Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej z 25 lipca 2017 r.

P rezydium NRA w dniu 24 lipca 2017 r., w trybie obiegowym, podjęło uchwałę w sprawie wystąpienia do Prezydenta RP z postulatem przekazania Sejmowi do ponownego rozpatrzenia ustaw o Krajowej Radzie Sądownictwa, o zmianie ustroju sądów powszechnych oraz o Sądzie Najwyższym. W uzasadnieniu wskazano m.in., że przyjęte przez Parlament ustawy nie zapewniają realizacji konstytucyjnych standardów demokratycznego państwa prawa, ingerują w sposób niedozwolony w konstytucyjnie gwarantowane podstawowe prawa i wolności obywatelskie. Prowadzą one jedynie do upolitycznienia wymiaru sprawiedliwości, czemu Adwokatura Polska sprzeciwia się stanowczo (uchwała nr 42/2017).

Prezydium NRA podjęło decyzję o delegowaniu adw. Łukasza Laska na posiedzenie Komisji CCBE – Stałego Przedstawicielstwa przy Trybunale w Strasburgu, które odbędzie się 4 września br. w Brukseli.

Prezydium NRA zdecydowało o wsparciu finansowym następujących wydarzeń: XI Adwokackich Mistrzostw Polski w Żeglarstwie; Mistrzostw Polski Adwokatów w Półmaratonie (10 września br. w Zielonej Górze); XXXVIII Ogólnopolskiej Letniej Spartakiady Prawników Lublin 2017 (7–10 września 2017 r.); XI Zjazdu Katedr Prawa Handlowego (21–22 września 2017 r. w Warszawie); XVIII Ogólnopolskiego Turnieju Adwokackiego TOGA GOLF 2017 i VI Mistrzostw Polski Izb Adwokackich w Golfie (16–17 września 2017 r. w Naterkach koło Olsztyna). Prezydium NRA zdecydowało nadto o współfinansowaniu wydawania pisma „Młoda Palestra” do końca 2017 r. w kwocie do 6000 zł brutto przy każdym numerze.

Podjęło pozytywną decyzję w sprawie rozpropagowania informacji o V Europejskim Kongresie Mobilności Pracy, który odbędzie się w dniach 22–23 listopada 2017 r. w Krakowie.

Zatwierdzono termin Finału Ogólnopolskiego Konkursu Krasomówczego dla Aplikantów Adwokackich, który odbędzie się 14 października 2017 r. w Bydgoszczy.

Adwokat Anisa Gnacikowska wskazała na zmianę formuły dotychczasowego przeglądu filmów o tematyce adwokackiej. NRA podejmie współpracę w ramach międzynarodowego festiwalu filmów dokumentalnych poświęconych obronie praw człowieka, w ramach którego zostanie zorganizowany panel poświęcony roli adwokata w tego rodzaju sprawach. Zaprezentowane zostaną filmy dokumentalne pokazujące pracę adwokatów obrońców praw człowieka. Zdecydowano o przyznaniu środków finansowych na organizację tego przedsięwzięcia.

Adwokat Anisa Gnacikowska wskazała, że przedstawiciel Kancelarii Prezydenta RP zapowiedział publicznie zmiany w systemie nieodpłatnej pomocy prawnej. Wedle planów każdy obywatel będzie uprawniony do skorzystania z takiej pomocy, co będzie miało negatywny wpływ zarówno na sam system, jak i rynek pomocy prawnej. Prezes NRA adw. Jacek Trela dodał, że zagrożeniem dla systemu jest to, że zaczną z niego korzystać osoby, które stać na opłacenie pomocy prawnej. Adwokat Rafał Dębowski przypomniał, że brał udział w konferencji poświęconej nieodpłatnej pomocy prawnej, którą zorganizowała Najwyższa Izba Kontroli. W konferencji wzięli również udział przedstawiciele wielu organizacji pozarządowych. W dyskusji podnoszono, że system jest źle skonstruowany, gdyż tylko kryterium dochodowe powinno przesądzać o uprawnieniu do korzystania z nieodpłatnej pomocy prawnej.

Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej z 8 sierpnia 2017 r.

Prezes NRA adw. Jacek Trela przypomniał, że Prezydent RP zgłosił weto do ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz ustawy o Sądzie Najwyższym. Przypomniał, że NRA wystąpiła z postulatem zwołania okrągłego stołu środowisk prawniczych pod auspicjami Prezydenta RP, którego celem byłoby wypracowanie odpowiednich rozwiązań legislacyjnych.

Prezydium NRA zdecydowało o przekazaniu środków finansowych w celu wsparcia organizacji XVI Spływu Kajakowego Brdą im. adw. Romana Latosa.

Adwokat Henryk Stabla poinformował, że Centrum Mediacyjne przy NRA organizuje coroczne szkolenie mediacyjne, które odbędzie się 27–29 października 2017 r. w Warszawie. Prezydium NRA wyraziło zgodę na organizację tego szkolenia, którego koszt w całości ma zostać pokryty z wpłat uczestników.

Prezydium NRA powołało do składu osobowego Zespołu do spraw Kobiet przy NRA egzaminowaną apl. adw. Zuzannę Warso (uchwała nr 44/2017 ).

Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej z 22 sierpnia 2017 r.

Adwokat Anisa Gnacikowska przedstawiła projekt uchwały w sprawie uchylenia uchwały nr 213/2017 ORA w Warszawie z dnia 5 kwietnia 2017 r. Przypomniała, że tą uchwałą ORA w Warszawie zrezygnowała z prenumeraty „Palestry” dla aplikantów adwokackich i zdecydowała o zakupie 150 egzemplarzy, które mają być dostępne dla aplikantów w dziale szkolenia. Prezydium NRA uchyliła wyżej wymienioną uchwałę ORA (uchwałą nr 45/2017).

Prezydium NRA zdecydowało o złożeniu zamówienia na druk 10 015 egz. „Terminarza Adwokata 2018”; wsparciu finansowym organizacji V Wędkarskich Mistrzostw Adwokatów, które odbędą się w dniach 8–10 września 2017 r. nad Jeziorem Zbiczno; wsparciu finansowym organizacji Dnia Adwokackiego na Służewcu, VI Gonitwy o Puchar Adwokatury Polskiej, które odbędą się w 2 września 2017 r. na Torze Wyścigów Konnych Służewiec w Warszawie.

Prezes NRA adw. Jacek Trela przedstawił bieżące informacje dotyczące przygotowań do  jubileuszu 100-lecia Adwokatury. Poinformował o porozumieniu podpisanym przez NRA i Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, na podstawie którego zostanie zorganizowana wystawa. Jej otwarcie zaplanowano na przełom kwietnia i maja 2018 r. Oprócz tego w planach jest zorganizowanie wystawy we współpracy z Muzeum Powstania Warszawskiego, wystawy plenerowej na Krakowskim Przedmieściu oraz wystawy objazdowej do dyspozycji izb adwokackich.

Adwokat Anisa Gnacikowska poinformowała, że planowane jest przeprowadzenie kampanii informacyjnej, której zadaniem będzie pokazanie, co wyróżnia adwokatów na rynku usług prawniczych. Kampania zostanie przeprowadzona głównie w mediach internetowych, zostaną także przygotowane plakaty.

Adwokat Jerzy Glanc poinformował, że ORA w Bydgoszczy podjęła działania wspierające osoby poszkodowane w wyniku nawałnic, jakie przeszły nad północną Polską. Rada przekazała środki finansowe, a adwokaci wspierają poszkodowanych, udzielając nieodpłatnej pomocy prawnej. Prezydium NRA podjęło kierunkową decyzję o przekazaniu kwoty 10 000 zł w celu wsparcia mieszkańców z terenu gminy Czersk, poszkodowanych w wyniku nawałnicy z sierpnia 2017 r.

Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej z 5 września 2017 r.

Prezes NRA adw. Jacek Trela przedstawił informacje dotyczące planowanych obchodów 100-lecia Adwokatury Polskiej. Poinformował, że NRA podpisała porozumienie z Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, na podstawie którego zostanie zorganizowana wystawa, która być może potrwa aż do listopada 2018 roku. Do dziekanów została skierowana prośba o dostarczenie eksponatów na tę wystawę. W dniu 23 listopada 2018 roku odbędzie się uroczystość na Zamku Królewskim w Warszawie, w której udział wezmą głównie adwokaci. Idea patronująca obchodom jest taka, aby nie miały one pomnikowego charakteru, ale by były bliżej ludzi. Chcemy pokazać, kim są adwokaci dla społeczeństwa, ich rolę w ochronie praw człowieka. Poinformował, że zostanie rozpisany konkurs dla uczniów szkół ponadpodstawowych na najlepszy esej o roli adwokata w życiu społecznym. Adwokatura weźmie również udział w festiwalu filmów dokumentalnych poświęconych prawom człowieka. Projekcje festiwalowe odbywać będą się w 40 miastach Polski, zatem jest to wydarzenie o szerokim zasięgu oddziaływania. Chcemy, aby w ramach festiwalu został wyświetlony film poświęcony adw. Stanisławowi Mikke pt. Śpij mężny… Przed filmami mają być również wyświetlane krótkie spoty informujące o działalności Adwokatury. Chcemy zainteresować kolegów z izb włączeniem się w wydarzenia towarzyszące festiwalowi, w ramach których odbędą się dyskusje panelowe. Chcemy dotrzeć do szerokiego grona odbiorców z ideą naszych obchodów. Poinformował, że rozpisany został konkurs na logotyp 100-lecia – do 15 października br. mają spływać prace. W wybranym tygodniu 2018 roku na monitorach 10 lotnisk z terenu całej Polski będą wyświetlane komunikaty informacyjne. Takie komunikaty będą również zamieszczane w środkach komunikacji miejskiej (autobusach, tramwajach i w warszawskim metrze). W przeddzień uroczystości na Zamku Królewskim na zielono zostanie podświetlony Pałac Kultury i Nauki w Warszawie. Poinformował, że w nowej części biura NRA powstanie nowa ekspozycja Muzeum Adwokatury Polskiej. Oprócz tego powstał pomysł utworzenia wirtualnego muzeum, w którym wyeksponowane zostaną zbiory naszego muzeum, a także pamiątki zgromadzone przez izby. Koszt stworzenia takiego muzeum jest wysoki – ok. 85 000 zł, ale nie jest to jednorazowe wydarzenie, ale inwestycja na przyszłość. Poinformował, że w planach jest również przygotowanie dodatkowych materiałów promocyjnych – np. krótkich komiksów (na wzór historycznych komiksów wydawanych przez IPN), ewentualnie pluszowa maskotka. Poinformował, że w planach jest także organizacja – we współpracy z samorządem studentów – konferencji na Uniwersytecie Warszawskim o roli adwokatów. W social mediach będą ukazywać się ciekawostki historyczne oraz krótkie filmiki promocyjne.

Poruszył sprawę przygotowywanych przez Kancelarię Prezydenta nowych projektów dwóch zawetowanych przez Prezydenta RP ustaw – o KRS i o Sądzie Najwyższym. Nowe projekty mają zostać przedstawione 26 września br., a następnie skierowane do prac parlamentarnych. Przypomniał, że w imieniu NRA zwrócił się z prośbą do Prezydenta RP o powołanie okrągłego stołu do wypracowania nowych rozwiązań, ale Prezydent wybrał inną formułę pracy.

Przewodnicząca Centralnego Zespołu Wizytatorów adw. Mirosława Pietkiewicz zreferowała treść protokołów nadesłanych przez poszczególne okręgowe rady adwokackie.

Prezydium NRA delegowało: 

• adw. Mirosławę Pietkiewicz oraz adw. Ewę Krasowską, rzecznika dyscyplinarnego adwokatury, na konferencję Komisji Edukacji Prawnej przy NRA, która odbędzie się w dniu 15 września 2017 roku w Warszawie, oraz na spotkanie sekretarzy ORA, które odbędzie się 20–21 października br. pod Warszawą, 
• adw. Katarzynę Przyłuską-Ciszewską, prezes Centrum Mediacyjnego przy NRA, na Światowe Forum Ośrodków Mediacyjnych, które odbędzie się w dniach 13–14 października 2017 roku w Singapurze,
• adw. Sławomira Ciemnego, przewodniczącego Wyższej Komisji Rewizyjnej, na Zgromadzenie Izby Adwokackiej w Toruniu, które odbędzie się 23 września 2017 roku. 

Adwokat Ewa Krasowska poruszyła problem wpisywania na listę adwokatów komorników. W dalszym ciągu ORA podejmują takie uchwały. Sekretarz NRA adw. Rafał Dębowski wskazał, że praktyka jest taka, że komornicy są wpisywani, a następnie skreślani – w przypadku, gdy nie złożą rezygnacji z wykonywania zawodu komornika. Od decyzji o skreśleniu zainteresowani odwołują się do Prezydium NRA, które przyjęło jednolitą linię i utrzymuje w mocy uchwały ORA.

Prezydium NRA, w głosowaniu tajnym, podjęło uchwały merytoryczne w sprawach osobowych.

Prezydium NRA zdecydowało o:

• dofinansowaniu, do kwoty 6000 zł brutto, konferencji „Mediacja w praktyce”, która odbędzie się 18 października 2017 roku w Olsztynie. Konferencja organizowana jest w związku z obchodami Międzynarodowego Dnia Mediacji,

• wsparciu organizacji koncertu, który odbędzie się podczas konferencji „Media – Kultura – Komunikacja. Fenomen papieża Franciszka” w dniu 26 października br. w Krakowie, do kwoty 12 000 zł brutto,
• przekazaniu kwoty do 20 000 zł brutto w celu sfinansowania udziału NRA w Kongresie Małych i Średnich Przedsiębiorstw, który odbędzie się w Katowicach w dniach 18–20 października 2017 roku,
• wsparciu organizacji jubileuszu 155-lecia Izby Adwokackiej w Krakowie w dniach 6– 7 października 2017 roku do kwoty 95 000 zł brutto.

Skarbnik NRA adw. Henryk Stabla przedstawił informacje w sprawie zapotrzebowania z izb adwokackich na papierową wersję „Palestry”. Poinformował również, że do NRA wpłynęły 4 oferty od firm zainteresowanych wydawaniem, drukiem i kolportażem pisma. Złożone oferty będą przedmiotem analizy Prezydium NRA.

Przedstawił informacje w sprawie bieżących prac nad zawarciem nowej umowy ubezpieczenia OC dla adwokatów.

Na wniosek ORA w Warszawie Prezydium NRA przyznało odznaczenie „Adwokatura Zasłużonym” dziekanowi rady adwokackiej  w Paryżu, panu Frédéricowi Sicardowi (uchwała nr 46/2017).

Prezydium NRA zdecydowało również o zgłoszeniu kandydatury prof. Jerzego Zajadło do XII edycji Nagrody im. adw. Edwarda Wendego.

Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej z 26 września 2017 r.

Prezydium NRA w dniu 20 września 2017 roku, w trybie obiegowym, podjęło uchwałę nr 47/2017 w sprawie przesłuchania przez Policję adw. Anny Boguckiej-Skowrońskiej (treść uchwały w załączeniu).

Prezes NRA adw. Jacek Trela przypomniał, że Prezydium NRA w dniu 8 sierpnia bieżącego roku w obecności adw. prof. Jacka Giezka, przewodniczącego Komisji Etyki, omawiało problem odpowiedzialności dyscyplinarnej adwokatów-parlamentarzystów. Uznano, że taka odpowiedzialność jest wyłączona z uwagi na wykonywanie mandatu poselskiego lub senatorskiego na podstawie przysługującego im immunitetu. Dodał, że wszyscy rzecznicy dyscyplinarni zostali poinformowani o przebiegu dyskusji, jaka miała miejsce na wyżej wspomnianym posiedzeniu Prezydium NRA. Rzecznicy izbowi decyzje mieli podejmować autonomicznie, zgodnie z kompetencjami.

Wobec tego, że do NRA wpłynęły wnioski w sprawie wszczęcia postępowania dyscyplinarnego wobec posłów głosujących za ustawami, według wnioskujących, niezgodnymi z Konstytucją RP, zostały one przekazane do rzeczników dyscyplinarnych poszczególnych izb adwokackich. Wszyscy rzecznicy dyscyplinarni podjęli decyzję o odmowie wszczęcia postępowania dyscyplinarnego. Rzecznik dyscyplinarny Izby Adwokackiej w Krakowie przed podjęciem decyzji zwrócił się do posła – adwokata krakowskiej izby o złożenie wyjaśnień, czego skutkiem było zamieszanie medialne na szeroką skalę. Stwierdził, że ten poseł – jako adwokat – powinien wiedzieć, że prośba o wyjaśnienia nie oznacza wszczęcia postępowania dyscyplinarnego. Dodał, że osobiście rozmawiał z tym posłem w tej sprawie, jak również udostępnił mu – w ramach informacji samorządowej – wyciąg z protokołu z posiedzenia z 8 sierpnia br. Medialny atak na samorząd był nieuzasadniony, choć niewątpliwie politycznie skalkulowany.

W dyskusji na omawiany temat głos zabrali: adw. Rafał Dębowski, adw. Anisa Gnacikowska, adw. Marek Mikołajczyk, adw. prof. Piotr Kardas.

Prezes adw. Jacek Trela przypomniał, że na posiedzeniu plenarnym adw. Anisa Gnacikowska poruszyła sprawę publikacji prasowej dotyczącej czworga naszych Kolegów. Jest to tekst szkalujący adwokatów, budzący najwyższy niepokój. Nikt nie może piętnować adwokata za to, że wykonuje zawód i podjął się świadczenia pomocy prawnej na rzecz osoby tego potrzebującej, ani wskazywać, kogo adwokat może bronić, a kogo nie powinien. Takie wypowiedzi medialne godzą w fundamenty zawodu adwokata, a w niektórych z nich pobrzmiewają groźby pod adresem Adwokatury.

Prezydium NRA podjęło uchwałę nr 48/2017 w sprawie medialnych informacji o wszczęciu postępowań dyscyplinarnych wobec posłów- ‑adwokatów (treść uchwały w załączeniu).

Adwokat Anisa Gnacikowska przypomniała, że Ministerstwo Finansów prowadzi „prekonsultacje” w zakresie projektu ustawy mającej przeciwdziałać agresywnej optymalizacji podatkowej. Przedstawiła projekt uchwały Prezydium NRA w sprawie tajemnicy adwokackiej jako fundamentu zawodu adwokata i gwaranta prawa jednostki do rzetelnego procesu czy prawa do prywatności. Nie można na adwokatów nakładać obowiązku donoszenia na swoich klientów.

Prezydium NRA podjęło uchwałę nr 49/2017 w sprawie tajemnicy adwokackiej (treść uchwały w załączeniu).

Wiceprezes NRA adw. Jerzy Glanc poinformował, że ORA w Krakowie, w związku ze zbliżającym się jubileuszem 155-lecia izby, złożyła wnioski o przyznanie odznaczenia „Adwokatura Zasłużonym” adwokatom zasłużonym dla samorządu. Prezydium NRA przyznało odznakę ośmiu adwokatom zasłużonym dla samorządu.

Nadto Prezydium NRA:

• powołało skład jury Ogólnopolskiego Konkursu Krasomówczego im. adw. Stanisława Mikke, który odbędzie się 14 października br. w Bydgoszczy, w składzie: adw. Jerzy Glanc – przewodniczący, adw. Konrad Kulpa, adw. Elżbieta Nowak, adw. Bartosz Przeciechowski, adw. Jerzy Zięba oraz prof. dr hab. Witold Szulc;
• sfinansowało kwotą 13 500 zł netto wydanie 200 egz. publikacji Historia Krakowskiej Izby Adwokackiej (1862–1939);
• objęło patronatem konferencję „Wybory i prawo wyborcze. Zagadnienia teorii i praktyki”, która odbędzie się 25–26 października br. w Poznaniu, i wsparło to wydarzenie kwotą 2500 zł brutto;
• decydowało o przekazaniu kwoty do 20 000 zł brutto w celu wsparcia finansowego organizacji X Rajdu Bieszczadzkiego, który odbędzie się 5–8 października br.;
• wyraziło kierunkową zgodę na wykonanie wirtualnego Muzeum Adwokatury Polskiej;
• przyjęło obwieszczenie w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu „Regulaminu w sprawie zakresu działania oraz zasad wynagradzania wizytatorów”.

Uchwała nr 47/2017 Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej z dnia 20 września 2017 r.

Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej z niepokojem przyjęło informację o przesłuchaniu adwokat Anny Boguckiej-Skowrońskiej przez Policję w Słupsku w sprawie organizowania i kierowania nielegalnym zgromadzeniem i zaśmiecania ulicy podczas lipcowych protestów przeciwko rządowym projektom ustaw dotyczących zamian w sądownictwie.

Takie działania wobec adwokat Anny Boguckiej-Skowrońskiej mogą być traktowane nie tylko jako próba zastraszenia naszej Koleżanki, ale szerzej jako próba zastraszenia wszystkich uczestników „Łańcucha Światła”, protestujących przeciwko niekonstytucyjnym zmianom w sądownictwie, a tym samym jako próba pogwałcenia podstawowych wartości demokratycznego państwa prawa – wolności słowa i prawa do zgromadzeń.

Należy przypomnieć, iż adwokat Anna Bogucka-Skowrońska jest osobą wybitnie zasłużoną dla Polski, odznaczoną m.in. Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem XXV-lecia „Solidarności”, Krzyżem Wolności i Solidarności, Wielką Odznaką „Adwokatura Zasłużonym”. Jako adwokat zaangażowana była w tworzenie struktur związku zawodowego NSZZ „Solidarność”. Internowana w stanie wojennym za swoją działalność opozycyjną. W latach 80-tych broniła w procesach politycznych m.in. Zbigniewa Romaszewskiego, Bogdana Lisa, Annę Walentynowicz. Budowała polską demokrację po roku 1989 – trzykrotnie piastowała urząd Senatora Rzeczypospolitej Polskiej, przez wiele lat pełniła funkcję sędziego Trybunału Stanu.

Prezydium NRA wyraża nadzieję, że postępowanie podjęte przez funkcjonariuszy Policji w Słupsku zakończy się jego niezwłocznym umorzeniem.

Uchwała nr 48/2017 Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej z dnia 26 września 2017 r.

Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej – wobec pojawiających się w mediach nieprawdziwych informacji o wszczęciu postępowań dyscyplinarnych wobec posłów adwokatów w sprawie sposobu głosowania nad ustawami reformującymi sądownictwo wyjaśnia, iż rzecznicy dyscyplinarni właściwych izb adwokackich odmówili wszczęcia postępowań dyscyplinarnych.

Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej stoi na stanowisku, iż głosowanie nad projektami ustaw, jako działanie mieszczące się w zakresie sprawowania mandatu posła czy senatora, nie może podlegać ocenie w trybie adwokackiej odpowiedzialności dyscyplinarnej.

Tym niemniej, z uwagi na fakt, iż wszyscy adwokaci, w tym również sprawujący mandat posła czy senatora, podlegają tym samym zasadom odpowiedzialności, konieczne było przekazanie wniosków o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego wyłącznie właściwym w tych sprawach organom izb adwokackich.

Uchwała nr 49/2017 Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej z dnia 26 września 2017 r. w sprawie tajemnicy adwokackiej

Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej przypomina, że fundamentem wykonywania zawodu adwokata jest tajemnica zawodowa, z której adwokata – na gruncie ustawy Prawo o adwokaturze – nie można zwolnić.

Tajemnica adwokacka gwarantuje obywatelom między innymi prawo do rzetelnego procesu, prawo do obrony oraz prawo do prywatności, które chronione są nie tylko na gruncie Konstytucji RP, ale także na podstawie norm prawa międzynarodowego.

Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej wyraża zdecydowany sprzeciw wobec propozycji zmian ustawodawczych godzących w istotę tajemnicy adwokackiej i nakładających na adwokatów obowiązek ujawniania informacji pozyskanych od klienta w związku z udzielaniem pomocy prawnej, tym bardziej jeśli cel, jakiemu przyświecają takie zmiany, można osiągnąć innymi prawem przewidzianymi środkami.