych źródeł pośrednich udało się ustalić jedynie, że dr Kropiński był wybierany na członka Wydziału przemyskiej Izby Adwokatów 5 maja 1928 r. i 23 maja 1931 r. Zob. „Ziemia Przemyska” 1928, nr 23, s. 2; Sprawozdanie Wydziału Izby Adwokatów w Przemyślu za rok 1931 (druk), Przemyśl 1932, s. 15..

W uznaniu wysokich kwalifikacji zawodowych i etycznych w roku 1932 dr Kropiński został powołany na członka zespołu superarbitrów Adwokackiego Kollegium Sądownictwa Polubownego w PrzemyśluRegulamin zespołu arbitrów i zespołu superarbitrów przy Adwokackim Kollegium Sądownictwa Polubownego w Przemyślu, Spółdzielni z odp. udział, Przemyśl 1932, s. 15., zaś w listopadzie 1935 r., w związku z reaktywowaniem przemyskiego Związku Adwokatów, został wybrany zastępcą prezesa zarządu, adw. dr. Leona Peipera„Tygodnik Przemyski” 1935, nr 47, s. 2. Związek Adwokatów miał charakter związku zawodowego..

Praktykę prawniczą dr A. Kropiński łączył owocnie z działalnością społeczną, polityczną i na niwie kulturalnej. W roku 1927 został członkiem redakcji tygodnika „Ziemia Przemyska”. Od numeru 38 do numeru 2 w 1928 r. był tzw. redaktorem odpowiedzialnym, a w latach 1929–1930 pełnił funkcję redaktora naczelnegoZ. Felczyński, Katalog chronologiczny czasopism polskich w Przemyślu w latach 1792–1939, „Rocznik Historyczno-Archiwalny”, s. 203, 204. Natomiast sama „Ziemia Przemyska” podaje, że dr A. Kropiński był długoletnim przewodniczącym Komitetu Redakcyjnego tej gazety oraz redaktorem (naczelnym – przyp. Z. A.) w latach 1930–1933. Zob. „Ziemia Przemyska” 1935, nr 2, s. 5, 8.. We wrześniu 1930 r. został wybrany w skład Rady Miejskiej z I koła wyborczego„Ziemia Przemyska” 1930, nr 56, s. 3., natomiast podczas wyborów, które odbyły się 27 maja 1934 r., uzyskał mandat radnego z listy Stronnictwa Narodowego w VI okręgu wyborczym„Ziemia Przemyska” 1934, nr 19–15, s. 1. Funkcję radnego miejskiego pełnił do 1939 r. Zob. „Ziemia Przemyska” 1939, nr 3, s. 2, nr 4, s. 2.. 13 lutego 1935 r. na posiedzeniu Narodowego Klubu Radnych powierzono mu funkcję przewodniczącego klubu„Ziemia Przemyska” 1935, nr 7, s. 3.. Na posiedzeniach i zebraniach (w ówczesnej terminologii nie używano pojęcia „sesja” – przyp. Z. A.) Rady Miejskiej walczył o żywotne sprawy miasta i jego mieszkańców. Krytycznie oceniał gospodarkę budżetową zarządu miasta, zabierał głos w sprawach podatkowych, planowanych przez magistrat wydatków, zgłaszał wnioski merytoryczne i składał liczne interpelacjeWybrane przykłady: na posiedzeniu budżetowym Rady Miejskiej w dniu 21 maja 1935 r. radny Kropiński wykazał nierealność „wegetacyjnego” budżetu miasta, wytknął „zażydzenie” Rady, skrytykował partyjność prezydenta i oświadczył, że narodowi radni będą głosować przeciwko budżetowi; na kolejnym posiedzeniu w dniu 23 maja 1935 r., na wniosek radnego Kropińskiego, Rada uchwaliła nazwać jedną z ulic imieniem pierwszego burmistrza Przemyśla Józefa Kostrzewskiego; na posiedzeniu w dniu 26 lipca 1935 r. dr Kropiński wygłosił przemówienie o katolickim charakterze Przemyśla i zawnioskował, aby w sali obrad Rady Miejskiej zawiesić krzyż; na posiedzeniu w dniu 24 października 1935 r. skrytykował projekt przepisów wodociągowo- ‑kanalizacyjnych dla Przemyśla, wykazując jego niedopracowanie i zbyt duże obciążenie ludności opłatami. Projekt zawierał m.in. absurdalny przepis, według którego nawet mieszkańcy niekorzystający z wodociągów mieli płacić 80% podatku wodociągowego; na posiedzeniu w dniu 21 grudnia 1937 r. dr Kropiński wniósł interpelację w sprawie zmiany taryfy wodociągowej i fatalnego stanu ulic w śródmieściu po przeprowadzeniu robót kanalizacyjnych; na posiedzeniu w dniu 20 grudnia 1938 r. sprzeciwił się zakupowi kotła parowego, gdyż wydatku w kwocie około 100 tys. zł nie udźwignąłby ówczesny budżet miasta. Ponadto, jako radny narodowy, dr Kropiński wnosił interpelacje w sprawie panującego w Przemyślu brudu i zaśmiecenia miasta, skandalicznych nadużyć popełnionych przez kasjera zarządu Ludwika Kabałę, zarzucał prezydentowi, że nie dba o rozwój i rozbudowę miasta oraz wytykał nieuzasadniony rozrost aparatu urzędniczego, co pochłaniało 35% budżetu miasta, występował przeciwko żydowsko-sanacyjnej dominacji w Radzie Miasta. Zob. „Ziemia Przemyska” z lat 1935–1939, passim..

Gmach PTG „Sokół” w Przemyślu u zbiegu ulic Konarskiego i Dworskiego (pocztówka z początku XX w.)

Od roku 1905 A. Kropiński był umundurowanym członkiem Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego (PTG) „Sokół” w Przemyślu„Z naszego gniazda” (miesięcznik Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Przemyślu), Rok II, 1938, nr 2, s. 5. PTG „Sokół” była to młodzieżowa organizacja społeczno-wychowawcza, sportowa i paramilitarna, założona w 1867 r. we Lwowie z inicjatywy byłych uczestników powstania styczniowego. Stowarzyszenie stawiało sobie następujące cele: patriotyczne wychowanie młodzieży, podtrzymywanie znajomości języka, tradycji i kultury polskiej, duchowe, moralne i militarne przygotowanie młodzieży do przyszłej walki o niepodległość Polski, wyrabianie tężyzny fizycznej. Władze „Sokoła” organizowały ćwiczenia gimnastyczne i szkolenia wojskowe, a także czytelnictwo literatury polskiej, odczyty i dyskusje. Organizacyjnie „Sokół” dzielił się na okręgi i gniazda. W celach paramilitarnych tworzone były polowe i stałe drużyny sokole, konkurencyjne wobec „Strzelca”. Politycznie PTG „Sokół” było zbliżone do Narodowej Demokracji. Podaję za: Encyklopedia Historii Polski, tom 2, Dzieje polityczne, Wyd. „Morex”, Warszawa 1995, s. 392; M. Czajka, M. Kamler, W. Sienkiewicz, Leksykon historii polski, Wyd. Wiedza Powszechna, Warszawa 1995, s. 1151.. 6 kwietnia 1929 r. na walnym zebraniu stowarzyszenia został wybrany do sądu honorowego„Ziemia Przemyska” 1929, nr 15, s. 7.. W latach trzydziestych z ramienia „Sokoła” pełnił funkcję prezesa Koła Przyjaciół Harcerstwa, działającego przy IV Drużynie Harcerzy im. A. Małkowskiego w PrzemyśluI. Kozimala, Lwowska Chorągiew Harcerzy ZHP w latach 1921–1939, Wyd. Państwowa Wyższa Szkoła Wschodnioeuropejska, Przemyśl 2007, s. 225.. 10 marca 1935 r. objął funkcję I wiceprezesa przemyskiego gniazda sokolego„Ziemia Przemyska” 1935, nr 11, s. 2; Sprawozdanie PTG „Sokół” w Przemyślu za rok 1935, Przemyśl 1936, s. 5., a na nadzwyczajnym walnym zebraniu, które odbyło się 23 września 1935 r. i w którym wzięło udział ponad 120 członków, został wybrany na 3-letnią kadencję na prezesa wydziału (zarządu) Towarzystwa„Ziemia Przemyska” 1935, nr 39, s. 2; Sprawozdanie, s. 6..

Będąc prezesem „Sokoła” w Przemyślu, dh dr A. Kropiński był także członkiem zarządu dzielnicy we Lwowie i delegatem rady przemyskiego okręgu sokolego do Rady Związku w Warszawie„Ziemia Przemyska” 1938, nr 13, s. 1.. W dniach 16 i 17 kwietnia 1938 r., jako reprezentant Przemyśla, wziął udział w VII Zjeździe Rady Związku Sokolstwa Polskiego, który odbył się w Warszawie w sali Domu Katolickiego „Roma”„Ziemia Przemyska” 1938, nr 16, s. 2.. Funkcję prezesa zarządu przemyskiej organizacji „Sokoła” sprawował do 1939 r. „Z naszego gniazda”, Rok III, 1939, nr 3, s. 3.

Adwokat dr A. Kropiński w jednej z kontuszowych ról. Brak szczegółowego opisu zdjęcia i tytułu sztuki

W życiu politycznym dr Kropiński identyfikował się z ideologią Stronnictwa Narodowego (SN) Romana Dmowskiego. 9 grudnia 1928 r. na zebraniu założycielskim struktur partii w Przemyślu stanął na czele 12-osobowego zarządu„Ziemia Przemyska” 1928, nr 53, s. 3.. 30 czerwca 1929 r., jako prezes przemyskiego Koła SN, przewodniczył 35-osobowej delegacji z Przemyśla, biorącej udział w Kongresie Stronnictwa Narodowego w Poznaniu„Ziemia Przemyska” 1929, nr 27, s. 2.. Funkcję prezesa przemyskiego Koła SN pełnił do 1932 r.„Ziemia Przemyska” 1935, nr 2, s. 8., natomiast do roku 1939 pozostawał członkiem zarządu powiatowego partii„Ziemia Przemyska” 1939, nr 1, s. 2..

Był znakomitym mówcą. Jako aktor miał doskonałą dykcję, popartą teatralną gestykulacją, i donośny głos, który po mistrzowsku modulował. Często przemawiał na publicznych wiecach i zgromadzeniach z okazji ważnych wydarzeń, wyzwalając entuzjazm słuchaczy i porywając tłumy. Wszystkie zebrania organizacyjne Stronnictwa Narodowego, obrady i mityngi polityczne, którym przewodniczył, odbywały się w sali teatralnej „Sokoła”.

Życiową pasją dr. Kropińskiego był teatr. Swoją przygodę z Melpomeną rozpoczął 12 października 1910 r., kiedy to na walnym zebraniu Przemyskiego Koła Dramatycznego został wybrany na członka pierwszego wydziału (zarządu)APP, Zespół nr 402: Polskie Towarzystwo Dramatyczne im. Aleksandra Fredry w Przemyślu (dalej: PTDAFP), sygn. 24, Księga pamiątkowa przedstawień 1910–1936 (dalej: Księga), s. 2; Z. Felczyński, Fredreum i inne teatra przemyskie w latach 1696–1960, Wyd. Literackie, Kraków 1966, s. 90.. 1 grudnia 1910 r. zadebiutował na scenie teatralnej przemyskiego „Sokoła” w roli lokaja Ignacego w trzyaktowej komedii J. Korzeniowskiego pt. Panna mężatkaAPP, Zesp. Nr 402: PTDAFP, sygn. 24, Księga, s. 4.. Po przekształceniu Przemyskiego Koła Dramatycznego w Polskie Towarzystwo Dramatyczne im. A. Fredry (potocznie nazywane „Fredreum”), na walnym zgromadzeniu odbytym 28 lutego 1912 r., dr Kropiński został ponownie wybrany na członka wydziału i powierzono mu funkcję bibliotekarza Towarzystwa, którą pełnił do 1913 r.Tamże, s. 3; Z. Felczyński, Fredreum, s. 332.

Jako aktor-amator grywał początkowo role epizodyczne, ale z czasem, w miarę nabywania doświadczenia scenicznego, zaczęto go obsadzać w rolach pierwszoplanowych. Mając wrodzony talent aktorski, stał się wkrótce jednym z filarów teatru „Fredreum”. Był niezastąpionym odtwórcą tzw. ról kontuszowychZ. Felczyński, Fredreum, s. 317; S. Frankowski (sn), Fredrowskie sylwetki, „Życie Przemyskie” 1969, nr 42, s. 5.. Recenzent „Ziemi Przemyskiej” pisał: „(...) Dr Kropiński dla ról kontuszowych nie ma konkurenta. Są one jego specjalnością i wykonywa je też z prawdziwym artyzmem”„Ziemia Przemyska” 1924, nr 20, s. 2.. Przemyskim teatromanom szczególnie zapadły w pamięć jego mistrzowskie kreacje: Cześnika Raptusiewicza w Zemście, Janusza w Panu Jowialskim, Majora w Damach i Huzarach Fredry, Wojewody w Mazepie Słowackiego i Zaczarowanym Kole Rydla, Hetmana w Horsztyńskim Słowackiego, Podskarbiego, Zygmunta I i majestatycznego króla Heroda w Betlejem Polskim Rydla, Senatora i posągowego Nowosilcowa w Dziadach Mickiewicza, doktora Ranka w Norze Ibsena, Starosty Gadulskiego w Powrocie posła Niemcewicza, Samuela w Sędziach Wyspiańskiego, Obierzyńskiego w Spadkobiercy Grzymały-Siedleckiego, Szambelana w Pani Chorążynie Krzywoszewskiego, by przypomnieć tylko jego największe role„Ziemia Przemyska” 1922, nr 23, s. 2; APP, Zesp. nr 402: PTDAFP, sygn. 24, Księga, s. 319, 28, 317, 318; „Ziemia Przemyska” 1921, nr 16, s. 2, 1924, nr 20, s. 2, 1928, nr 20, s. 2; APP, Zesp. Nr 402: PTDAFP, sygn. 24, Księga, s. 44, 45, 46, 67, 68, 69, 237; „Ziemia Przemyska” 1920, nr 48, s. 3, 1925, nr 4, s. 3, 1920, nr 43, s. 2, 1921, nr 19, s. 3; APP, Zesp. nr 402: PTDAFP, sygn. 25/5, afisze 1928–1933; „Ziemia Przemyska” 1921, nr 49, s. 3; APP, Zesp. nr 402: PTDAFP, sygn. 24, Księga, s. 261, 263; „Ziemia Przemyska” 1925, nr 43, s. 3, 1933, nr 18, s. 3, 1927, nr 21, s. 2. Pełne przedstawienie dokonań scenicznych adw. dr. A. Kropińskiego jest niemożliwe, gdyż Księga pamiątkowa przedstawień PTDAFP nie była prowadzona systematycznie i zawiera duże luki. Ponadto w bibliotekach przemyskich nie zachowały się kompletne roczniki lokalnych gazet, w których ukazywały się recenzje ze spektakli wystawianych przez teatr „Fredreum”. Natomiast Z. Felczyński w opracowaniu Fredreum wymienia wprawdzie repertuar tego teatru grany w latach 1910–1914, 1916–1918 i 1919–1939, ale z kolei nie podaje obsady aktorskiej poszczególnych przedstawień.. Dr Kropiński, choć był aktorem-amatorem, w swoich scenicznych kreacjach dorównywał aktorom zawodowym. W zachowanych do dzisiaj archiwalnych egzemplarzach „Ziemi Przemyskiej” i „Tygodnika Przemyskiego” można znaleźć niezwykle pochlebne recenzje z jego występów na deskach teatru „Fredreum”.

Od roku 1912 zaczął się parać reżyserią teatralną. Wystawił: Pana Jowialskiego Fredry (29 czerwca 1912), Komedyę o człowieku, który redagował gazetkę rolniczą Twaina (28 lipca 1912), komedie: Teść Abrahamowicza i Ruszkowskiego (9 lutego 1913 i 29 czerwca 1913), Ciotka Karola Brandona (1 czerwca 1913), Święto pokoju Hauptmana (5 października 1913), obraz dramatyczny z powstania styczniowego Ksiądz Mackiewicz Friedberga (18 stycznia 1914), tragedie: Sędziowie i Zgon Barbary Radziwiłłówny Wyspiańskiego (premiera 4 września 1932), Spadkobiercę Grzymały-Siedleckiego (3 maja 1933)APP, Zesp. nr 402: PTDAFP, sygn. 24, Księga, s. 28, 31, 47, 59, 56, 64, 70; „Tygodnik Przemyski” 1932, nr 35, s. 4; nr 36, s. 4; Z. Felczyński, Fredreum, s. 209, 210.. Oto fragment recenzji z widowiska Sędziowie i Zgon Barbary Radziwiłłówny: „Realizację pięknej myśli [uczczenia 25-lecia śmierci S. Wyspiańskiego – przyp. Z. A.] ujrzeliśmy w wykonaniu budzącym prawdziwy zachwyt i podziw dla reżysera i grającego zespołu. Zasługa w tym duża p. dr. Kropińskiego, który jako reżyser, z wielkim znawstwem rzeczy i pietyzmem dla sztuki opracował całość z największą starannością, aż do najdrobniejszych szczegółów”„Tygodnik Przemyski” 1932, nr 36, s. 4..

Eger – cmentarz Kisasszony. Na pierwszym planie grób adw. dr. A. Kropińskiego

9 grudnia 1919 r. dr Kropiński został po raz drugi wybrany na bibliotekarza Towarzystwa oraz członka komisji artystycznej teatru „Fredreum”, którą to funkcję pełnił do 1922 r.„Ziemia Przemyska” 1921, nr 9, s. 2; Z. Felczyński, Fredreum, s. 148. W okresie od 6 kwietnia 1923 r. do 2 marca 1925 r. piastował godność prezesa zarządu teatru„Ziemia Przemyska” 1923, nr 1, s. 3; Z. Felczyński, Fredreum, s. 166, 330.. Nowy prezes, jak pisze Z. Felczyński, historyk teatru „Fredreum”, należycie dbał o dobór repertuaru. Z wystawionych za prezesury A. Kropińskiego sztuk wyróżniły się: Romantyczni Rostanda – spektakl starannie przygotowany, tak pod względem poziomu gry aktorskiej, jak i oprawy scenicznej, Przy herbatce Slobody, Niobe Paultona, Wiera Mircewa Urwancewa, Zaczarowane koło Rydla, Siejba Vanzyppe’a, Roztwór profesora Pytla Winawera, Dobrze skrojony frak Dregely’ego„Ziemia Przemyska” 1923, nr 2, s. 3, nr 6, s. 4, nr 20, s. 3, 1924, nr 7, s. 3, nr 20, s. 2, nr 35, s. 2, nr 43, s. 4, 1925, nr 2, s. 3.. W latach 1926 i 1931 dr Kropiński był wybierany na wiceprezesa zarządu „Fredreum”„Ziemia Przemyska” 1926, nr 17, s. 4; „Tygodnik Przemyski” 1931, nr 22, s. 3.. Członkiem czynnym zarządu teatru pozostawał nieprzerwanie od roku 1917 do 1939APP, Zesp. nr 402: PTDAFP, sygn. 23, Sprawozdanie wydziału za okres 1 września 1913 do 31 sierpnia 1917, s. 2; „Ziemia Przemyska” 1921, nr 9, s. 2, nr 11, s. 2, 1922, nr 13, s. 2, 1932, nr 22, s. 3; Z. Felczyński, Fredreum s. 125, 126, 147, 217, 220, 221, 336..

30 sierpnia 1939 r., jako kapitan rezerwy, został zmobilizowany, otrzymując przydział do Korpusu Sądowego DOK X w Przemyślu. Po wybuchu wojny, 8 września 1939 r., opuścił wraz z synem bombardowany Przemyśl na czele kolumny ewakuacyjnej Okręgowego Sądu Wojskowego, kierując się ku granicy węgierskiej, którą przekroczyli 18 września o godz. 23.00. Internowany początkowo w m. Csizfürdő, po 4 miesiącach został przeniesiony do obozu dla internowanych oficerów polskich w Egerze, na północny wschód od BudapesztuW. Kropiński, Moja droga do wojska i służba w Brygadzie Karpackiej (pamiętnik syna), maszynopis w posiadaniu autora biogramu.. Zamieszkał na kwaterze prywatnej w pobliżu obozu przy ul. Káptalan 13. Potężnej postury (ponad 100 kg wagi), po kampanii wrześniowej stał się zupełnie szczupłym, wyraźnie zmienionym i przedwcześnie postarzałym człowiekiem. Upadek Polski był dla niego ciosem, z którego nie mógł się otrząsnąć. Dla kilkuset oficerów skoszarowanych w obozie w Egerze dr Kropiński był najwyższym autorytetem w sprawach honoru i sprawiedliwości. Rzadkie jego wystąpienia na zebraniach oficerskich nigdy nie wywoływały dyskusji, lecz głos jego był rozstrzygnięciem ostatecznym. W roku 1943 przeszedł ciężką operację. Gdy poczuł się lepiej, zaczął uczyć łaciny w filii gimnazjum Balatonboglár, która powstała w Egerze dla polskiej młodzieży uchodźczej, ale obozowa scena teatralna nie mogła go już pozyskać. Chętnie natomiast udzielał cennych rad i wskazówek chcącym występować kolegomS. Frankowski (sn), Fredrowskie sylwetki, s. 5..

Zmarł 11 maja 1944 r. w obozie internowania, na skutek „wieńcowego zapalenia serca”Węgierska Główna Archidiecezja w Egerze – wyciąg z parafialnej księgi zgonów kościoła rzymskokatolickiego dziekanatu województwa Heves z roku 1944, tom XXI, s. 140. Autor artykułu dziękuje p. S. Frankowskiemu (jr) za przetłumaczenie wyciągu metryki zgonu z j. węgierskiego.. Został pochowany w Egerze 13 maja 1944 r. na cmentarzu Kisasszony przy ul. SzépasszonyTamże..

Był żonaty z Marią Franciszką z d. Janiszewską, córką Antoniego, lekarza, i Walerii Franciszki Waligórskiej, urodzoną 2 czerwca 1892 r. w Kamionce Strumiłowej, zamieszkałą we Lwowie przy ul. Stryjskiej 4. Związek małżeński został zawarty 10 stycznia 1922 r. we Lwowie w kościele parafialnym św. MikołajaKsięga małżeństw parafii św. Mikołaja we Lwowie z 1922 r., tom 14, s. 197.. Miał jedynego syna Witolda Tadeusza Marię Antoniego, urodzonego 18 lutego 1923 r. w PrzemyśluPo ukończeniu na Węgrzech polskiego liceum w Balatonzamárdi wstąpił do Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich, a następnie 3. Dywizji Strzelców Karpackich. Brał udział w kampanii afrykańskiej (1941–1942) i włoskiej (1944–1945). Odznaczony dwukrotnie Krzyżem Walecznych. Mieszka w Adelajdzie (Australia).. W roku 1934 rodzina przeprowadziła się z ul. Sienkiewicza 13 na ul. Barską 16, gdzie mieszkała do wybuchu wojny w 1939 r.

0%

Informacja o plikach cookies

W ramach Strony stosujemy pliki cookies. Korzystanie ze Strony bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza zgodę na ich zapis lub wykorzystanie. Możecie Państwo dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies w przeglądarce internetowej w każdym czasie. Więcej szczegółów w "Polityce Prywatności".