W dniach 20–21 kwietnia br. na Uniwersytecie Jagiellońskim odbyła się ogólnopolska konferencja naukowa, podejmująca interdyscyplinarnie temat dobra wspólnego. Stanowiła ona próbę ponownego przemyślenia tej już dosyć klasycznej tematyki i zastanowienia się nad pytaniem, czy kategoria dobra wspólnego jest dzisiaj nadal potrzebna prawnikom.

Konferencja została zorganizowana – co budzi uznanie – przez najmłodszych przedstawicieli środowiska prawniczego: studentów prawa z Koła Naukowego Ti estin aletheia z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego, Sekcji Prawa Rzymskiego Towarzystwa Biblioteki Słuchaczów Prawa UJ oraz Koła Naukowego Utriusque Iuris z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Idea konferencji oraz współpracy krakowskich i warszawskich społeczności akademickich została zapoczątkowana i wsparta przez czasopismo „Forum Prawnicze” i jego wydawcę – Fundację Utriusque Iuris.

Konferencja odbyła się pod honorowym patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Bronisława Komorowskiego oraz Ministra Sprawiedliwości. W imieniu organizatorów uczestników powitał ks. prof. Franciszek Longchamps de Bérier (Uniwersytet Jagielloński), słowo otwarcia wygłosili zaś prorektor UJ ds. dydaktyki – prof. Andrzej Mania oraz prodziekan WPiA UJ ds. współpracy międzynarodowej – prof. Jerzy Pisuliński. Następnie mgr Krzysztof Szczucki (Uniwersytet Warszawski), główny pomysłodawca konferencji, odczytał list Prezydenta RP skierowany do jej organizatorów i uczestników. Jak można było usłyszeć, Pan Prezydent wiąże duże nadzieje z rozpoznaniem znaczenia dobra wspólnego dla doktryny i praktyki prawa.

Swoją obecnością konferencję zaszczycili również dwaj byli prezesi Trybunału Konstytucyjnego – prof. Andrzej Zoll i dr Bohdan Zdziennicki oraz wybitni profesorowie na czele z prof. Wacławem Uruszczakiem, prof. Michałem Jaskólskim, prof. Krzysztofem Wojtyczkiem. Cieszyła także liczna obecność studentów, choć trudno się dziwić, skoro sama lista prelegentów budziła ogromne zainteresowanie.

Konferencja została podzielona na kilka bloków tematycznych, które odzwierciedlały szeroki zakres problematyki. Pierwszy panel, któremu przewodniczył ks. prof. Franciszek Longchamps de Bérier, dotyczył filozoficznych prób zdefiniowania przedmiotowego pojęcia. Swoje referaty wygłosili: prof. Marek Piechowiak (Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej), autor najnowszej książki na temat dobra wspólnego, przedstawianego w świetle Konstytucji RP, w jego prawnym i pozaprawnym znaczeniu, prof. Zbigniew Stawrowski (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego), który przedstawił rolę dobra wspólnego we wspólnocie politycznej. Następnie dr Anna Krzynówek-Arndt (Akademia Ignatianum) omówiła różnice w realizowaniu i w sposobie dyskutowania o dobrze wspólnym, dr Michał Mrozek OP (Instytut Tomistyczny w Warszawie) dokonał zaś porównania podejścia do dobra wspólnego w tradycji arystotelesowskiej i tomistycznej.

Drugi panel, pod przewodnictwem mgr. Wojciecha Arndta (Akademia Ignatianum), służył wypracowaniu perspektywy historycznej dla dyskutowanej problematyki. Swoje wystąpienia zaprezentowali: ks. Franciszek Longchamps de Bérier (Uniwersytet Jagielloński), który przedstawił – jak się okazuje, nadal aktualny – sposób działania rzymskiego pretora w celu promowania dobra wspólnego, prof. Włodzimierz Bernacki (Uniwersytet Jagielloński), który ukazał porządkujący charakter kategorii dobra wspólnego dla doktryny państwowej I RP, oraz dr Piotr Koryś (Uniwersytet Warszawski), który omówił jej losy w II RP w środowisku sanacyjnym i narodowym.

W swoim komentarzu do wystąpień były prezes Trybunału Konstytucyjnego – sędzia Bohdan Zdziennicki – zwrócił uwagę na szczególną odpowiedzialność za dobro wspólne, zawartą już w samym systemie państwowym, która spoczywa na sędziach tego Trybunału. Stanowiło to dobry wstęp do trzeciego panelu, którego tematem uczyniono relację dobra wspólnego do prawa publicznego. Pod przewodnictwem prof. Małgorzaty Korzyckiej-Iwanow (Uniwersytet Warszawski) swoje rozważania zaprezentowali: sędzia TK prof. Mirosław Granat (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego), którego referat był w istocie odpowiedzią na książkę prof. M. Piechowiaka na przykładzie ostatnich czterech orzeczeń TK, dr Marcin Stębelski (Uniwersytet Warszawski), który ukazał dobro wspólne w odniesieniu do każdej z władz państwowych, mgr Wojciech Arndt (Akademia Ignatianum), który przeanalizował, na ile stanowi ono kryterium w administrowaniu państwem. Następnie mgr Radosław Kołatek (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego) rozpatrywał dobro wspólne w prawie Unii Europejskiej, zaś mgr Władysław Jóźwicki (Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu) – w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

Czwarty panel, któremu przewodniczył dr Adam Szafrański (Uniwersytet Warszawski), połączył tematykę dobra wspólnego w prawie karnym i prywatnym. Swoje referaty wygłosili: mgr Krzysztof Szczucki (Uniwersytet Warszawski), który omówił dobro wspólne jako przesłankę decyzji kryminalizacyjnej, oraz dr Marcin Warchoł (Uniwersytet Warszawski), który ukazał jego rolę w procesie karnym jako istotną zarówno dla jednostki, jak i dla państwa. Następnie został przedstawiony prywatnoprawny wymiar dobra wspólnego przez: prof. Małgorzatę Korzycką-Iwanow (Uniwersytet Warszawski) w analizie różnych rodzajów dóbr chronionych w prawie żywnościowym i rolnym oraz ich odniesienie do dobra wspólnego – przez dr. Marcina Romanowskiego (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego), który omówił zagadnienie dobra wspólnego w ustalaniu instytucji własności, oraz mgr. Witolda Borysiaka (Uniwersytet Warszawski) w referacie o realizacji dobra wspólnego w prawie rodzinnym.

W ten sposób zakończył się pierwszy dzień konferencji – „dzień ekspercki”. Natomiast drugi dzień obrad przybrał charakter bardziej studencki. Rozważania najmłodszych uczestników konferencji zostały poprzedzone „panelem ekspertów”, który jak w pigułce ukazał bogactwo kategorii dobra wspólnego. W obradach pod przewodnictwem dr. Marcina Stębelskiego (Uniwersytet Warszawski) referaty wygłosili: dr Piotr Grzebyk (Uniwersytet Warszawski), który pioniersko podjął problem realizacji dobra wspólnego w przepisach prawa pracy, dr Adam Szafrański (Uniwersytet Warszawski), który przedstawił w jego kontekście „przedsiębiorcę idealnego”, dr Karol Dobrzeniecki (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu) ukazał zaś trudności, jakie rodzą dla dobra wspólnego stany niebezpieczeństwa publicznego związane z terroryzmem. Następnie mgr Mateusz Irmiński (Uniwersytet Warszawski) omówił dobro wspólne w relacji do zasady pomocniczości, zasady przyznania i celów Unii Europejskiej, mgr Damian Pietrzyk i mgr Aleksy Miarkowski (obaj Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego)  przedstawili system podatkowy w teorii i praktyce, z perspektywy dobra wspólnego, natomiast mgr Nikodem Rycko (Uniwersytet Warszawski) próbował odszukać jego znaczenie dla prawa prywatnego międzynarodowego.

Następnie nadszedł czas na wysłuchanie referatów piętnastu studentów z uniwersytetów w Krakowie, Warszawie, Poznaniu i Toruniu. Wśród nich można było odnaleźć nie tylko przedstawicieli wyższych lat, ale również tych, którzy dopiero rozpoczęli swoją przygodę ze studiowaniem prawa. Na uwagę zasługuje podjęta przez liczną grupę tematyka historii myśli nad dobrem wspólnym w zachodniej tradycji. Obecne były również jej odniesienia do zagadnień ekonomicznych oraz do korzystania z nowych technologii, co po raz kolejny podkreśliło wielowarstwowy charakter dobra wspólnego.

Konferencja okazała się ważnym spotkaniem intelektualnym, nie tylko dzięki wygłoszonym referatom, ale także za sprawą dyskusji, które chętnie prowadzono zarówno w czasie obrad, jak i w kuluarach. Uroku dodawały „żyjące” historią sale Collegium Novum i Collegium Maius. Symboliczny wymiar ma zawsze sala 56, a więc miejsce obrad pierwszego dnia: z niej nazistowscy okupanci w 1939 r. w ramach Sonderaktion Krakau wyprowadzili do obozu koncentracyjnego polskich uczonych. Przypomina to, że rozwój nauki jako jednego z wymiarów dobra wspólnego może okazać się bardzo kosztowny.

Wygłoszone referaty, choć ukazały bogactwo różnorodnych podejść do dobra wspólnego i problemy w jego realizacji, wydaje się, że zawierały mocne argumenty za uznaniem, iż utrzymuje ono nadal istotne znaczenie dla prawa i dla państwa. Okazją do zapoznania się z tymi racjami oraz do ich własnej oceny może być przygotowywana publikacja artykułów autorstwa uczestników konferencji. Można mieć nadzieję, że te inicjatywy staną się inspiracją do dalszej dyskusji.