Artykuły

Dostęp do adwokata w postępowaniu karnym. O standardach i kontekście europejskim

Uczciwy proces, a zwłaszcza prawo do obrony, jest nadrzędnym elementem zapewniającym, że jednostka jest podmiotem, a nie przedmiotem postępowania. Dlatego ważne jest, aby Unia Europejska postanowiła wdrożyć minimalne standardy proceduralne. Dyrektywa 2013/48/UE Parlamentu Europejskiego z dnia 22 października 2013 r. w sprawie w sprawie prawa dostępu do adwokata w postępowaniu karnym i w postępowaniu dotyczącym europejskiego nakazu aresztowania oraz w sprawie prawa do poinformowania osoby trzeciej o pozbawieniu wolności i prawa do porozumiewania się z osobami trzecimi i organami konsularnymi w czasie pozbawienia wolności są instrumentem zapewniającym pomoc prawną w czasie i w sposób zapewniający rzeczywistą obronę. Rozporządzenie dotyczy wszystkich postępowań krajowych w sprawach karnych i odnosi się do standardów, które zostały pogłębione przez Europejski Trybunał Praw Człowieka. Pomimo upływu terminu transpozycji, do polskiego systemu prawnego nie zostały wdrożone żadne wypracowane rozwiązania. Z różnych źródeł pojawiają się sygnały o pilnej potrzebie zmiany Kodeksu postępowania karnego. Pomimo braku działań ustawodawcy, istnieje możliwość powoływania się na bezpośredni skutek dyrektywy lub bezpośrednie stosowanie instrumentów, które mobilizują państwa członkowskie do zapewnienia zgodność wewnętrznego prawa z prawem UE. Konieczna jest zmiana prawa, ale także praktyki, aby zdać sobie sprawę, że prawo to nie tylko tekst, ale także kontekst.