W dniach 6–8 maja br. w Kazimierzu nad Wisłą odbyła się kolejna Konferencja Kierowników Szkolenia Aplikantów Adwokackich. Oprócz przedstawicieli okręgowych rad adwokackich i kierowników szkolenia aplikantów z 24 izb z całego kraju oraz członków Komisji doskonalenia zawodowego i kształcenia aplikantów NRA wśród uczestników Konferencji byli m.in.: Prezes NRA adw. Andrzej Zwara, SSA Rafał Dzyr – zastępca Dyrektora KSSiP, adw. prof. dr hab. Piotr Kardas, adw. Krystyna Skolecka-Kona, zastępca Przewodniczącego Trybunału Stanu adw. Andrzej Grabiński, SSO Jacek Szerer – wykładowca KSSiP, Jerzy Zięba – dziekan ORA w Kielcach, Joanna Kaczorowska – dziekan ORA w Płocku.

Sekretarzami Konferencji zostali adw. Marcin Derlacz – kierownik szkolenia aplikantów ORA w Gdańsku i adw. Bartosz Tiutiunik – kierownik szkolenia aplikantów ORA w Łodzi.

Konferencję otworzyła adw. Małgorzata Gruszecka – Przewodnicząca Komisji Doskonalenia Zawodowego i Kształcenia Aplikantów Adwokackich, witając zaproszonych gości i dziękując wszystkim uczestnikom za liczne przybycie. Wskazała, jak ważną rolę pełni Konferencja, jaka jest jej tradycja i jakie zadania stawia przed nią przyszłość Adwokatury. Zaraz potem głos zabrał SSARafał Dzyr, zastępca Dyrektora KSSiP, który podkreślił, że aplikacja i prace nad nią łączą środowiska prawnicze. Aplikacja dla wymiaru sprawiedliwości jest bardzo ważna i wbrew niektórym postulatom politycznym, obliczonym na doraźne korzyści wyborcze, dla dobra całego społeczeństwa musi zostać zachowana. Metody prowadzenia zajęć oraz program również powinny zostać do pewnego stopnia ujednolicone. Ze względu na wagę zadań szczególnie istotny był udział w tegorocznej konferencji zaproszonych gości, a zwłaszcza adw. Krystyny Skoleckiej-Kona i adw. Andrzeja Grabińskiego, twórców i konsekwentnych realizatorów programu szkolenia w ramach aplikacji adwokackiej. Celami obecnego spotkania było bowiem rozpoczęcie pracy nad reformą aplikacji adwokackiej, ustalenie jej kierunków i zadań oraz powołanie zespołów problemowych, które zajęłyby się poszczególnymi kwestiami merytorycznymi.

Aby atmosfera odpowiedzialności, ale przede wszystkim pracy nie opuściła uczestników, wszyscy otrzymali książkę adwokata Stanisława Mikke „Śpij, mężny” w Katyniu, Charkowie i Miednoje – jej egzemplarze przetrwały katastrofę smoleńską. Książka zaopatrzona została w dedykację od żony Autora, Bożeny Mikke.

Następnie SSO Jacek Szerer zaprezentował wykład na temat zasad i metod prowadzenia zajęć z aplikantami. Wnioski, które przedstawił, należy zaliczyć do bardzo pouczających i stanowiących zarówno trafną analizę poziomu opanowania przez aplikantów materiału, jak i sposobów jego nowoczesnego i uwzględniającego wymogi praktyki przekazywania. Wykład został wysłuchany z uwagą i zainteresowaniem. Tezy wystąpienia pobudziły obecnych do żywej i owocnej dyskusji na temat metod prowadzenia zajęć z aplikantami. Znaczna część uczestników zaznaczała, że proponowane metody są w coraz większym stopniu znane i stosowane.

Drugiego dnia (7 maja 2011 r.) przedmiotem obrad stała się sprawa zmian regulaminu szkolenia aplikantów adwokackich i aktów wewnętrznych. Adwokat M. Gruszec­ka wskazała, że zanim przystąpi się do reform, konieczne jest uważne prześledzenie orzecznictwa sądów apelacyjnych oraz administracyjnych w zakresie dotyczącym aplikantów. Orzecznictwo WSA i NSA ma poważne znaczenie, ponieważ to ono w zasadzie zaczęło zakreślać granice prawne, w których można się poruszać, podejmując decyzje co do poszczególnych, konkretnych już procedur związanych z aplikacją adwokacką. Adwokat Skolecka-Kona podkreśliła, że są pewne aksjomaty, których łamać nie można. Samo wykształcenie uniwersyteckie nie jest jeszcze wystarczające, by zagwarantować stosowny poziom usług młodego prawnika. Naszym celem powinno być dążenie do pomocy klientowi, a nie można tej pomocy efektywnie udzielić, jeżeli nie dysponuje się odpowiednimi umiejętnościami. Należy ponadto sięgać do historii adwokatury i ją upowszechniać. Referentka przywołała postać wybitnego adwokata dr. Zdzisława Krzemińskiego, współtwórcy Kodeksu etyki adwokackiej. Przypomniała również o tradycji przemówień adwokackich. Adwokatura to sztuka, a nie jedynie rzemiosło. Reguły deontologii zawodowej nie są ładnie brzmiącym dodatkiem do wykonywanej pracy, ale fundamentem działań każdego adwokata. Zmiana ustroju nie powinna dążyć do unicestwienia tego, co już raz zostało osiągnięte i wprowadzone.

Następnie głos zabrała adw. Anisa Gnacikowska – pełnomocnik NRA przed sądami administracyjnymi w sprawach dotyczących aplikantów adwokackich. Wskazała, że wiedza wynikająca z orzecznictwa pozwala na konstatację, iż przepisy dotyczące aplikacji nie są martwe i podlegają dynamicznej wykładni dokonywanej przez sądy administracyjne. Przepisy te muszą być formułowane jak najprecyzyjniej. Naczelna Rada Adwokacka stworzyła bazę orzecznictwa w sprawach „aplikanckich”, która będzie niezwykle pomocnym narzędziem dla twórców kolejnych aktów normatywnych. Ponadto adw. Gnacikowska zwróciła uwagę, że przepisy Prawa o adwokaturze dotyczące aplikacji adwokackiej, poza regulacją dotyczącą egzaminu wstępnego i końcowego, zawierają tylko pięć przepisów normujących sam przebieg aplikacji. W niemal każdym orzeczeniu WSA i NSA znajduje się stwierdzenie, że organy Adwokatury są podmiotem, który ma nie tylko prawo, ale obowiązek pieczy nad szkoleniem aplikantów. Z tego spostrzeżenia wynikają kolejne obowiązki Adwokatury, m.in. weryfikacji wiedzy aplikantów. Naturalne jest zatem wyciąganie konsekwencji z braku postępów wiedzy. Aplikanci jako członkowie adwokatury mają obowiązek przestrzegać wewnętrznych przepisów „adwokackich”. NSA i WSA w Warszawie najczęściej zajmują się sprawami skreślenia z listy aplikantów, przy czym podstawą do skreślenia z listy aplikantów adwokackich jest z reguły brak postępów w nauce, czyli negatywny wynik kolokwium rocznego (art. 79 ust. 2 ustawy Prawo o adwokaturze oraz § 8 i § 19 regulaminu aplikacji adwokackiej).

Po przerwie przedmiotem obrad stała się sprawa zmian Programu ramowego szkolenia aplikantów adwokackich. Adwokat Małgorzata Gruszecka zaakcentowała potrzebę utworzenia bloków tematycznych na poszczególnych trzech latach aplikacji. Rekomendowana również powinna być określona literatura prawnicza dla wszystkich izb. Szkolenie aplikantów powinno się wyróżniać jakością na tle już działających i powstających różnego rodzaju szkół i kursów. Nacisk należy położyć na zajęcia praktyczne i równoległe nauczanie prawa materialnego i procedury danej dziedziny prawa. Zachodzi także konieczność wprowadzenia kolokwium w formie ustnej, jeśli przekonać mamy do ustnego egzaminu. Prezes NRA Andrzej Zwara podkreślił potrzebę nauki w ramach aplikacji w zakresie sporządzania kasacji, skarg kasacyjnych i skarg do ETPCz, a także prawa UE. Szkolenia winny kłaść nacisk na praktyczne stosowanie prawa. Adwokat Żanna Dembska podkreśliła, że obowiązujący plan aplikacji tworzony był, kiedy egzamin adwokacki miał również formę ustną. Przy dzisiejszej formule egzaminu państwowego nacisk winien być kładziony na przedmioty egzaminacyjne – prawo karne, cywilne, administracyjne i gospodarcze. Dwa pierwsze lata to wykształcenie i deontologia, a trzeci rok to przygotowanie do zdania egzaminu państwowego. Cele aplikacji są bowiem dwa: przygotowanie do wykonywania zawodu adwokata i do zdania egzaminu. Adwokat prof. dr hab. Piotr Kardas wystąpił z postulatem ograniczenia treści planu aplikacji na rzecz minimalnego wymogu określenia przedmiotu szkolenia i wyeliminowania pewnych dziedzin, np. prawa wykroczeń, jako odrębnego wykładu. Sfera, której minimum ramowego planu szkolenia by nie dotyczyło, zostałaby zagospodarowana przez wykłady fakultatywne. To, co jest praktycznym przygotowaniem do zawodu, opiera się na pracy w kancelarii z patronem. Program ramowy winien być programowym minimum. I to minimum powinno być jednakowe we wszystkich izbach. Powinno znaleźć się w nim prawo karne (materialne, procesowe), cywilne (materialne, procesowe), elementy prawa administracyjnego i sądowoadministracyjnego, postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym, w tym konstrukcja skargi konstytucyjnej, prawo UE, ale nie jako wykład akademicki, ale wykorzystanie instrumentów, które prawo to niesie. Bardzo istotna jest także konstrukcja skargi do ETPCz. Wykładowcy winni przygotowywać konspekty szczegółowe przed zajęciami – z tematyką, orzecznictwem i publikacjami dotyczącymi omawianej problematyki. Rozważyć należy ujednolicenie wymogów stawianych wykładowcom we wszystkich izbach oraz stworzenie jednolitej rekomendowanej literatury, stale aktualizowanej. Pozytywnie ocenić należy idee wprowadzenia kolokwium po połowie aplikacji w formie pisemnej – przygotowanie pism na wzór egzaminu adwokackiego i tak też ocenianego oraz kolokwium w formie ustnej. Adwokat Anna Borkowska wyraziła, podzielaną przez zdecydowaną większość środowisk prawniczego, opinię, że ograniczenie weryfikacji wiedzy do jednego kolokwium w miejsce dotychczas obowiązujących dwóch jest niewłaściwe i całkowicie nieuzasadnione.

Po wysłuchaniu referatów przystąpiono do dyskusji i głosowania nad stawianymi kolejno problemami. Rezultatem obrad stało się przyjęcie przez uczestników Konferencji następujących stanowisk:

Stanowisko nr 1. Konferencja Kierowników Szkoleń zajęła jednogłośne stanowisko, że okręgowe rady adwokackie winny obligatoryjnie zaopatrywać aplikantów adwokackich w „Palestrę”, który to obowiązek wynika z uprzedniej uchwały Naczelnej Rady Adwokackiej.

Stanowisko nr 1a. Konferencja Kierowników Szkoleń zarekomendowała Naczelnej Radzie Adwokackiej przyjęcie założeń do instrukcji księgowej funduszu szkolenia aplikantów w kształcie zaproponowanym przez zespół pracujący pod kierownictwem adw. Elżbiety Nowak oraz adw. Henryka Stabli.

Stanowisko nr 2. Konferencja Kierowników Szkoleń zarekomendowała Naczelnej Radzie Adwokackiej przyjęcie projektów zmian w regulaminie zwalniania aplikantów adwokackich od ponoszenia w całości lub w części opłaty rocznej, a także odraczania terminu jej płatności i rozkładania na raty w kształcie zaproponowanym przez adw. A. Ślęzak.

Stanowisko nr 3. Konferencja Kierowników Szkoleń zarekomendowała Komisji Doskonalenia Zawodowego i Kształcenia Aplikantów Adwokackich utrzymanie obowiązkowego uczestnictwa w zajęciach szkoleniowych przy zachowaniu list obecności.

Stanowisko nr 4. Konferencja Kierowników Szkoleń zarekomendowała Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej odejście od formy obowiązkowych dwóch kolokwiów rocznych na rzecz jednego kolokwium po zakończeniu trzech semestrów, co umożliwi okręgowym radom adwokackim w ustawowym terminie dwóch lat podjęcie i doręczenie uchwały o nieprzydatności do zawodu adwokata z wykorzystaniem wyniku kolokwium.

Stanowisko nr 5. Konferencja Kierowników Szkoleń zarekomendowała, by prace nad zmianami w Planie szkolenia powierzyć Zespołowi do spraw reformy programu aplikacji adwokackiej w składzie: adw. prof. Piotr Kardas, adw. Anna Borkowska, adw. Żanna Dembska, adw. Agnieszka Zemke-Górecka, adw. Małgorzata Gruszecka, adw. Bartosz Tiutiunik. Prace zespołu winny być konsultowane przez konsultanta: prof. Elwirę Marszałkowską‑Krześ (postępowanie cywilne).

Stanowisko nr 6. Konferencja Kierowników Szkoleń zarekomendowała prace nad reformą regulaminów i aktów wewnętrznych w zakresie szkolenia aplikantów.

W efekcie prac konferencji powołano również zespoły problemowe w następujących składach:

Zespół ds. reformy programu aplikacji

Adw. Żanna Demska – przewodnicząca, adw. Piotr Kardas, adw. Anna Borkowska, adw. Agnieszka Zemke-Górecka, adw. Bartosz Tiutiunik, adw. Małgorzata Gruszecka, konsultant: adw. Elwira Marszałkowska-Krześ

Zespół ds. zmiany uchwały dot. doskonalenia zawodowego

Adw. Maciej Łaszczuk – przewodniczący, adw. Joanna Kaczorowska, adw. Marcin Derlacz, adw. Małgorzata Gruszecka

Zespół ds. regulaminów i aktów prawnych

Adw. Agnieszka Zemke-Górecka – przewodnicząca, adw. Małgorzata Kardas, adw. Anisa Gnacikowska, adw. Anna Ślęzak, adw. Elżbieta Nowak, adw. Jadwiga Banaszewska, adw. Anna Borkowska, adw. Janusz Steć, adw. Władysław Finiewicz, adw. Małgorzata Gruszecka

Zespół ds. regulaminu pomocy stypendialnej

Adw. Janusz Masiak – przewodniczący, adw. Jerzy Pinior, adw. Marcin Derlacz, adw. Marek Karczmarzyk

Zespół ds. konkursu krasomówczego i ds. zwalniania aplikantów z opłat, umarzania i rozkładania na raty

Adw. Anna Ślęzak – przewodnicząca, adw. Jerzy Pinior, adw. Jadwiga Banaszewska

Zespoły po ukonstytuowaniu się przystąpiły do opracowania harmonogramów pracy i podziału czynności.Wyniki prac zespołów programowych opublikowane w drodze mailowej mają zostać przekazane najpóźniej do 15 czerwca 2011 r. wszystkim członkom Komisji i Zespołów – do wiadomości, jak i przewodniczącej KDZiKA w celu przedstawienia ich w materiałach pod dyskusję przed posiedzeniem plenarnym NRA, które odbędzie się 18 czerwca 2011 r. Ostateczne wersje opracowanych przez zespoły prac muszą zostać przygotowane do końca sierpnia 2011 r. Następna Konferencja kierowników szkolenia w celu ostatecznego wypracowania i rekomendacji reformy aplikacji winna odbyć się zatem we wrześniu lub październiku 2011 r. Konferencja zaprasza wszystkich adwokatów i aplikantów do włączenia się do pracy nad reformą. Zespoły obradować będą ustawicznie do zakończenia prac.

Tegoroczna Konferencja upłynęła jednak nie tylko pod znakiem wytężonej pracy, ale i integracji środowiska oraz miłej zabawy, zwłaszcza podczas przepięknego rejsu po Wiśle. Ogromne podziękowania należą się wszystkim uczestnikom, a zwłaszcza zaproszonym gościom, za ich ważny i twórczy udział. Dziękuję też za wsparcie i organizację Panu Mecenasowi Stanisławowi Est­reichowi i Pani Mecenas Serafinie Sajnie. To dzięki ich pracy i zaangażowaniu w przygotowanie tej konferencji miała ona tak wspaniały „kazimierzowski” klimat i pozostawiła w sercach uczestników niezapomniane wrażenia.