P rzed paroma laty ówcześni prezesi słowackiej i czeskiej izby adwokackiej powzięli myśl wspólnego świętowania obchodów stulecia ich narodowych adwokatur. Zamysł został zrealizowany przez obecne władze zawodowych korporacji, na czele z Prezesem Czeskiej Izby Adwokackiej Vladimirem Jirouskiem oraz Prezesem Słowackiej Izby Adwokackiej Tomašem Borecem. Wybrano miejscowość nie tylko dogodnie komunikacyjnie położoną dla chętnych do uczestnictwa tak z Czech, jak i ze Słowacji, ale również mocno związaną z zalążkami tworzenia się niezależnego zawodu po pierwszej wojnie światowej. W Luhačovicach, urokliwym kurorcie na Morawach, jesienią 1918 roku spotkali się przedstawiciele adwokatów słowackich, morawskich, czeskich i śląskich w celu omówienia założeń struktury wolnego zawodu na ich ziemiach, w nowej Europie. Teraz, po stu latach, w zorganizowanych z rozmachem i z niesłychaną dbałością o detale obchodach mogli wziąć udział wszyscy chętni członkowie palestry słowackiej i czeskiej. Skorzystało z tej możliwości łącznie około sześciuset osób, przy czym niektórzy przyjechali do Luhačovic z całymi rodzinami, dla których atrakcyjny okazał się program sportowo-kulturalny drugiego dnia spotkania; nawet najmłodsi uczestnicy zmagań zostali dostrzeżeni i nagrodzeni, nie tylko pucharami, ale również ogromnymi czekoladowymi medalami na niebiesko-czerwono-białych wstążkach, w złotych opakowaniach z naklejonym logo stulecia.

Najdonioślejsze wydarzenia miały jednakże miejsce pierwszego dnia. Do ładnej sali miejscowego centrum kultury, w której rano zgromadzili się uczestnicy oraz goście uroczystości, wkroczyli prezesi obydwu adwokatur ubrani w ceremonialne togi z łańcuchami, a wraz z nimi troje pozostałych uczestników prezydium spotkania – w historycznych togach z okresu tuż po pierwszej wojnie światowej. Odegrano hymn czeskiej adwokatury, oparty na motywach koncertu fortepianowego stworzonego przez XIX-wiecznego adwokata Jana Nepomucena Kaňkę. Miejscowy dziewczęcy chór odśpiewał hymny obu państw – przy czym muzyczny poziom wykonań wzbudził najwyższy podziw. Po powitalnych wystąpieniach wygłoszonych przez burmistrza miasta Luhačovice oraz Vladimira Jirouska i Tomaša Boreca udzielono głosu niektórym spośród zaproszonych gości – Alešovi Přejhalovi, który sprawuje funkcję sędziego w strasburskim Europejskim Trybunale Praw Człowieka, Ranko Pelicaričovi, przedstawicielowi palestry chorwackiej, a zarazem jednemu z aktualnie urzędujących zastępców prezydenta CCBE oraz piszącej te słowa, reprezentującej Prezesa polskiej Naczelnej Rady Adwokackiej Jacka Trelę. Polska wersja wystąpienia adwokat Ewy Stawickiej cytowana jest poniżej – w Luhačovicach ten sam tekst został wygłoszony w języku czeskim.

Na uroczystości przybył również prezydent CCBE, czeski adwokat Antonin Mokrý, jak również reprezentant prezesa adwokatury węgierskiej i przedstawicielka palestry paryskiej; obecni byli ponadto przedstawiciele czeskich władz państwowych.

Obrady pierwszego dnia były niezwykle intensywne. Podzielono je na dwie zasadnicze części: pierwszą, plenarną oraz drugą, składającą się z dwóch równoległych paneli: historycznego i współczesnego.

Błyskotliwym wstępem plenarnej części spotkania był naukowy referat adwokata dr. Stanislava Balíka, obecnego szefa Komitetu PECO (jednego z najważniejszych ciał działających w ramach CCBE), w przeszłości prezesa czeskiej izby adwokackiej i sędziego Sądu Konstytucyjnego z siedzibą w Brnie – a przy tym od ponad dwóch dziesięcioleci wypróbowanego przyjaciela polskiej adwokatury, członka Kolegium Redakcyjnego „Palestry”. Mówca skupił się na nieznanych dotąd szerzej szczegółach zarania nowożytnych dziejów zawodu w Czechach i na Morawach.

Referat poświęcony historii adwokatury słowackiej, ze szczególnym uwzględnieniem okresu tuż po I wojnie światowej, wygłosiła doc. dr Martina Gajdošova.

Dla polskiego słuchacza interesujące było uświadomienie sobie paradoksu, że po rozpadzie Austro-Węgier nowo powstała republika czechosłowacka zmagała się (podobnie jak odrodzona Polska) z koniecznością ujednolicenia systemu prawnego, jako że w ramach cesarstwa Czesi pozostawali pod rządami ustaw austriackich, Słowacy natomiast – węgierskich.

Przegląd historii adwokatury na Rusi Zakarpackiej – krainie, która po I wojnie światowej przypadła Czechosłowacji – był przedmiotem wystąpienia prof. Yaroslava Lazura, dziekana Wydziału Prawa na uniwersytecie w Użgorodzie.

Popołudniowy panel historyczny stanowił jednocześnie element łańcucha dorocznie organizowanych czesko-słowackich konferencji o historii adwokatury. Przedstawiciele palestr obydwu krajów wygłosili szereg interesujących referatów poświęconych podsumowaniom różnych aspektów wykonywania zawodu w mijającym stuleciu.

Równolegle odbywała się konferencja na tematy współczesne, z podziałem – kolejno – na zagadnienia karnistyczne, cywilistyczne oraz publicznoprawne. Należy odnotować, że istotnym dla czeskiego środowiska prawniczego wydarzeniem było osiągnięcie, przy okazji pierwszego członu popołudniowej konferencji, porozumienia pomiędzy samorządem – Czeską Izbą Adwokacką – a stowarzyszeniem działającym pod nazwą Unia Czeskich Obrońców; konflikt pomiędzy tymi dwiema strukturami tlił się od momentu powstania Unii w roku 2013, a jego przedmiotem była skala bezkompromisowości w podejściu do zagadnień tajemnicy adwokackiej. Unia Czeskich Obrońców od początku deklarowała przy tym, że nie stanowi konkurencji wobec struktur samorządowych i nie jest przejawem tendencji odśrodkowych. Niemniej po kilku latach zaistniała potrzeba jasnego zdeklarowania, że tradycyjne zasady wykonywania zawodu pozostają nienaruszalne – i takim jednobrzmiącym hasłem można podsumować referaty panelistów.

W ostatnich latach w Republice Czeskiej trwa rekodyfikacja prawa cywilnego oraz procedury cywilnej. Cywilistyczny panel poświęcony został niektórym aspektom nowego kodeksu postępowania cywilnego, ze zwróceniem uwagi szczególnie na zakres obowiązywania tzw. przymusu adwokackiego.

Ogniwo publicznoprawne konferencji było dla uczestników równie interesujące jak wcześniejsze jej części. Mówiono między innymi o wyzwaniach dla adwokatury czeskiej rodzących się w wyniku nowych uregulowań podatkowych i o zagrożeniach dla słowackiej palestry wynikających z podaży usług firm prawniczych niebędących kancelariami adwokackimi.

Po zakończeniu konferencji jej uczestnicy, zaproszeni przez gospodarza całego spotkania adw. Vladimira Jirouska, wzięli udział w uroczystym przyjęciu na cześć adwokatury słowackiej i czeskiej. Prezesi obu palestr podpisali w jego trakcie dokument o zacieśnieniu współpracy.

Drugi dzień gromadnego spotkania, po zakończeniu przedpołudniowych zawodów sportowych, które w grach zespołowych wygrali Czesi, a w konkurencjach indywidualnych Słowacy – uwieńczony został wieczornym rozdaniem nagród oraz koncertem rockowym na wolnym powietrzu, podczas którego wystąpiła słowacka piosenkarka Jana Kirchner oraz czeski pieśniarz Janek Ledecký (nazwisko to ostatnio kojarzy się mocno z córką artysty Ester, która podczas Zimowych Igrzysk Olimpijskich w 2018 roku zdobyła dwa złote medale w konkurencjach zjazdowych). Warto napomknąć o tej części obchodów stulecia, ponieważ dla zewnętrznego obserwatora było aż nadto widoczne, jak silnie integruje się środowisko dzięki takim odformalizowanym aktywnościom. Występy gwiazd estrady stały się pretekstem do doskonałej zabawy wszystkich obecnych, niezależnie od ich wieku i narodowości. Nie bez znaczenia była oczywiście także znakomita jakość serwowanych na sposób piknikowy narodowych potraw oraz świetnych morawskich win. Najwytrwalsi mogli jeszcze wysłuchać koncertu ludowej klasyki.

Polska adwokatura jest traktowana przez władze samorządowe, a także słowackie oraz czeskie środowisko prawnicze, z wielką serdecznością, zainteresowaniem i zrozumieniem. W trakcie licznych rozmów odbytych podczas dwudniowego jubileuszu poczynione zostały ustalenia zmierzające do odnowienia stałej konsultacyjnej współpracy przedstawicieli palestr: czeskiej, słowackiej, węgierskiej i polskiej jako nieformalnej „adwokackiej grupy wyszehradzkiej”.

A oto treść wystąpienia wygłoszonego w trakcie uroczystej części posiedzenia w imieniu władz i członków polskiej adwokatury:

Szanowni Panowie Prezesi, Koleżanki i Koledzy!

Mam zaszczyt przekazać wszystkim tu obecnym najserdeczniejsze pozdrowienia od polskiej adwokatury i jej Prezesa, Pana Jacka Treli. Jest to dla mnie ogromne przeżycie, ponieważ taka okazja zdarza się tylko raz na sto lat!

Choć z drugiej strony, jedno stulecie obiektywnie wcale nie trwa tak długo jak się nam wydaje: według rachunku genealogii to tylko trochę więcej niż trzy pokolenia. Jesteśmy zatem prawnukami tych, którzy w 1918 roku uczestniczyli w porządkowaniu Europy po I wojnie światowej. A było to zadanie niełatwe, zważywszy że narody wcześniej rządzone przez obcych monarchów wybijały się na niepodległość i proces ten wymagał dużego wysiłku w projektowaniu nowych struktur organizacyjnych, a także analitycznej pomysłowości w tworzeniu własnego prawa.

W Polsce, która 11 listopada 1918 roku odrodziła się na mapach po 120 latach rozdarcia pomiędzy Rosję, Prusy i Austrię – już 24 grudnia tego samego 1918 roku wydany został, jako jeden z pierwszych aktów państwowotwórczych, Statut Tymczasowy Palestry Państwa Polskiego. Jest on zadziwiająco podobny w swych nowoczesnych konstrukcjach do teraz obowiązującej w Polsce ustawy – Prawo o adwokaturze.

Nasi symboliczni pradziadkowie i prababcie pozostawili nam w spadku to, co najważniejsze: adwokackie pryncypia, które wszyscy staramy się utrzymać w stale zmieniających się realiach. To jest dziedzictwo tak żywe jak krew. A adwokatury naszych krajów są dzisiaj młode i krew w nich mocno pulsuje! Z serca życzę adwokatkom i adwokatom zebranym w Luhačovicach, aby z całą energią skorzystali z wszelkich przygotowanych tutaj atrakcji.

Bardzo dziękuję za gościnność i w imieniu władz polskiej Naczelnej Rady Adwokackiej oraz jej Prezesa wyrażam nadzieję, że Prezesi Waszych samorządów zawodowych zechcą przybyć do Warszawy w listopadzie na obchody stulecia polskiej adwokatury. Niechby wspólnym wkładem obecnej prawniczej generacji w historię stało się nawiązanie ściślejszej współpracy adwokatur krajów naszego regionu.

Panie i Panowie – wszystkiego najlepszego czeskiej i słowackiej adwokaturze z okazji urodzin!