*UNCITRAL – United Nations Commission on International Trade Law. Komisja została utworzona 17 grudnia 1966 r., rezolucją Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych nr 2205. Ma swoją siedzibę w Biurze Narodów Zjednoczonych w Wiedniu.

W dniach od 4 do 6 lipca 2017  r. w  Biurze Narodów Zjednoczonych w  Wiedniu odbył się jubileuszowy Kongres z  okazji 50-lecia UNCITRAL oraz równolegle w  terminie od 3 do 21 lipca 2017  r. – 50. Sesja Komisji UNCITRALPrace UNCITRAL zorganizowane są na zasadzie sesji sześciu merytorycznych grup roboczych (ang. Working Groups), które spotykają się dwa razy do roku – w biurach NZ w Wiedniu i Nowym Jorku. Następnie wyniki prac poszczególnych grup roboczych formułowane są w raportach, które przyjmowane są na corocznych sesjach Komisji. Państwa członkowskieKomisji są jednocześnie członkami prac grup roboczych. Zarówno w sesjachKomisji, jak i grup roboczych mogą brać udział obserwatorzy (ang. observer), niebędący członkami ONZ, np. World Bank, CISG – Advisory Council, NYC – Bar, International Bar Association etc..

Jubileuszowy Kongres oraz Sesja UNCITRAL są dobrą okazją, aby przybliżyć, przynajmniej w  ograniczonym zarysie, informację na temat Komisji NZ ds. Międzynarodowego Prawa Handlowego, która w  Polsce nawet wśród prawników jest mało rozpoznawalnym podmiotem Systemu Narodów Zjednoczonych.  Należy jednak zwrócić uwagę za przedstawicielami doktryny, że wraz ze wzrostem znaczenia handlu międzynarodowego w  Polsce wiedza na temat UNCITRAL jest systematycznie pogłębiana.Zob. W. Popiołek (red.), (w:) System Prawa Handlowego, t. 9, Międzynarodowe prawo handlowe, Warszawa 2013, s. XXIII oraz M. Pazdan (red.), (w:) System Prawa Prywatnego, t. 20A, Prawo prywatne międzynarodowe,Warszawa 2014, s. V. UNCITRAL jest kojarzona w  Polsce głównie z  arbitrażem handlowym oraz wiedeńską Konwencją Narodów Zjednoczonych o  umowach międzynarodowej sprzedaży towarów.

Teksty prawne przyjmowane przez UNCITRAL w  formie np. prawa modelowego, przewodnika legislacyjnego, rekomendacji legislacyjnych są normami soft law. A. Szumański definiuje normy soft law jako: „normy quasi-prawne, czyli nie takie, które powstały z  woli ustawodawcy krajowego czy ponadnarodowego i  obowiązują ze swej istoty (ex lege), ale takie, które wprawdzie jak każda norma prawna mają charakter ogólny, abstrakcyjny i  działają na przyszłość oraz są następstwem działalności normotwórczej określonych instytucji krajowych bądź ponadnarodowych, lecz jednak działają w  sposób wiążący tylko z  woli ich adresatów, tj. z  woli stron stosunku prawnego (lex contractus)”.A. Szumański (red.), (w:) System Prawa Handlowego, t. 8, Arbitraż handlowy, Warszawa 2015, s. 63.

Polska od 2004  r. uczestniczy w  pracach UNCITRAL jako państwo członkowskie (ang. member state), co daje możliwość bezpośredniego wpływu i  kształtowania obowiązujących tekstów prawnych z  międzynarodowego prawa handlowego.

W Kongresie i  50. Sesji Komisji Polska była reprezentowana przez delegację kierowaną przez Marię Szymańską – zastępcę Dyrektora Departamentu Spraw Europejskich Ministerstwa Rozwoju, współautorkę wraz z  adw. prof. Andrzejem Szumańskim polskiego komentarza do Regulaminu arbitrażowego UNCITRAL. Członkiem delegacji Polski miał zaszczyt być także autor niniejszej relacji.Aplikant adwokacki BielskiejIzbyAdwokackiej, wykładowcaWyższej Szkoły Finansów i Prawa w Bielsku-Białej. Z  adwokatury udział brali adw. dr Karol  ZawiślakAdw. dr K. Zawiślak jest korespondentem krajowym przy UNCITRAL w ramach projektu Case Law on UNCITRAL Texts (CLOUT).   oraz adw. dr Piotr Rodziewicz.Adw. dr P. Rodziewicz jest adiunktem w Zakładzie Prawa Cywilnego i Prawa Międzynarodowego Prywatnego WPAiE UWr. Regularnie w  pracach V grupy roboczej, w   charakterze członka delegacji Polski, udział bierze adw. Bartosz Groele. W  Kongresie brał udział także dr Henryk Czubek.Pełniący obowiązkiKierownika Zespołu ds. UNIDO przy Stałym Przedstawicielstwie RP przy siedzibie Narodów Zjednoczonych i Organizacji Międzynarodowych w Wiedniu.

Kongres otworzyło powitalne przemówienie, które wygłosił Podsekretarz Generalny ds. Prawnych i  Radca Prawny ONZ Miguel de Serpa Soares, gratulując UNCITRAL „wspaniałej złotej rocznicy”. Kongres oraz 50. Sesja UNCITRAL odbyły się w  Biurze Organizacji Narodów Zjednoczonych w  Wiedniu (UNOV). W  czasie 50. Sesji UNCITRAL państwa członkowskie z  całego świata oraz obserwatorzy uczestniczący w  pracach przyjmowali teksty prawne przygotowane w  ostatnim roku przez Grupy Robocze UNCITRAL. Ustalano również nowe kierunki przyszłych rozwiązań prawnych z  zakresu międzynarodowego prawa handlowego.Raporty i sprawozdania z Kongresu oraz SesjiKomisji dostępne są w całości na stronie internetowej UNCITRAL: http://www.uncitral.org/

Na otwarciu Kongresu pojawił się mały polski akcent za sprawą „minister assistant LiChenggong, Ministry of Commerce PRC”, który w  swoim przemówieniu podczas pierwszego panelu prelegentów Kongresu – omawiając wkład tekstów prawnych UNCITRAL w  zrównoważony rozwój gospodarczy z  perspektywy międzynarodowej i  regionalnej – mocno podkreślił współpracę Chin z  państwami trzecimi w  ramach nowego Jedwabnego Szlaku i wyróżnił także współpracę z  Polską, wspominając inicjatywę nazwaną „Szlakiem Bursztynowym”.

Doskonale pod każdym względem zorganizowany Kongres składał się z  13 paneli dyskusyjnych, w  których przez 3 dni w  skoncentrowany sposób omówiono osiągnięcia 50 lat pracy UNCITRAL.

W panelach brali udział wybitni przedstawiciele międzynarodowego prawa handlowego całego świata: akademicy i  praktycy (np. Kathryn Sabo, Michael Schneider, Gary Born) oraz wysocy urzędnicy państwowi, jak choćby Rimsky Yuen – Sekretarz ds. Sprawiedliwości Hongkongu, Specjalnego Regionu Autonomicznego Chińskiej Republiki Ludowej.Pełna lista prelegentów dostępna jest na stronie internetowej UNCITRAL. Link w poprzednim przypisie.

Bardzo ciekawym wydarzeniem – nie odmawiając wysokiej wartości pozostałym – był panel nr  3, z  uczestnictwem sekretarzy UNCITRAL i  przewodniczących poszczególnych grup roboczych, któremu przewodniczył wieloletni uczestnik prac UNCITRAL, przewodniczący III i  IV grupy roboczej UNCITRAL Jeffrey Chan Wah-Teck z  Singapuru.

Wiele czasu w  dyskusjach prelegentów poświęcono na rozmowy dotyczące aktualnego stanu i  kierunków przyszłych zmian z  dziedziny arbitrażu handlowego, Bilateral Investment Treaties (BIT) oraz  Investor-State Dispute Settlement (ISDS) na świecie, których zasady unormowane w  tekstach prawnych UNCITRAL są z  pewnością jednym z  najbardziej znamienitych i  rozpoznawalnych osiągnięć UNCITRAL. Nie ulega wątpliwości, że praca prawników – delegatów, obserwatorów i  doradców – w  kolejnych latach istnienia UNCITRAL będzie także koncentrowała się na przygotowywaniu zmian do ww. zagadnień, tak aby już same pojęcia arbitrażu handlowego, BIT czy ISDS budziły w  globalnym społeczno‑gospodarczym odbiorze skojarzenia związane z  transparentnością, pewnością, skutecznością, etycznym postępowaniem i  realizacją zasady pacta sunt servanda.

Znakiem tego, że dla UNCITRAL sprawy te są ważne, jest przyjęcie, już po zakończeniu Kongresu, w  pierwszych dniach 50. Sesji UNCITRAL, specjalnego mandatu przygotowanego przez członków i  obserwatorów prac UNCITRAL do przeprowadzenia reformy ISDS, której merytorycznym opracowaniem zajmie się III grupa robocza.

Aby zapoznać się z  pełnym przebiegiem Kongresu oraz 50. Sesji UNCITRAL, należy odwiedzić stronę internetową UNCITRAL, na której znajdują się wszystkie dokumenty, nie tylko przyjęte przez UNCITRAL i  ONZ, ale także te, które są w  fazie opracowywania. Dla tych, którzy są zainteresowani organizacją pracy UNCITRAL i  podstawowymi informacjami jej dotyczącymi, polecam przewodnik po pracach UNCITRAL wydany przez ONZ.The UNCITRAL Guide. Basic facts about the United Nations Commission on International Trade Law, United Nations, Wiedeń 2007.

Na koniec autor pragnie podziękować władzom Bielskiej Izby AdwokackiejPanu dziekanowi ORA adw. S. Peruckiemu, wicedziekanowi ORA adw. K. Stecowi oraz członkowi ORA adw. A. M. Hermanowi.  za zaufanie i  wsparcie oraz życzyć przyszłym polskim i  zagranicznym uczestnikom prac UNCITRAL, by – jak powiedział w  Wiedniu w  listopadzie 2014 roku były Sekretarz Generalny ONZ Ban Ki-moon – przyczyniali się do budowania lepszego świata dla wszystkich, w  którym nikt nie jest pozostawiony z  tyłu.