Palestra 6/2022, s. 5 - 6
Palestra
6/2022
Austria, Belgia, Dania, Francja, Grecja, Holandia, Irlandia, Islandia, Luksemburg, Norwegia, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Turcja, Wielka Brytania i Włochy. Szesnaście zachodnioeuropejskich państw uczestniczących w programie powojennej odbudowy zwanym planem Marshalla. Nie było wśród nich Hiszpanii, gdyż nie brała ona udziału w II wojnie światowej. Plakat z 1948 roku miał się bez wątpienia kojarzyć ze wspólnym nabieraniem wiatru w koło zamachowe zmian wiodących ku barwnemu dobrobytowi. Między flagami Niemiec i Włoch umieszczono błękitno-niebieski proporzec, który oznacza Wolne Terytorium Triestu. Jak wszystkie tego rodzaju twory quasi-państwowe w najnowszej historii, tak i ten z góry skazany był na brak równowagi i rychłe zniknięcie z map. Wolne Terytorium Triestu stanowiło tymczasowy kompromis pomiędzy wpływami brytyjsko- amerykańskimi na terenie pokonanych Włoch a Jugosławią, która pod rządami Josipa Broz Tity balansowała na krawędzi zależności od Związku Sowieckiego. Terytorium miało funkcjonować pod militarnym nadzorem Organizacji Narodów Zjednoczonych. Nigdy nie zrealizowano zamiaru powołania cywilnego gubernatora.
Dominantę jednej ze stref stanowił stary handlowy port Triest – i tam przeważała ludność włoska; druga strefa opierała się na niewielkim potencjale portu Koper i była w przeważającej mierze opanowana przez żywioł słoweński. Najpierw doszło do zaanektowania owej drugiej części przez Jugosławię. Wkrótce potem anglosaskie wojska wycofały się z pierwszej strefy i została ona przyłączona do Włoch; wcześniej ona tylko skorzystała z planu Marshalla. Paradoksalnie, dzisiaj Triest sprawia wrażenie miasta, które czasy wszelkiej świetności ma za sobą. Koper – ze Starym Miastem malowniczo położonym na skałach – jest obecnie nowoczesnym portem handlowym Słowenii, o dużej dynamice obrotów.
foto na okładce: Plakat promujący European Recovery Program, zwany planem Marshalla, 1948
Przygotowanie okładki do druku: A.P. GRAF