„Zgoda Sejmu to sprawiła, że nam wolność przywróciła!” Polonez Trzeciego Maja. Muzyczny cytat, którym Jankiel rozpoczął wirtuozowski popis uświetniający Pana Tadeuszowe zaręczyny. Ustawa Rządowa z 3.05.1791 r., po szoku pierwszego rozbioru, otwierała drogę do radykalnej zmiany ustroju Rzeczypospolitej. Przez czternaście następnych miesięcy Sejm Czteroletni gorączkowo uchwalał akty konkretyzujące jej zapisy.

Triumfalną melodię mącą zgrzytliwe akordy konfederacji targowickiej. Stanisław August przystąpił do niej 24.07.1792 r. i od tej daty Ustawa Trzeciomajowa w praktyce straciła znaczenie. Formalnie derogował ją, 23.11.1793 r., sejm grodzieński, a 22.07.1794 r. Katarzyna II oświadczyła władcom Prus i Austrii, że „nadszedł czas, aby trzy dwory podjęły kroki nie tylko dla ugaszenia ostatniej iskry pożaru, który wybuchł w sąsiednim kraju, lecz także dla zapobieżenia, aby kiedykolwiek jeszcze z popiołów powstał nowy płomień”.

Wojna jeszcze trwa, lecz jest już po maciejowickiej klęsce. Struny dźwięczą grozą – przełamawszy 4.11.1794 r. linię obrony stolicy, rosyjska armia morduje 20.000 mieszkańców Pragi.

Cymbały lamentują nad dolą tułaczy. Cenę uchodźstwa przyszło zapłacić nie tylko politycznym emigrantom, ale i prostym żołnierzom. Największa ich grupa znalazła się w ziemi mołdawskiej; na przywódcę wyrósł wielkopolski partyzant z 1794 r., pułkownik Ksawery Dąbrowski. Podjęty w 1797 r. atak z ziemi wołoskiej ku Galicji zakończył się jednak klęską.

„Marsz Dąbrowski do Polski!” Tekst Mazurka napisał Józef Wybicki w Reggio nell’ Emilia w lipcu 1797 r. Instrument brzmi teraz wzniośle, potężnie. A wygrywa przecież tę samą, ludową melodię, która kurantem witała młodego Soplicę w progach narodowej epopei.