*Quasi-kryminalne mechanizmy sankcjonowania w Europie.

T ytułowa konferencja stanowiła drugie spotkanie grupy badawczej – Research Network on Criminal and Quasi-Criminal Enforcement Mechanisms (CQEM). W jej skład wchodzą przedstawiciele nauki i praktycy zainteresowani problematyką regulacji prawnych, które formalnie nie należą do prawa karnego, ale pełnią funkcję represyjną (penalną). Tegoroczna konferencja została zorganizowana przez Wydział Prawa, Ekonomii i Finansów Uniwersytetu w Luksemburgu. Jej merytoryczne przygotowanie stanowiło natomiast efekt współpracy prof. Ch. Hardinga (Uniwersytet w Aberystwyth) oraz dr V. Franssen (Uniwersytet w Luksemburgu). Celem konferencji było poznanie genezy w poszczególnych krajach europejskich szeroko rozumianych środków prawnych, które – konsekwentnie za tytułem konferencji – określać będę jako quasi‑kryminalne.Odnosząc się do ewentualnych zastrzeżeń co do trafności tego terminu, trzeba wyjaśnić, że chociaż użycie przedrostka „quasi-” może sugerować, iż oznaczany obiekt w rzeczywistości nie ma charakteru takiego, jak wynikający z użytego po wspomnianym przedrostku tematu słowotwórczego, to jednak należy zauważyć, że nawet w języku polskim przedrostek „quasi-” znaczy nie tylko „rzekomo”, ale również „prawie”, „niemal”. W tym ostatnim znaczeniu został on użyty w temacie konferencji. W związku z tym, że poprzednie spotkanie, a zwłaszcza dyskusje prowadzone między przedstawicielami krajów należących do systemu prawa kontynentalnego oraz systemu common law, ujawniło problemy terminologiczne, zamierzeniem było również dokonanie ustaleń w tym przedmiocie. Poza tym konferencja służyć miała wymianie poglądów dotyczących kryteriów podejmowania przez prawodawcę decyzji w przedmiocie wyboru sankcji o charakterze represyjnym i jej klasyfikowania w systemie prawnym.

Obrady otworzył prof. J. van der Walt, dyrektor Instytutu Prawa na Wydziale Prawa, Ekonomii i Finansów Uniwersytetu w Luksemburgu. Następnie dr V. Franssen przedstawiła referat wiodący, w którym nakreśliła podstawowe problemy mające być przedmiotem kolejnych referatów i dyskusji.

Konferencja podzielona została na trzy sesje. Pierwsza dotyczyła, zgodnie ze swym tytułem, Komparatystycznej podróży po Europie. W ramach tej sesji referat poświęcony sytuacji w przedmiocie środków quasi-kryminalnych w krajach nordyckich przedstawił prof. R. Lahti (Uniwersytet w Helsinkach). Kolejne referaty dotyczyły prawa szwajcarskiego oraz niemieckiego. Pierwszy wygłosiła dr N. Zurkinden (Uniwersytet w Bazylei), a drugi dr D. Brodowski (Uniwersytet J. W. Goethego we Frankfurcie nad Menem). Autorka niniejszego sprawozdania przedstawiła referat dotyczący sytuacji w wybranych krajach Europy Środkowej (w Polsce, Czechach oraz na Słowacji). Natomiast dr S. Wilson (Uniwersytet w Yorku) zaprezentowała wspomnianą problematykę z perspektywy krajów common law.

Kolejna sesja dotyczyła przyjętych w poszczególnych krajach koncepcji służących klasyfikacji regulacji prawnych jako przynależnych do poszczególnych dziedzin prawa oraz wybranych zagadnień szczegółowych. Pierwszy referat w tej sesji został przedstawiony przez prof. Ch. Hardinga i dotyczył odpowiedzi na pytanie, jak umiejscowić quasi-kryminalne środki w systemie odpowiedzialności represyjnej. Następnie dr J. Królikowska (Uniwersytet Warszawski) przedstawiła wyniki badań empirycznych dotyczących polskiego wymiaru sprawiedliwości. Kolejne dwa referaty tej sesji dotyczyły konfiskaty mienia. Wygłosili je dr M. Simonato (Uniwersytet w Luksemburgu) oraz dr M. Engelhart (Instytut Maxa Plancka we Fryburgu Br.). Oba wystąpienia poświęcone zostały odpowiedzi na pytanie, czy pomimo różnej klasyfikacji w krajowych systemach prawnych instytucji  polegających na konfiskacie ich treść nie jest zbliżona, co prowadzi do pytania o konieczność zapewnienia odpowiedniego poziomu gwarancji proceduralnych. Zagadnieniem poruszanym w ramach tej sesji była również klasyfikacja niektórych regulacji przyjmowanych w prawie imigracyjnym oraz ich ocena z perspektywy EKPC. Autorami referatów w tym przedmiocie byli dr A. Marletta oraz dr M. Pichou (oboje z Uniwersytetu w Luksemburgu). Ostatnie dwa wystąpienia dotyczyły celowości korzystania przez prawodawcę ze środków karnoprawnych do zwalczania nieprawidłowości w systemie bankowym oraz nadużyć na rynku kapitałowym. Wygłoszone zostały one przez przedstawicieli Uniwersytetu w Luksemburgu – dr I. Rodopoulos oraz dr A. Damaskou.

Trzecią sesję konferencji otworzył referat prof. J. Utrata-Mileckiego (Uniwersytet Warszawski) dotyczący definicji karania i granic prawa karnego z perspektywy praw człowieka. Natomiast niemogąca przybyć na konferencję prof. K. Šugman Stubbs (Uniwersytet w Lublanie) umożliwiła uczestnikom zapoznanie się z tezami jej prezentacji, poruszającej problem zacierania granic między prawem karnym i administracyjnym. Z kolei dwa ostatnie referaty przewidziane w programie konferencji poświęcone były kryteriom branym pod uwagę przy wyborze sankcji przez prawodawcę unijnego. Wygłosili je dr T. Lukacsi (prawnik w Parlamencie Europejskim) oraz prof. E. Herlin-Karnell (Uniwersytet w Amsterdamie).

Podsumowania przedstawionych referatów i prowadzonych podczas obrad dyskusji dokonały prof. S. Allegrezza oraz prof. K. Ligeti (obie z Uniwersytetu w Luksemburgu). Konferencja pozwoliła na sformułowanie wniosku, że pomimo ogromnej różnorodności stanu prawnego w przedmiocie środków quasi-kryminalnych w poszczególnych krajach europejskich problemy w nich występujące są zbliżone. Nie sposób powstrzymać się od refleksji, że mają one jednak różną skalę.

Z uwagi na rozmiary sprawozdania nie można przytoczyć wszystkich interesujących tez, spostrzeżeń czy uwag, które zostały przedstawione podczas konferencji. Dlatego ograniczę się do podkreślenia, że kluczowym zagadnieniem powracającym podczas obrad było pytanie o potrzebę istnienia w systemach prawnych takich mechanizmów sankcjonowania, które mają represyjny charakter, jednak formalnie pozostają poza prawem karnym.