W dniach 10–11 grudnia 2014 r. w Krakowie odbyła się ogólnopolska konferencja zorganizowana przez Koło Naukowe Postępowania Karnego TBSP UJ. Patronat nad przedsięwzięciem objęła „Palestra” oraz ORA w Krakowie. Wydarzenie spotkało się z dużym zainteresowaniem ze strony środowisk akademickich.

Konferencja została podzielona na 5 paneli tematycznych. W czasie wszystkich sesji dużo uwagi poświęcono problematyce Wielkiej Nowelizacji k.p.k. z 27 września 2013 r.

Otwarcia pierwszego dnia konferencji dokonał dr hab. Andrzej Światłowski (UJ), który w wykładzie inauguracyjnym zwrócił uwagę na problem (nie)jednolitości stosowania prawa karnego procesowego i błędnego utożsamiania modelowego kształtu danej instytucji z rzeczywistą sytuacją w różnych miejscach kraju.

Pierwszy panel rozpoczęło wystąpienie mgr Beaty Najman (UŁ), która skoncentrowała się na problematyce obecności dziennikarzy na sali sądowej. Następnie Zuzanna Ochońska (UJ) zwróciła uwagę na zagadnienie relacji procesowych i osobistych jako zagrożenia dla bezstronności sędziego. Kolejny referat, dotyczący zasad wyznaczania składu orzekającego w świetle bezwzględnych przyczyn odwoławczych, przedstawił Adrian Rycerski (UAM). Podał on w wątpliwość tezę, że szerszy skład sądu zawsze aktualizuje niewzruszalne domniemanie negatywnego wpływu uchybienia na treść orzeczenia. Rozważania na temat instancji poziomej w procesie karnym podjął Jędrzej Siarkowski (UAM). Poruszył on kwestię konstytucyjności zażalenia poziomego, jego wpływu na szybkość postępowania oraz realizację praw uczestników procesu.

Drugi panel konferencji rozpoczęła Monika Abramek (UWroc), która przedstawiła referat dotyczący obiektywizmu prokuratora w świetle założeń nowelizacji z 27 września 2013 r. Z kolei Marcin Klonowski (UJ) skoncentrował się na zagadnieniu wykonywania przez oskarżyciela funkcji rzecznika interesu publicznego w sytuacjach określonych w art. 55 § 4 i 60 § 1 k.p.k. Natomiast mgr Mateusz Wiśniewski (UMK) wskazywał, że wprowadzenie pełnej zasady kontradyktoryjności spowoduje, iż pełnienie roli prokuratorskiej będzie znacznie bardziej wymagające niż obecnie. Zmiany w zakresie obrony formalnej w nowym modelu postępowania karnego w sposób szczegółowy ukazali mgr Kamila Majchrzak i mgr Piotr Misztal (UŁ). Następnie mgr Agnieszka Orfin (UAM) wygłosiła referat pt. Oskarżyciel a obrońca w świetle modelowych zmian procesu karnego. Przeciwnicy procesowi czy partnerzy negocjacji? Odmienną tematykę poruszył Piotr Potocki (UJ). W referacie dotyczącym roli inspektora pracy jako organu wykonującego uprawnienia pokrzywdzonego postulował przyznanie temu organowi funkcji oskarżyciela publicznego.

Trzecią sesję rozpoczęła Milena Garwol (UJ) referatem Jak legalnie uchronić niewinnego przed skazaniem – sytuacja obrońcy na styku prawa materialnego i procesowego. Prelegentka rozważała możliwość zastosowania kontratypu stanu wyższej konieczności w razie popełnienia przez obrońcę przestępstwa z art. 267 k.k. Następnie Daria Majewska (UAM) postawiła pytanie, czy oskarżony w polskim procesie karnym ma „prawo do kłamstwa”. Wskazała, że prawa tego nie można wywodzić zarówno z prawa do składania wyjaśnień, jak też z prawa do milczenia. W dalszej części panelu Anna Sikora i Mateusz Nowak (UJ) dowodzili, że oskarżony i prokurator po Wielkiej Nowelizacji nie będą stronami równymi sobie, ponieważ pozycja oskarżyciela publicznego jest znacznie silniejsza niż oskarżonego. Ostatnie wystąpienia pierwszego dnia konferencji dotyczyły osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa. Mgr Magdalena Tokarska (UJ) wskazała na złożoność problemów związanych z regulacją k.p.k. określającą status prawny osoby podejrzanej. Z kolei mgr Dorota Pankowska-Lipiec (KUL) skoncentrowała się na dwóch konfiguracjach procesowych, tj. przesłuchaniu osoby podejrzanej w charakterze świadka oraz zatrzymaniu policyjnym. Obydwie prelegentki dowodziły, że regulacja k.p.k. pozostaje w sprzeczności z konstytucyjnym prawem do obrony.

Drugi dzień obrad otworzył dr Paweł Czarnecki (UJ), który podkreślił przełomowe znaczenie Wielkiej Nowelizacji i wskazał, że istotę zmian można sprowadzić do dwóch pojęć: aktywizacji wszystkich uczestników procesu oraz odpowiedzialności za wynik procesu.

Następnie wysłuchano referatów czwartego panelu. Mgr Adrianna Pabian (KUL) dowodziła, że ograniczenie inicjatywy dowodowej sądu po Wielkiej Nowelizacji nie zagraża dyrektywie prawdy materialnej, zwiększa bezstronność i obiektywizm sądu oraz wzmacnia zasadę równości broni. Odmienny punkt widzenia przedstawił mgr Mateusz Popiel (UJ), który wyraził obawy, że kontradyktoryjność postępowania wpłynie negatywnie na zasadę prawdy materialnej. W kolejnym referacie Błażej Boch (UWroc) wyraził pogląd, że sądowa kontrola zatrzymania procesowego w postępowaniu przygotowawczym jest niewystarczająca i nie spełnia standardu konstytucyjnego i konwencyjnego odnoszącego się do gwarancji przysługujących osobie pozbawionej wolności. Następnie Martyna Sepko i mgr Piotr Karasek (UW) podjęli rozważania na temat czynności sądu w postępowaniu przygotowawczym w kontekście zasady domniemania niewinności i ich wpływu na wyłączenie sędziego.

Ostatni panel konferencji poświęcony był pokrzywdzonemu. Katarzyna Lewak (AKFM) pozytywnie oceniła kierunki nowelizacji w dostępie pokrzywdzonego do informacji procesowych na etapie postępowania przygotowawczego. Z kolei Katarzyna Hejnowicz (UJ) omówiła elementy kontradyktoryjności w postępowaniu przygotowawczym w świetle uprawnień pokrzywdzonego. Propozycję zmiany definicji pokrzywdzonego wyraził Michał Magdziak (UW) w wystąpieniu „Faktycznie pokrzywdzony przestępstwem na drodze ku sprawiedliwości”. Kolejny referat, przygotowany przez mgr. Filipa Nowaka i mgr. Jakuba Ławickiego (UŁ), dotyczył kompensacyjnego środka karnego z art. 46 k.k. W wystąpieniu wyrażono aprobatę dla projektowanych zmian, a jednocześnie zwrócono uwagę na dalsze mankamenty regulacji i postulowano ich usunięcie.

W toku ożywionej dyskusji podkreślano fundamentalne znaczenie Wielkiej Nowelizacji dla modelu procesu karnego. Konferencja była wyjątkową okazją wymiany poglądów i odważną próbą krytyki zarówno obowiązującego, jak i przyszłego stanu prawnego.