Artykuły

Prawo do obrony w procesie karnym na tle regulacji prawa międzynarodowego

Artykuł ma na celu wskazanie wybranych kwestii dotyczących prawa do obrony w procesie karnym w kontekście regulacji statuowanych w prawie Unii Europejskiej. Regulacje te, jako wyraz dążeń prawodawcy unijnego, z założenia powinny stanowić gwarancje przestrzegania prawa do obrony oraz praw człowieka, w sposób immanentny z nim związanych. Modelowe regulacje dotyczące prawa do obrony ujęte w prawie UE w praktyce nie zapewniają właściwej realizacji prawa do obrony na poziomie państw członkowskich. Poza „zewnętrznymi” uwarunkowaniami, jak transpozycja prawa unijnego w zakresie procedury karnej, międzynarodowa współpraca sądowa, wykładnia przepisów, wymaga przede wszystkim przyjęcia w prawie krajowym spójnych i komplementarnych regulacji prawnych. W artykule odniesiono się m.in. do prawa do udziału w czynnościach postępowania dowodowego, obrony obligatoryjnej, obrony z urzędu, naruszeń prawa do obrony. Powyżej wskazane kwestie zostały omówione w nawiązaniu do orzecznictwa sądowego, w celu ukazania przykładów najczęściej występujących błędów proceduralnych, ich wpływu na status prawny oskarżonego, naruszenia prawa do obrony, podkreślenia niespójności w wykładni przepisów, co skutkuje rozbieżnością w linii orzeczniczej sądów polskich. Warunkiem zasadniczym do realizacji prawa do obrony jest zachowanie poprawności proceduralnej i formalnej, co oczywiste, niemniej za równorzędnie istotną powinna być uznana płaszczyzna działań i zachowań podejmowanych przez obrońcę w kontekście ich etycznego wymiaru, który wyznacza granice legalności działania. Uwzględniając powyższe, nawiązano również do instytucji obrońcy w aspekcie jego działań wyznaczonych przez model postępowania określony w Karcie podstawowych zasad wykonywania zawodu prawnika w Europie i Kodeksu postępowania prawników europejskich, w aspekcie przede wszystkim pojęcia „nadrzędności interesów klienta”.