T eza glosowanej uchwały:

1. Prawomocność materialna wyroku uznającego postanowienie wzorca umowy za niedozwolone wyłącza powództwo o uznanie za niedozwolone postanowienia tej samej treści normatywnej, stosowanego przez przedsiębiorcę pozwanego w sprawie, w której wydano ten wyrok (art. 365 i 366 k.p.c.).
2. Prawomocność materialna wyroku uznającego postanowienie wzorca umowy za niedozwolone – także po wpisaniu tego postanowienia do rejestru (art. 479⁴⁵ § 2 k.p.c.) – nie wyłącza powództwa o uznanie za niedozwolone postanowienia tej samej treści normatywnej, stosowanego przez przedsiębiorcę niebędącego pozwanym w sprawie, w której wydano ten wyrok (art. 365 i 366 w związku z art. 479⁴³ k.p.c.).

W komentowanej uchwale Sąd Najwyższy rozstrzygnął trwający od lat spór o charakter tzw. rozszerzonej skuteczności wyroku uznającego postanowienie wzorca umowy za niedozwolone w przypadku tzw. abstrakcyjnej kontroli wzorca umów. Uchwała zapadła z inicjatywy wniosku Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, który dostrzegł w tym zakresie rozbieżność w poglądach doktryny oraz dotychczasowym orzecznictwie. Treść uchwały odnosi się do konsekwencji wpisania abuzywnego postanowienia wzorca do rejestru klauzul niedozwolonych prowadzonego przez Prezesa UOKiK (dalej: rejestr). Uchwała precyzuje zakres stosowania przepisu art. 479⁴³ k.p.c., który stanowił, że wyrok prawomocny ma skutek wobec osób trzecich od chwili wpisania uznanego za niedozwolone postanowienia do rejestru. Przepis ten został jednak uchylony z dniem 17 kwietnia 2016 r. Podjęcie uchwały zbiegło się w czasie ze znaczną nowelizacjąUstawa z dnia 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. z 2015 r. poz.1634 (dalej jako: nowelizacja). Kodeksu postępowania cywilnegoUstawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego, Dz.U. z 1964 r. nr 43, poz. 296 (dalej jako: k.p.c.). i ustawy o ochronie konkurencji i konsumentówUstawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, Dz.U. z 2007 r. nr 50, poz. 331 (dalej jako: u.o.k.i.k.)., która to całkowicie zniosła postępowanie przed sądem ochrony konkurencji i konsumentów o uznanie postanowień wzorca za niedozwolone. Po dniu 17 kwietnia 2016 r. kontroli takiej dokonuje Prezes UOKiK w ramach prowadzonego przez siebie postępowania administracyjnegoArt. 1 pkt 2 oraz art. 2 pkt 2 nowej ustawy.. Mimo to rozstrzygnięcie kwestii, która jest przedmiotem uchwały, ma istotne znaczenie także teraz, gdy od ponad roku sądowy model abstrakcyjnej kontroli wzorca został zastąpiony przez model administracyjnyM. Namysłowska, Komentarz do art. 23d u.o.k.i.k., (w:) M. Namysłowska (red.), A. Piszcz (red.), Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, Warszawa 2016, Legalis el.; I. Szczepańska-Kulik, Nowy model abstrakcyjnej kontroli wzorców umów, „Edukacja Prawnicza” 2017, nr 2, s. 3–5..

Zgodnie z przepisem art. 8 ustawy nowelizującej (dalej: nowelizacja) do postępowań wszczętych przed datą 17 kwietnia 2016 r. wciąż stosuje się przepisy dotychczasowe, jednak nie dłużej niż 10 lat od daty wejścia nowych przepisów w życie. W konsekwencji do spraw niezakończonych przed dniem 17 kwietnia 2016 r. wciąż należy stosować sądowy model kontroli abstrakcyjnej, a przepis art. 479⁴³ k.p.c. dla tych spraw pozostanie w mocy. Ponadto wciąż istnieje rejestr klauzul niedozwolonych prowadzony przez Prezesa UOKiK, albowiem art. 479⁴⁵ k.p.c. nie utracił mocy. W rejestrze tym znajdują się postanowienia abuzywne wpisane tam na podstawie wyroków sądowych zapadłych przed nowelizacją. Przepis art. 9 nowelizacji przewiduje, że rejestr klauzul niedozwolonych będzie funkcjonował na dotychczasowych zasadach, jednak nie dłużej niż 10 lat od dnia wejścia w życie nowelizacji, tj. od 17 kwietnia 2016 r. Co jeszcze istotniejsze, w odniesieniu do postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru, stosuje się przepisy u.o.k.i.k. i k.p.c. w brzmieniu dotychczasowym, tj. sprzed nowelizacji. Takie ukształtowanie przepisów ma daleko idące konsekwencje. Prezes UOKiK będzie mógł wydawać, tak jak dotychczas, decyzje na podstawie uchylonego przez nowelizację art. 24 ust. 2 pkt 1 u.o.k.i.k., który stanowił, że stosowanie postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru, jest praktyką naruszającą zbiorowe interesy konsumentówM. Namysłowska, Komentarz.. W związku z powyższym problem, z którym w uchwale zmierzył się Sąd Najwyższy, mimo ostatniej nowelizacji nie stracił na aktualności. Wobec tego kompleksowa ocena uchwały wciąż wydaje się potrzebna.

Już od momentu wprowadzenia do polskiego prawa instytucji abstrakcyjnej kontroli wzorca pojawiły się wątpliwości co do zakresu tzw. rozszerzonej prawomocności materialnej wyroku uznającego dane postanowienie za niedozwolone. Wątpliwości dotyczyły przede wszystkim tego, w stosunku do jakich podmiotów wyrok taki odnosi skutek – czy wyrok taki odnosi skutek tylko w stosunku do przedsiębiorcy, który był stroną postępowania przed sądem, czy też może w stosunku do wszystkich przedsiębiorców używających takiego samego lub podobnego postanowienia we wzorcach z konsumentami. Ponadto wątpliwości powstały co do tego, czy wpisanie klauzuli niedozwolonej do rejestru powoduje, że zakazane jest stosowanie w obrocie przez innych przedsiębiorców tylko klauzul identycznych, czy też także podobnie brzmiących.

Warto zwrócić uwagę na to, że wyrażone w glosowanej uchwale stanowisko Sądu Najwyższego jest zbieżne z nowymi przepisami u.o.k.i.k. Zgodnie z art. 23d u.o.k.i.k. skutki prawomocnej decyzji o uznaniu postanowienia wzorca za niedozwolony rozciągają się z jednej strony na przedsiębiorcę, który stosował ten wzorzec, i z drugiej strony na wszystkich konsumentów, którzy zawarli z nim umowę na podstawie tego wzorca. Taki stan rzeczy skłania zatem nie tylko do oceny glosowanej uchwały, ale także do pogłębionej analizy zacytowanych powyżej przepisów. Sam fakt, że nowe przepisy są zgodne z poglądem Sądu Najwyższego wyrażonym w komentowanej uchwale, nie przesądza jeszcze o ich poprawności. Trzeba mieć na uwadze, że abstrakcyjna kontrola wzorca umowy została w Polsce wprowadzona m.in. w celu dostosowania prawa polskiego do wymogów dyrektywy 93/13/EWGDyrektywa Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (dalej jako: dyrektywa 93/13/EWG).. Ponadto przepisy u.o.k.i.k. dotyczące decyzji Prezesa UOKiK w przedmiocie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów są implementacją dyrektywy 98/27/WEDyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 98/27/WE z dnia 19 maja 1998 r. w sprawie nakazów zaprzestania szkodliwych praktyk w celu ochrony interesów konsumentów, zmieniona dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/22/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie nakazów zaprzestania szkodliwych praktyk w celu ochrony interesów konsumentów (dalej jako: dyrektywa 98/27/WE).. Należałoby zatem również rozstrzygnąć, czy zaproponowane rozwiązania, zarówno w glosowanej uchwale, jak i w obowiązujących przepisach u.o.k.i.k., są zgodne z prawem Unii Europejskiej (dalej: UE), a także czy powyższe rozwiązania odpowiadają celom, dla których powołano rejestr klauzul niedozwolonych, nie czyniąc go przy tym mniej użytecznym i nie zagrażając tym samym zbiorowym interesom konsumentów.

Orzeczenie

Sąd Najwyższy w glosowanej uchwale opowiedział się za poglądem, wedle którego jedynie przedsiębiorca, przeciwko któremu wydano wyrok, jest związany prawomocnością materialną takiego wyroku. Rozszerzona prawomocność rozciąga się zaś na potencjalnych powodów, w tym przede wszystkim konsumentów, którzy wedle oferty przedsiębiorcy mogliby zawrzeć z nim umowę z takim niedozwolonym postanowieniem. Treść wyroku uznającego postanowienie wzorca za niedozwolone nie odniesie skutku w stosunku do pozostałych przedsiębiorców, stosujących podobne lub takie samo postanowienie umowne, którzy nie byli stroną takiego postępowania.

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu komentowanej uchwały wskazał, że w orzecznictwie ujawniły się rozbieżności dotyczące podmiotowych i przedmiotowych granic przewidzianej w art. 479⁴³ k.p.c. rozszerzonej prawomocności materialnej wyroku uwzględniającego powództwo o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone. Zgodnie z tym przepisem wyrok prawomocny ma skutek wobec osób trzecich od chwili wpisania postanowienia uznanego za niedozwolone do rejestru klauzul niedozwolonych, prowadzonego przez Prezesa UOKiK.

W aspekcie podmiotowym rozbieżności miały dotyczyć tego, czy prawomocność ta działa przeciwko wszystkim przedsiębiorcom stosującym takie postanowienie w swoich wzorcach, czy też tylko przeciwko temu przedsiębiorcy, przeciwko któremu zapadł wyrok. Natomiast w aspekcie przedmiotowym powstały wątpliwości, czy skutki prawomocności materialnej obejmują tylko klauzulę zawartą w konkretnym wzorcu objętym kontrolą abstrakcyjną, czy też rozciągają się na zawarte w innych wzorcach postanowienia tej samej treści (identyczne lub podobnie brzmiące).

W uchwale Sąd Najwyższy wskazał, że celem abstrakcyjnej kontroli postanowień wzorców jest przede wszystkim ochrona zbiorowego interesu konsumentów, nie zaś ich interesów indywidualnych. Natomiast w zakresie, w którym w przepisach k.p.c. dotyczących abstrakcyjnej kontroli wzorców brak jest regulacji szczególnych, stosuje się ogólne przepisy o wyrokach, w tym o ich prawomocności materialnej (art. 365 § 1 k.p.c. i art. 366 k.p.c.). Wydanie wyroku uwzględniającego powództwo w trakcie abstrakcyjnej kontroli wzorca wywołuje dalej idące konsekwencje. Powoduje, że stosowanie takiej klauzuli, wpisanej do rejestru klauzul niedozwolonych, jest naruszeniem zbiorowego interesu konsumentów i upoważnia Prezesa UOKiK do nałożenia kar pieniężnych i wydania decyzji o usunięciu skutków takiego naruszenia. Na tym etapie zauważalne było sprzężenie norm k.p.c. oraz u.o.k.i.k. Dodatkowo Sąd Najwyższy dokonał pogłębionej analizy dotychczasowych stanowisk doktryny i orzecznictwa odnośnie do skutków takiego wyroku oraz relacji, jaka zachodzi pomiędzy wpisaniem niedozwolonego postanowienia do rejestru i decyzją Prezesa UOKiK. Zgodnie z art. 365 § 1 oraz art. 366 k.p.c. zasadą jest, że wyrok odnosi skutek tylko pomiędzy stronami postępowania. Natomiast rozszerzona prawomocność materialna, rozciągająca się na inne podmioty, może wynikać z różnych przepisów szczególnych, w tym m.in. z art. 479⁴³ k.p.c. Jako przykład Sąd Najwyższy podał m.in. art. 49 § 2 Prawa spółdzielczego oraz art. 254 § 1 Kodeksu spółek handlowych.

Sąd Najwyższy uznał, że rozszerzona prawomocność materialna w jej aspekcie podmiotowym może działać dwukierunkowo oraz jednokierunkowo. Działanie dwukierunkowe miałoby się opierać na założeniu, że rozszerzona prawomocność wyroku, opisana w art. 479⁴³ k.p.c., obejmuje z jednej strony wszystkie osoby legitymowane do wytoczenia powództwa, z drugiej wszystkich przedsiębiorców, którzy stosują w obrocie klauzulę wpisaną do rejestru klauzul niedozwolonych, nawet tych, którzy nie byli stroną postępowania sądowego. Tak szeroka interpretacja miała wynikać stąd, że art. 479⁴³ k.p.c. mówił o „osobach trzecich” i nie limitował tego zakresu w żaden sposób.

Działanie jednokierunkowe charakteryzowało się natomiast tym, że wyrok miał odnosić skutek z jednej strony do wszystkich legitymowanych czynnie (najczęściej konsumentów) i z drugiej strony tylko do przedsiębiorcy, przeciwko któremu wydano wyrok. Taką wykładnię uzasadniano w ten sposób, że art. 479⁴³ k.p.c., jako wyjątek od zasady działania prawomocności materialnej wyroków inter partes, należy wykładać zawężająco. Podnoszono również, że wzgląd na ochronę konsumentów w świetle dyrektywy nr 93/13/EWG nie uzasadnia rozciągnięcia tej prawomocności na przedsiębiorców, którzy nie występowali w sprawie w charakterze pozwanych.

Sąd Najwyższy odniósł się również do wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej: TSUE) z 26 kwietnia 2012 r. w sprawie Nemzeti Fogyasztóvédelmi Hatóság przeciwko Invitel Távközlési Zrt. (dalej: Nemzeti).Wyrok TSUE z 26 kwietnia 2012 r. w sprawie Nemzeti Fogyasztóvédelmi Hatóság przeciwko Invitel Távközlési Zrt., C-472/10. W sprawie Nemzeti TSUE przyjął, że zgodne z celem dyrektywy nr 93/13/EWG jest rozciągnięcie prawomocności wyroku o uznaniu za niedozwolone postanowienia wzorca na ogół konsumentów. Sąd Najwyższy podkreślił jednak, że z punktu widzenia tego wyroku pozostaje wciąż otwarta kwestia prawomocności rozszerzonej wyroku w stosunku do przedsiębiorców.

Na kanwie powyższych rozbieżności Sąd Najwyższy doszedł do wniosku, że przy aspekcie przedmiotowym prawomocności rozszerzonej postanowienie wzorca jest konkretyzowane przez swoją treść normatywną ustalaną na podstawie jego brzmienia, ewentualnie w powiązaniu z innymi postanowieniami wzorca, a nie przez samo to brzmienie i jego językowy kontekst w ramach wzorca. Nie zatem brzmienie, a treść normatywna określająca prawa i obowiązki stron decyduje o abuzywności wzorca. Pojedyncze postanowienie wzorca, uznane za abuzywne w jednej sprawie, w innym przypadku, ze względu na powiązanie z innymi przepisami wzorca, wcale nie musi być już abuzywne, czego rejestr klauzul niedozwolonych nie jest w stanie odzwierciedlić.

W odniesieniu do aspektu podmiotowego prawomocności materialnej Sąd Najwyższy przyjął, że kluczowe jest zapewnienie wszystkim stronom procesu prawa do wysłuchania. Należy w tym wypadku odejść od wykładni literalnej przepisu i skupić się na wykładni teleologicznej, opierając ją na kryterium interesu. Legitymowani czynnie, w tym konsumenci, którzy mogli zawrzeć z przedsiębiorcą umowę, nie dochodzą swoich praw w procesie, lecz tak naprawdę realizują zbiorowy interes konsumentów jako postać interesu publicznego. Natomiast przedsiębiorca, jako pozwany w procesie, broni swojego interesu prywatnego. Odmienność interesów po stronie powodowej i pozwanej powoduje, że należy uznać, iż prawomocność materialna wyroku działa jednokierunkowo. Gdyby rozszerzona prawomocność wyroku miała obejmować także pozostałych przedsiębiorców, niewystępujących w postępowaniu po stronie pozwanej, to wymagałoby to takich rozwiązań normatywnych, które w odpowiedni sposób zabezpieczałyby im realizację prawa do wysłuchania.

Komentarz

Dotychczasowa rozbieżność w poglądach doktryny i orzecznictwa sprowadza się tak naprawdę do kwestii, czy rozszerzona prawomocność wyroku uznającego postanowienie wzorca umownego za niedozwolone rozciąga się tylko na przedsiębiorcę, przeciwko któremu wydano wyrok, czy też może rozciąga się na wszystkich przedsiębiorców, którzy po wpisaniu danego postanowienia do rejestru klauzul niedozwolonych stosowali takie same lub podobne treściowo klauzule w stosunkach z konsumentami. Rozszerzenie tej skuteczności w stosunku do wszystkich przedsiębiorców miałoby powodować, że wytoczenie sprawy co do takiej samej lub treściowo podobnej klauzuli byłoby niedopuszczalne i w skrajnych wypadkach mogłoby powodować odrzucenie pozwu. W piśmiennictwie i orzecznictwie nie budzi wątpliwości, że rozszerzona skuteczność wobec osób trzecich rozciąga się na podmioty legitymowane czynnie, które wedle powyższych przepisów byłyby uprawnione do wytoczenia powództwa. Do tych podmiotów należą przede wszystkim konsumenci, którzy według oferty przedsiębiorcy mogliby zawrzeć z nim umowę z takim niedozwolonym postanowieniemE. Stefańska, Komentarz do art. 479 (43) k.p.c., (w:) M. Manowska (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, wyd. II, LexisNexis 2013.. Wątpliwości natomiast budziła rozszerzona skuteczność takiego wyroku dla legitymowanego biernie. Z treści art. 479⁴³ k.p.c. trudno było wnioskować, kogo ustawodawca rozumie pod pojęciem „osoba trzecia”.M. Michalska, M. Wojewoda, Kilka uwag o rozszerzonej mocy wiążącej wyroków uznających postanowienia wzorca za niedozwolone, „Radca Prawny” 2008, nr 4–5, s. 32.

Część przedstawicieli doktryny i sądów proponowała, aby uznać, że rozszerzona skuteczność wyroku rozciąga się na wszystkich przedsiębiorców, którzy w danym momencie mogliby być pozwani na podstawie treści takiego wzorca uznanego za niedozwolonyPostanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z 14 stycznia 2015 r., I CSK 124/14; postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z 9 grudnia 2014 r., I CSK 808/14. . Mieliby być to zatem wszyscy przedsiębiorcy, którzy stosują takie same niedozwolone postanowienia umowne w relacji z konsumentamiM. Bednarek, Wzorce umów w prawie polskim, Warszawa 2005, s. 225–226; B. Jesionowska, Charakter prawny wpisu klauzuli abuzywnej do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, PUG 2006, nr 11, s. 23; M. Lemkowski, Materialna ochrona konsumenta, RPEIS 2002, nr 3, s. 95; M. Kohutek, (w:) M. Kohutek, M. Sieradzka, Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, Warszawa 2008, s. 611–615; A. Kadzik, Postępowanie w sprawie o uznanie postanowień wzorca za niedozwolone, „Radca Prawny” 2003, nr 4, s. 61.. Wytoczenie powództwa przeciwko któremukolwiek z przedsiębiorców miałoby skutkować jego odrzuceniem, niezależnie od tego, czy byli oni stroną postępowania, w rezultacie którego dana klauzula została wprowadzona do rejestru, czy też nieG. Jędrejek, Komentarz do art. 479(43), (w:) H. Dolecki (red.), T. Wiśniewski (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom II. Artykuły 367–505(37), wyd. II, LEX 2013; uchwała Sądu Najwyższego z 19 grudnia 2003 r., III CZP 95/03.. Natomiast sam wpis niedozwolonego postanowienia do rejestru klauzul niedozwolonych miałby powodować, że w stosunku do każdego przedsiębiorcy, nawet tego niebiorącego udziału w postępowaniu przed sądem, prezes UOKiK byłby uprawniony do wszczęcia postępowania w przedmiocie naruszenia zbiorowego interesu konsumentówC. Banasiński, E. Piontek, Komentarz do art. 24, (w:) C. Banasiński (red.), E. Piontek (red.), Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, LexisNexis 2009. . Za takim poglądem przemawia przede wszystkim zwiększenie efektywności systemu ochrony konsumentów i istota rejestru klauzul niedozwolonych, którego zadaniem jest katalogowanie naruszających zbiorowe interesy konsumentów postanowień umownych. Każde kolejne rozstrzygnięcie w innej sprawie, co do innego przedsiębiorcy i podobnie brzmiącej (lub nawet tak samo) klauzuli, powodowałoby wpisanie do tego rejestru następnej, takiej samej klauzuli. Wpłynęłoby to negatywnie na przejrzystość rejestru.

Inni przedstawiciele doktryny wskazywali, że powyżej opisane konsekwencje wpisu klauzuli do rejestru są zbyt daleko idąceJ. Moskała, Eliminacja klauzul abuzywnych z polskiego obrotu gospodarczego, „Glosa” 2008, nr 4, s. 66–68; J. Wszołek, Rejestr klauzul niedozwolonych – zagadnienia systemowe oraz wątpliwości konstytucyjne wokół skutków wpisu, „Monitor Prawniczy” 2011, nr 12, s. 645; P. Marecki, S. Witkowski, Rejestr postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone – identyfikacja aktualnych problemów i propozycje zwiększenia efektywności rejestru, „Radca Prawny” 2013, nr 6 – dodatek naukowy, s. 17D.. Rozszerzonej skuteczności wyroku nie można w tym zakresie utożsamiać z powagą rzeczy osądzonej. Ich zdaniem są to dwie oddzielne kategorie semantyczneM. Michalska, Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2003 r. III CZP 95/03, „Przegląd Sądowy” 2008, nr 4, s. 170–171; M. Sychowicz, Z problematyki prawomocności orzeczeń w postępowaniu cywilnym, „Przegląd Sądowy” 1996, nr 11–12, s. 53; M. Kościelniak, Wpis postanowienia umowy do rejestru klauzul abuzywnych – prawomocność orzeczenia, „Rozprawy Ubezpieczeniowe” 2014, nr 1, s. 88; W. Siedlecki, Postępowanie cywilne. Zarys wykładu, Warszawa 1977, s. 328; odmiennie T. Ereciński, Komentarz do art. 479(43) k.p.c., (w:) T. Ereciński (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom II. Postępowanie rozpoznawcze, wyd. IV, LexisNexis 2012..

Trudno natomiast nie zauważyć, że określenie, kogo w rzeczywistości wiąże treść wyroku uwzględniającego powództwo, ma znaczenie niebagatelne. Zgodnie z art. 479⁴⁵ k.p.c. odpis prawomocnego wyroku uwzględniającego powództwo sąd przesyła Prezesowi UOKiK. Prezes UOKiK prowadzi na podstawie tych wyroków rejestr postanowień wzorców uznanych za niedozwolone. Odnosząc się do stanu prawnego sprzed nowelizacji, należy wskazać dalej idące konsekwencje takiej sytuacji. Gdyby przyjąć stanowisko, że rozszerzona prawomocność materialna wyroku rozciąga się na wszystkich przedsiębiorców stosujących takie same lub podobne treściowo postanowienia umowne, Prezes UOKiK mógłby apriorycznie przyjąć, że tacy przedsiębiorcy naruszyli zbiorowy interes konsumentów. W konsekwencji Prezes UOKiK mógłby wszcząć w stosunku do nich postępowanie w sprawie praktyk naruszających zbiorowy interes konsumentów. Zatem sytuacja takich przedsiębiorców, pomimo że nie brali udziału w sprawie przed sądem ochrony konkurencji i konsumentów, zostałaby zrównana z sytuacją przedsiębiorców biorących udział w postępowaniu przed sądem i mających możliwość obrony swoich praw.

Doktryna wielokrotnie wskazywała związek pomiędzy skutkami rozszerzonej prawomocności wyroku i późniejszego postępowania przed Prezesem UOKiK w przedmiocie praktyk naruszających zbiorowy interes konsumentów. Prezes UOKiK mógł wszcząć postępowanie na podstawie wpisanej do rejestru klauzuli w stosunku do przedsiębiorcy, który nie był stroną postępowania przed sądemB. Wyżykowski, Abstrakcyjna kontrola postanowień wzorców umów, „Przegląd Prawa Handlowego”, październik 2013, s. 38; J. Moskała, Eliminacja, s. 66.. W orzecznictwie pojawił się w tej kwestii dwugłos. Niektóre sądy opowiadały się za poglądem, że stosowanie klauzuli o zbliżonej treści do klauzuli wpisanej do rejestru, która wywołuje takie same skutki, godzi w interesy konsumentów tak samo, jak stosowanie klauzuli wpisanej do rejestruWyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 15 stycznia 2014 r., VI ACa 919/13. . Upoważniałoby to zatem Prezesa UOKiK do wszczęcia postępowania w przedmiocie naruszenia zbiorowego interesu konsumentów przeciwko przedsiębiorcy, który nie był stroną postępowania. Natomiast przeważająca większość orzeczeń sądowych sprzed nowelizacji opowiadała się za poglądem, że Prezes UOKiK nie jest uprawniony do wszczęcia postępowania w sprawie naruszenia zbiorowego interesu konsumentów w stosunku do przedsiębiorców, przeciwko którym nie wydano wyroku w sprawie abstrakcyjnej kontroli wzorcaPostanowienie Sądu Najwyższego z 30 września 2014 r., III SK 2/14; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 4 listopada 2014 r., VI ACa 74/14..

Rozumiana zbyt szeroko prawomocność materialna wyroku pozbawiałaby przedsiębiorców, którzy nie brali udziału w postępowaniu przed sądem, prawa do obrony swoich praw, prawa do wysłuchania oraz prawa do sądu jako takiego (art. 45 Konstytucji).Uchwała SN z 7 października 2008 r., III CZP 80/08. Każdy przedsiębiorca z momentem wpisania stosowanej przez siebie klauzuli do rejestru klauzul niedozwolonych musiałby natychmiast wyeliminować ją z obrotu, pomimo że w kontekście treści całego wzorca wspomniana klauzula abuzywna mogłaby utracić swój niedozwolony charakter. Wpisanie danego postanowienia do rejestru klauzul niedozwolonych mogłoby narazić przedsiębiorcę, który nie brał udziału w postępowaniu przed sądem, na postępowanie przed Prezesem UOKiK w sprawie naruszania zbiorowego interesu konsumentów. Doktryna wskazywała niejednokrotnie, że sposób prowadzenia rejestru klauzul abuzywnych, poprzez zamieszczanie w nim kolejnych postanowień niedozwolonych, kompletnie oderwanych od realiów każdej sprawy, tworzy z niego tak naprawdę zbiór norm o charakterze generalnym i abstrakcyjnym. Takie ukształtowanie rejestru tworzyło z niego dodatkowe źródło prawa, nieskatalogowane w art. 87 Konstytucji RPJ. Wszołek, Rejestr, s. 645. .

Sąd Najwyższy opowiedział się za jednokierunkowym działaniem rozszerzonej skuteczności wyroku uznającego postanowienie wzorca za niedozwolone, opierając się na kryterium interesu. Rozróżnienie pozycji konsumenta i przedsiębiorcy ze względu na kryterium interesu ma to uzasadnienie, że jedynie wyroki zasądzające, czyli wydawane przeciwko przedsiębiorcy, korzystają z tzw. rozszerzonej skutecznościT. Ereciński, Komentarz do art. 479(43), (w:) T. Ereciński, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Część pierwsza. Postępowanie rozpoznawcze, Lexis Nexis 2009; E. Stefańska, Komentarz do art. 479(43), (w:) M. Manowska (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, LexisNexis 2011. . Do takiej wykładni skłania treść nieobowiązującego już art. 479⁴³ k.p.c., ponieważ rozszerzoną skuteczność mają wyroki od chwili wpisania postanowienia wzorca do rejestru. A contrario, przymiotu rozszerzonej skuteczności nie będą miały wyroki oddalające powództwo, takich bowiem postanowień, nieuznanych za niedozwolone, nie wpisuje się do rejestru. Stawia to pozwanego i innych przedsiębiorców, którzy mogliby być potencjalnie pozwanymi, w pozycji gorszej od pozycji konsumenta. Brak było rozsądnego uzasadnienia dla tak drastycznego różnicowania pozycji stron w procesie. Konsument w postępowaniu o uznanie za abuzywne postanowienia wzorca nie był rzecznikiem swojego interesu, a przede wszystkim realizował zbiorowy interes konsumentów. Również dyrektywa 98/27/EW, na podstawie której wprowadzono przepisy dotyczące postępowania o naruszanie zbiorowego interesu konsumentów, wskazywała, że ochronie podlega właśnie interes zbiorowy konsumentów, który nie może być rozumiany jako suma interesów indywidualnych. Zbiorowe interesy oznaczają interesy, które nie stanowią jedynie kumulacji interesów jednostek, które ucierpiały na skutek szkodliwej praktykiMotyw 3 preambuły dyrektywy 2009/22/WE. . Taka wykładnia zmusza do przyjęcia za słuszne stanowiska Sądu Najwyższego, że zbiorowy interes konsumentów jest postacią interesu publicznego.

Uzasadnienia dla glosowanej uchwały można poszukiwać także w wynikających z k.c. zasadach wykładni oświadczeń woli, jednakże z pewnymi zastrzeżeniami. Zgodnie z art. 65 k.c. oświadczenie woli należy tłumaczyć tak, jak tego wymagają zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje ze względu na okoliczności, w jakich takie oświadczenie zostało złożone. Dodatkowo w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu. Dopiero zatem pogłębiona analiza rzeczywistego zamiaru przedsiębiorcy czy okoliczności, w jakich doszło do przedstawienia konsumentowi wzorca, pozwala odtworzyć rzeczywistą treść stosunku prawnego łączącego przedsiębiorcę z konsumentem. W kontekście treści całej umowy pojedyncza klauzula, nawet o identycznym brzmieniu, może mieć zupełnie inne znaczenie. Syntetyczne oparcie się na wyrwanej z kontekstu klauzuli zamieszczonej w rejestrze klauzul niedozwolonych nie pozwala na dokonanie pogłębionej wykładni oświadczeń woli stron.

Z drugiej strony w kontekście zawierania umów z konsumentami za pomocą wzorca wskazywano niejednokrotne iluzoryczność poglądu o zgodnej woli stron umowy przy jej zawarciu. Zazwyczaj warunki, w jakich zawiera się umowę z konsumentem przy stosowaniu wzorca, nie pozwalają konsumentowi na jego wnikliwą analizę. Z pojęciem wzorca umowy często wiąże się zagadnienie umów adhezyjnych – umów charakteryzujących się brakiem negocjacji (przybierających często właśnie formę wzorca), do których zazwyczaj po prostu się przystępuje. Zawieranie umów adhezyjnych za pomocą wzorca charakteryzuje obrót masowy, skierowany do większej grupy klientów. Konsens klienta ma tu charakter bardziej formalnyE. Łętowska, Prawo umów konsumenckich, Warszawa 2002, s. 293–296., a wpływ klienta na treść takiej umowy jest niewielkiP. Machnikowski, Prawne instrumenty ochrony zaufania przy zawieraniu umowy, Wrocław 2010, s. 125. i nie odzwierciedla jego rzeczywistej woli. Zdaniem autora glosy mimo wszystko należałoby przyjąć, że przy badaniu abuzywności postanowienia wzorca powinien przeważyć pogląd pierwszy. Przede wszystkim z tego powodu, że nawet jeśli jeden przedsiębiorca stosuje identyczny wzorzec z klauzulami uznanymi za abuzywne w stosunku do większej grupy klientów, to nie oznacza to, że w kontekście wzorca stosowanego masowo przez innego przedsiębiorcę te same postanowienia umowne też będą abuzywne. W konsekwencji skutek wyroku uznającego postanowienie wzorca za niedozwolone powinien rozciągać się na wszystkich konsumentów, którzy mogli zawrzeć umowę z danym przedsiębiorcą, i tylko na tego przedsiębiorcę. Z założenia bowiem umowy zawierane za pomocą identycznego wzorca przez przedsiębiorcę z jego klientami wykreują takie same stosunki prawne pomiędzy nimi. Natomiast nie jest to już oczywiste, gdy porównujemy postanowienia wzorców stosowane przez dwóch różnych przedsiębiorców. Ich wzorce, niezależnie od tego, że zawierają klauzule abuzywne, mogą kreować z ich klientami zupełnie inne stosunki prawne. Przeważające dla oceny ich abuzywności mogą być inne postanowienia tych wzorców.

Abstrakcyjna kontrola wzorców jest formą implementacji art. 7 dyrektywy 93/13/EWG. Przepis art. 7 dyrektywy stanowi, że zarówno w interesie konsumentów, jak i konkurentów, państwa członkowskie zapewnią stosowne i skuteczne środki mające na celu zapobieganie stałemu stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach zawieranych przez sprzedawców i dostawców z konsumentami. Dyrektywa nie wskazuje jakiejś szczególnej metody doboru środków przez państwa członkowskie. Kontrola wzorców umownych nie musi być dokonywana w drodze postępowania sądowego, a może np. w drodze administracyjnoprawnej, co w Polsce ma miejsce po dniu 17 kwietnia 2016 r.

Z dokonywanej wielokrotnie przez TSUE wykładni dyrektywy 93/13/EWG wynika, że ustalenie niedozwolonego charakteru postanowienia musi być poprzedzone tzw. testem nieuczciwości. Nie wystarczy proste stwierdzenie, że postanowienie umowne znajduje się na liście tzw. szarych postanowień umownych stanowiących załącznik do dyrektywy. Dopiero uznanie, że postanowienie umowne narusza art. 3 dyrektywy (tj. stoi w sprzeczności z wymogami dobrej wiary lub powoduje znaczącą nierównowagę wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta), powoduje, że klauzula zostanie uznana za niedozwoloną. Lista szarych postanowień umownych ma w tym wypadku charakter pomocniczyM. Pecyna, J. Zatorska, Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawach nieuczciwych praktyk rynkowych i nieuczciwych postanowień umownych, KPP 2014, nr 3, s. 694.. Te rozważania należy przenieść na polski grunt.

W Polsce podstawą materialnoprawną uznania, że dane postanowienie wzorca jest niedozwolone, są przepisy art. 385¹ k.c. oraz 385³ k.c.B. Wyżykowski, Abstrakcyjna, s. 30–31. Zgodnie z art. 385¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Z kolei art. 385³ k.c. zawiera listę przykładowych postanowień umownych, które w razie wątpliwości można uznać za niedozwolone.

Przy każdorazowym badaniu abuzywności postanowienia należy odwołać się do interesu (prawa) konsumenta oraz dobrych obyczajów, tj. dokonać testu nieuczciwości. Poprzestanie na stwierdzeniu, że dana klauzula znajduje się w rejestrze klauzul niedozwolonych, wyklucza możliwość zbadania treści klauzuli z perspektywy dobrych obyczajów czy rzeczywistego interesu konsumenta. A przecież podobna treściowo klauzula w kontekście innego wzorca wcale nie musi być sprzeczna z interesem konsumenta. Taka analiza wymaga odniesienia się do okoliczności każdej sprawy z osobna, czego wpis do rejestru klauzul już nie obejmuje.

Z perspektywy czasu widać, że sposób prowadzenia rejestru jest mało przejrzysty i nieuporządkowany. Przykładowo w rejestrze klauzul niedozwolonych znajduje się szereg tak samo brzmiących klauzul prorogacyjnych. Najczęściej określają one właściwość miejscową sądów w sporze z konsumentem według siedziby przedsiębiorcy; są też klauzule, które określają właściwość sądu według współrzędnych geograficznych, np. „sądem właściwym do rozpoznania sporu będzie Sąd Rejonowy lub Okręgowy w Opolu”. Czy zatem określenie właściwości miejscowej sądu poprzez wskazanie innego miasta będzie mniej abuzywne?

Po nowelizacji Prezes UOKiK wydaje decyzję o uznaniu postanowienia wzorca za niedozwolone i zakazie jego wykorzystania. W takiej decyzji Prezes UOKiK przytacza treść postanowienia wzorca umowy uznanego za niedozwolone (art. 23b u.o.k.i.k.). Przy ocenie tego, czy klauzula jest niedozwolona, Prezes UOKiK kieruje się dyrektywą zawartą w art. 385¹ § 1 k.c., tj. bada, czy nieuzgodnione indywidualnie z konsumentem postanowienia umowne nie są sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco nie naruszają interesów konsumenta (art. 23a u.o.k.i.k.). Takie bezpośrednie nawiązanie do treści przepisów Kodeksu cywilnego należy ocenić pozytywnie. Część przedstawicieli doktryny akcentowała, że do chwili obecnej brakowało wyrażonej wprost w przepisach k.p.c. materialnoprawnej podstawy do uznania postanowienia wzorca za niedozwolone w ramach kontroli abstrakcyjnejTamże, s. 30..

W tym zakresie Prezes UOKiK otrzymał bardzo ważną kompetencję do samodzielnego uznawania za niedozwolone postanowień wzorców umownych w ramach prowadzonego przez siebie postępowania administracyjnego. Jest to środek równoważny abstrakcyjnej kontroli wzorca, dokonywanej dotychczas przez sąd ochrony konkurencji i konsumenta. Nowelizacja wprowadziła ponadto tzw. rozszerzoną skuteczność decyzji o uznaniu postanowienia wzorca za niedozwolone. Decyzja taka będzie wiązać przedsiębiorcę, w stosunku do którego wydano decyzję, oraz wszystkich konsumentów, którzy zawarli z nim umowę na podstawie wzorca wskazanego w decyzji. Taka rozszerzona skuteczność decyzji, podobnie jak rozszerzona skuteczność wyroku, obejmuje jedynie tego przedsiębiorcę, który brał udział w postępowaniu. Ustawodawca zdecydował zatem, że ocena, kogo będzie wiązać decyzja Prezesa UOKiK, zostanie oparta na kryterium interesu stron w sposób jednokierunkowy. Nie obejmie już przedsiębiorców, którzy nie brali udziału w postępowaniu przed Prezesem UOKiK, a którzy stosują klauzule tożsame z tymi znajdującymi się w rejestrze lub podobne do nich.

Mając na uwadze powyższe zmiany w przepisach i fakt zmiany modelu abstrakcyjnej kontroli wzorca z sądowego na administracyjny, należałoby dokonać oceny tej regulacji. Warto się zastanowić, czy nowa regulacja, odpowiadająca treści glosowanej uchwały, jest słuszna i zbieżna z przepisami UE. Nie bez znaczenia jest przecież fakt, że abstrakcyjna kontrola wzorca została implementowana do polskiego porządku prawnego na podstawie przepisów dyrektywy 93/13/EWG.

W pierwszej kolejności należy zauważyć, że dyrektywa 93/13/EWG nie wymaga, aby abstrakcyjna kontrola wzorca potrzebowała postępowania sądowego. Nie ma przeszkód, aby odbywała się ona w ramach postępowania administracyjnego prowadzonego przez organ państwowy. Rozwiązanie, aby decyzja administracyjna w przedmiocie uznania postanowień wzorca za niedozwolone odnosiła skutek z jednej strony do przedsiębiorcy, który stosował takie niedozwolone postanowienie wzorca, z drugiej strony do wszystkich konsumentów, z którymi zawarto umowę na podstawie takiego wzorca, jest zgodne z prawem UEH. Schulte-Nölke, Ch.Twigg-Flesner, M. Ebers, EC Consumer Law Compedium, The Consumer Acquis and its transposition in the Member States, EC 2008; B. Keirsblick, The erga omnes effect of the finding of an unfair contract term: Nemzeti, „Common Market Law Review” 50 (2013), s. 1476–1478..

Natomiast samo nieuzasadnione rozszerzenie skuteczności, czy to wyroku, czy też decyzji w stosunku do podmiotów, które nie brały udziału w postępowaniu i nie miały możliwości obrony swoich praw, mogłoby naruszać art. 47 Karty Praw PodstawowychKarta Praw Podstawowych Unii Europejskiej, Dz.Urz. UE 2016, C 202.. Zgodnie z tym przepisem każdy, czyje prawa i wolności zagwarantowane przez prawo UE zostały naruszone, ma prawo do skutecznego środka prawnego przed sądem zgodnie z warunkami określonymi w tym artykule oraz prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie przed niezawisłym i bezstronnym sądem.

Doktryna wskazuje, że przepis art. 47 Karty Praw Podstawowych gwarantuje jednostce prawo do skutecznego środka prawnego przed sądem, które stanowi istotny element zasady demokratycznego państwa prawnego, zapewniającego jednostce efektywną ochronę prawną przed naruszeniami jej praw podmiotowych przez władze publiczneN. Półtorak, A. Wróbel, Komentarz do art. 47 Karty Praw Podstawowych, (w:) A.Wróbel (red.), Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Komentarz, Warszawa 2013, Legalis el.. TSUE wielokrotnie podkreślał, że prawo do skutecznego środka prawnego jest jedną z zasad ogólnych prawa UEWyrok TSUE z 16 lipca 2009 r. w sprawie Der Grüne Punkt Duales System Deutschland przeciwko Komisji, C-385/07, motywy 177, 178; wyrok TSUE z 1 marca 2011 r. w sprawie Claude Chartry przeciwko państwu belgijskiemu, C-457/09, motyw 25.. Zatem gdyby decyzja lub wyrok odniosły skutek w stosunku do przedsiębiorców, w stosunku do których nie toczyło się postępowanie, istniałoby potencjalne ryzyko naruszenia powyższej regulacji.

Bardzo ciekawe orzeczenie TSUE, które ma znaczenie dla oceny nowych przepisów i pośrednio także głosowanej uchwały, zapadło w sprawie Biuro Podróży „Partner” sp. z o.o. sp.k.Wyrok TSUE z 21 grudnia 2016 r. w sprawie Biuro Podróży „Partner” sp. z o.o. sp.k. przeciwko Prezesowi UOKiK, C-119/15. W sprawie tej Sąd Apelacyjny w Warszawie zwrócił się z pytaniem prejudycjalnym do TSUE o zgodność modelu abstrakcyjnej kontroli wzorca z przepisami dyrektywy 93/13/EWG, w tym o kwestię skutków wpisania niedozwolonej klauzuli do rejestru klauzul niedozwolonych. TSUE stwierdził, że sam model kontroli polegający na prowadzeniu przez państwo członkowskie rejestru klauzul niedozwolonych jest zgodny z prawem UE.

Ponadto, w ocenie TSUE, nic nie stoi na przeszkodzie, aby uznać za niedozwolone stosowanie przez przedsiębiorcę, który nie brał wcześniej udziału w postępowaniu sądowym, klauzuli abuzywnej wpisanej do rejestru. W tej sytuacji przedsiębiorcy takiemu powinien przysługiwać „skuteczny środek prawny zarówno przeciwko decyzji uznającej tożsamość porównywanych postanowień, obejmujący kwestię, czy – przy uwzględnieniu wszystkich istotnych okoliczności właściwych danej sprawie – owe postanowienia są materialnie identyczne, zwłaszcza pod względem wywoływanych przez nie szkodliwych dla konsumentów skutków, jak i przeciwko decyzji ustalającej w danym wypadku kwotę kary pieniężnej”. TSUE zaakcentował zatem konieczność zapewnienia każdemu podmiotowi realnej możliwości obrony swoich praw i możliwości wykazania, że klauzula stosowana przez taki podmiot, choć wpisana do rejestru klauzul niedozwolonych, w rzeczywistości nie wywoła negatywnych skutków dla interesu konsumentów. Oceny abuzywności klauzuli należy dokonać zatem poprzez przeprowadzenie testu nieuczciwości. Z tego punktu widzenia treść glosowanej uchwały i nowych przepisów wydaje się zbieżna ze stanowiskiem TSUE.

Z drugiej strony nie sposób nie zauważyć, że zakres związania wyrokiem uznającym postanowienie wzorca za niedozwolone zaproponowany w uchwale i zakres związania decyzją administracyjną Prezesa UOKiK mogą zmarginalizować rolę rejestru klauzul niedozwolonych. Nie wystarczy już bowiem powołanie się na fakt istnienia takiej klauzuli niedozwolonej w rejestrze przy prowadzeniu przeciwko przedsiębiorcy postępowania o naruszenie zbiorowego interesu konsumentów. Przy ocenie postanowień wzorca stosowanego przez przedsiębiorcę, który nie był stroną postępowania, należałoby ocenić całokształt okoliczności związanych ze stosowaniem wzorca. W konsekwencji oznacza to każdorazowe przeprowadzenie testu nieuczciwości danej klauzuli w oparciu o przesłanki wynikające z art. 385¹ § 1 k.c. W tym miejscu rodzi się pytanie o sens dalszego utrzymywania takiego rejestru.

W ocenie autora glosy taka sytuacja wcale nie musi powodować, że rejestr będzie mniej przydatny. Wielokrotnie akcentowano bowiem, że celem powszechnej dostępności i jawności rejestru klauzul niedozwolonych jest przede wszystkim funkcja informacyjna. Mogą mieć do niego wgląd wszyscy konsumenci i wszyscy przedsiębiorcy, co przeciwdziała rozpowszechnianiu się i powielaniu niedozwolonych postanowień umownych przez innych przedsiębiorcówTamże.. Zbudowanie ogólnodostępnej bazy przykładowych klauzul abuzywnych ma również niezaprzeczalny wpływ na kształtowanie świadomości prawnej wśród konsumentów.

Podsumowanie

W ocenie autora glosy należy zaaprobować stanowisko Sądu Najwyższego przyjęte w glosowanej uchwale. Przede wszystkim ze względu na potrzebę zapewnienia każdemu przedsiębiorcy niebiorącemu udziału w postępowaniu o uznaniu postanowienia wzorca za niedozwolone prawa do wysłuchania. Aprioryczne przyjęcie, że stosowana przez przedsiębiorcę klauzula jest treściowo tożsama z klauzulą wymienioną w rejestrze klauzul niedozwolonych i przez to zakazana, co miałoby pociągać negatywne konsekwencje dla tego przedsiębiorcy, mogłoby godzić w prawo takiego przedsiębiorcy do sądu. Ponadto postanowienie wzorca i jego ewentualna abuzywność powinny być ustalane przy uwzględnieniu pozostałych przepisów takiego wzorca, kontekstu sytuacyjnego, w jakim doszło do zawarcia umowy (w tym czy miały miejsce indywidualne uzgodnienia z konsumentem), i po przeprowadzeniu testu nieuczciwości danej klauzuliE. Łętowska, Prawo umów, s. 330.. Za uchwałą przemawia dodatkowo kryterium interesu i odróżnienie interesu prywatnego przedsiębiorcy w dotychczasowym postępowaniu sądowym od interesu konsumentów, którzy realizowali przed sądem tak naprawdę zbiorowy interes konsumentów, rozumiany jako specyficzna postać interesu publicznego. W takim postępowaniu przedsiębiorca bronił jedynie swojego interesu, nie zaś interesu innych przedsiębiorców, stosujących takie same lub podobne postanowienia abuzywne.

Przyjęcie, że wpisanie postanowienia wzorca do rejestru klauzul niedozwolonych ma skutek w stosunku do wszystkich przedsiębiorców, którzy stosują tożsame lub podobne treściowo postanowienia, czyniłoby takie badanie zbędnym. Dodatkowo rozciągnięcie tego skutku na przedsiębiorców, którzy nie brali wcześniej udziału w postępowaniu sądowym lub administracyjnym, mogłoby naruszyć art. 47 Karty Praw Podstawowych. Pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w uchwale i fakt, że po ostatniej nowelizacji decyzja Prezesa UOKiK, zastępująca wyrok sądowy przy abstrakcyjnej kontroli wzorca, odnosi skutek tylko do tego przedsiębiorcy, który stosował dane postanowienie objęte postępowaniem, odzwierciedlają stanowisko TSUE wyrażone w wyroku Biuro Podróży Partner sp. z o.o. sp.k., co również przemawia za słusznością glosowanej uchwały.