Karty historii

Nullum crimen sine lege w prawie autorskim – pokutne w orzecznictwie Sądu Najwyższego w latach 1926–1939

W artykule zaproponowano tezę, że sposób formułowania orzeczeń, a w szczególności uzasadnianie odwołujące się do podstawowych praw i wolności, ma wpływ na to, jak orzeczenia odbierane są przez społeczeństwo, jak kształtuje się świadomość prawna, a także może mieć wpływ na trwałość linii orzeczniczej. Zagadnienie to przedstawione jest w artykule na przykładzie wykładni przepisów prawa autorskiego odwołującej się do zasady nullum crimen sine lege – przed drugą wojną światową w głośnych sprawach dotyczących pokutnego na podstawie ustawy z 29.03.1926 r. o prawie autorskim, a współcześnie w wykładni art. 115 ust. 3 obowiązującej ustawy o prawie autorskim dokonanej przez Trybunał Konstytucyjny. Artykuł powołuje się na trzy przedwojenne sprawy karne, w których pojawiła się instytucja pokutnego i które, przez swój rozgłos, miały wpływ na odbiór nowych w polskim systemie prawnym przepisów o prawie autorskim. Zastosowano metodę badawczą wykraczającą poza źródła prawnicze i naukowe, dla lepszego zrozumienia tła tych spraw, charakterystyki osób biorących udział w powstawaniu linii orzeczniczej dotyczącej pokutnego, zagadnienia odbioru tych procesów przez środowisko prawnicze i opinię publiczną oraz rozumienia zasady nullum crimen sine lege. Metodę tę przyjęto ze względu na występowanie w tych sprawach zagadnień ogólnie interesujących opinię publiczną z jednej strony oraz praw i wolności obywatelskich z drugiej, co czyni zagadnienie interesującym dla badania zjawiska kultury prawnej. Niedocenienie zagadnienia wolności obywatelskich w komunikacji dotyczącej wyroków w sprawie pokutnego w Polsce przed 1939 r. omówiono w kontekście późniejszego polskiego sądownictwa konstytucyjnego na przykładzie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 17.02.2015 r. (K 15/13). Przedstawiona synteza ma na celu wyjaśnienie źródeł postulatu, aby uzasadnienia wyroków sporządzano w sposób pragmatyczny, uwzględniając podstawowe prawa i wolności oraz współtworząc świadomość prawną.