W „Palestrze” numer 11–12 z 2011 r. w dziale „Varia” zamieszczona została informacja zapowiadająca konferencję „Unijne podsumowanie roku 2011 – The EU Summary of the year 2011”. Konferencja, której partnerem była m.in. „Palestra”, zorganizowana została przez Sekcję Prawa Unii Europejskiej Towarzystwa Biblioteki Słuchaczów Prawa UJ i odbyła się w dniach 13–15 stycznia 2012 r. w murach Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.

Pierwszy dzień konferencji, w trakcie którego dyskusje odbywały się w pięknej auli Collegium Novum Uniwersytetu Jagiellońskiego, poświęcony został spotkaniom z ekspertami, podczas których w ramach dwóch paneli dyskusyjnych poruszone zostały zagadnienia związane z polską prezydencją oraz podsumowanie roku 2011 jako roku zmian w Unii Europejskiej.

W panelach eksperckich uczestniczyli: barrister Jonathan Tomkin z Wydziału Prawa Uniwersytetu w Dublinie; dr Małgorzata Kożuch z Katedry Prawa Europejskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego – opiekun Sekcji Prawa Unii Europejskiej Towarzystwa Biblioteki Słuchaczów Prawa UJ; prof. Maciej Szpunar – podsekretarz stanu ds. prawnych i traktatowych w Ministerstwie Spraw Zagranicznych; pan Filip Skawiński, pracownik Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Polsce, a także dr hab. Krzysztof Szczerski z Katedry Współczesnych Systemów Politycznych Instytutu Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych na Wydziale Stosunków Międzynarodowych i Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego.

W związku z uczestnictwem w konferencji gości zagranicznych dyskusje w trakcie paneli eksperckich zarówno w pierwszym dniu konferencji, jak i podczas drugiego i trzeciego dnia konferencji, kiedy to swoje wystąpienia zaprezentowali studenci i doktoranci, odbywały się w języku angielskim.

Konferencję rozpoczęło uroczyste powitanie uczestników i przedstawienie gości, jak również odczytanie listu skierowanego do uczestników przez posła do Parlamentu Europejskiego pana Bogusława Sonika, któremu obowiązki zawodowe nie pozwoliły na uczestniczenie w konferencji.

W trakcie pierwszego panelu dyskusyjnego podsumowującego polską prezydencję zaproszeni goście mówili o stopniu realizacji założeń strategicznych, z jakimi Polska rozpoczęła wykonywanie prezydencji, tj. integracji europejskiej jako źródła wzrostu, bezpiecznej Europy (w zakresie żywności, energii i obronności), a także Europy korzystającej na otwartości.

Przedstawiciel Komisji Europejskiej, pan Filip Skawiński, podkreślił, że Polska bardzo dobrze współpracowała z Komisją podczas prezydencji.

Natomiast z irlandzkiego punktu widzenia pozytywny wizerunek polskiej prezydencji budowało w szczególności sprawne wykonywanie zadań administracyjnych, a w warstwie politycznej poszukiwanie kompromisu. Barrister Jonathann Tomkin podkreślił również, że bardzo ważne było przyjęcie tzw. „sześciopaku”, jak i dobre tempo prac w zakresie prawa patentowego.

Profesor Maciej Szpunar, po pierwsze, opisał proces ustanawiania priorytetów, które Polska chciała zrealizować podczas prezydencji, oparty na trzech założeniach – kontynuowania tych zadań, które zostały już rozpoczęte przez poprzednie prezydencje, realnej możliwości wykonania planowanych zadań, jak i wyboru tematu przewodniego, który mógłby definiować polską prezydencję. Jednocześnie prof. Szpunar podkreślił, że rolą prezydencji jest nie tylko wykonywanie zadań wcześniej zaplanowanych, ale przede wszystkim odpowiednia reakcja na różne sytuacje, które zaistnieją podczas trwania prezydencji, gdyż nie wszystko jest możliwe do zaplanowania. Ponadto prof. Szpunar zasygnalizował, że de facto efektywny czas wykonywania prezydencji to cztery i pół miesiąca, choć formalnie trwała ona sześć miesięcy.

Odnosząc się do realizacji założeń prezydencji w pierwszym obszarze, prof. Szpunar wskazał, że jego zdaniem rynek wewnętrzny nie jest przyczyną kryzysu, a wręcz przeciwnie – powinien być używany jako narzędzie do jego przezwyciężania i poprawienia kondycji finansowej Unii Europejskiej. Ponadto prof. Szpunar pozytywnie odniósł się do prac w obszarze prawa patentowego, w szczególności podkreślił dyskusję nad takimi zagadnieniami, jak opłaty za udzielenie ochrony patentowej oraz rozważanie zagadnienia zakresu prawa wynikającego z patentu. W trzecim obszarze priorytetowym, który prof. Szpunar dookreślił, używając miana partnerstwa wschodniego, za sukces polskiej prezydencji uznać można negocjacje z Ukrainą, mimo że z oczywistych względów umowa nie została podpisana. Jako ważne w omawianym tu kontekście prof. Szpunar uznał także negocjacje z Gruzją i Mołdawią, a także zamknięcie pewnych obszarów negocjacji i otworzenie nowych w rozmowach z Islandią.

Do najważniejszych wydarzeń mających miejsce podczas polskiej prezydencji w obszarze priorytetu bezpiecznej Europy prof. Szpunar zaliczył ustalenie planu czynności legislacyjnych dotyczących dywersyfikacji źródeł energii oraz rozpoczęcie rozmów o nowych gazociągach z Azerbejdżanu i Tadżykistanu.

Doktor Małgorzata Kożuch podkreśliła, że największym sukcesem polskiej prezydencji był fakt, iż polska kultura była widoczna i promowana w Unii Europejskiej, jakkolwiek Unia Europejska nie była w takim stopniu, jak polska kultura w Unii, promowana w Polsce. Bardzo ważnym osiągnięciem polskiej prezydencji było też ukończenie na czas prac nad budżetem Unii Europejskiej, a nie tylko nad jego prowizorium. Ponadto dr Kożuch zwróciła uwagę na zaawansowanie prac legislacyjnych dotyczących prawa patentowego i projekt utworzenia wspólnego unijnego sądu patentowego.

Odnosząc się do spraw, które wymagają dalszego monitorowania w przyszłości, dr Kożuch podkreśliła, że Rumunia i Bułgaria w dalszym ciągu nie są w strefie Schengen.

Po dokonaniu podsumowania polskiej prezydencji przez zaproszonych gości rozpoczęła się dyskusja z udziałem publiczności. Zgromadzeni uczestnicy chcieli przede wszystkim zapoznać się z opinią zaproszonych gości na temat partnerstwa wschodniego.

Profesor Szpunar podkreślił, że największą trudność w negocjacjach z tymi państwami sprawia to, że każde z nich jest inne pod względem rozwoju demokracji, a także systemu politycznego. Przedstawiciel Komisji, pan Filip Skawiński, potwierdził natomiast, że negocjacje z Ukrainą były bardzo trudne, a Białoruś w ocenie Komisji nie akceptuje standardów demokracji.

Odnosząc się do podniesienia poziomu demokracji w państwach partnerstwa wschodniego, dr Kożuch wskazała, że Unia Europejska utworzyła specjalny system pomocy finansowej, który ma pomóc w budowaniu standardów demokratycznych w tych państwach.

Kolejnym zagadnieniem poruszanym podczas dyskusji była reakcja polskiej prezydencji na wydarzenia na świecie, w szczególności zaś na afrykańską „Wiosnę Ludów”. Profesor Szpunar podkreślił, że relacje zewnętrzne Unii Europejskiej nie należą do zakresu zadań rotacyjnej prezydencji. Jednakże, mimo że Polska nie ma historycznych powiązań z Afryką, nasz kraj ma duże doświadczenie w zakresie transformacji z reżimu totalitarnego w demokrację, jak i w zakresie transformacji ku gospodarce rynkowej.

Zgromadzeni uczestnicy pytali ponadto o współpracę pomiędzy polskim ministrem spraw zagranicznych a wysokim przedstawicielem Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa. Profesor Szpunar podkreślił, że współpraca ta układała się bardzo pomyślnie, a minister Radosław Sikorski zastępował lady Ashton przy rozmaitych okazjach.

Dużym zainteresowaniem cieszył się również tzw. koncept trio, zgodnie z którym prezydencję pełnią kolejno po sobie trzy państwa, z których jedno jest państwem dużym – Polska, jedno państwem starej Unii – Dania i jedno państwem nowej Unii – Cypr. Profesor Szpunar podkreślił, że istotne jest ustalenie wspólnych punktów programu, w szczególności tych irrelewantnych politycznie, które ma zrealizować trio, ponieważ ma to duże znaczenie praktyczne, gdyż każde państwo obejmujące prezydencję kontynuuje prace rozpoczęte przez prezydencję poprzednią, a w swoich działaniach zajmuje się również sprawami, które będą kontynuowane przez prezydencję następną. Odnosząc się do współpracy z ostatnim krajem z poprzedniego trio, tj. Węgrami, po których Polska przejęła prezydencję, prof. Szpunar podkreślił, że współpraca układała się pomyślnie i nastąpiło płynne przejście do kontynuowania zadań.

Bardzo interesujące pytanie zadał również prof. dr hab. Stanisław Biernat, kierownik Katedry Prawa Europejskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego i wiceprezes Trybunału Konstytucyjnego, który zapytał o to, w jaki sposób powinna wyglądać równowaga pomiędzy ogólnymi interesami Unii jako całości a interesami Polski, kraju, który obejmuje prezydencję. W odpowiedzi prof. Szpunar wskazał, że kluczowym w trakcie prezydencji zadaniem państwa, które ją obejmuje, jest działanie w roli moderatora dyskusji, odpowiedzialnego za osiągnięcie kompromisu. Jako kraj obejmujący prezydencję Polska, nawet dbając o własne interesy, nie mogła zatem prezentować skrajnego stanowiska, z którym wiązałoby się nieosiągnięcie kompromisu.

W trakcie drugiego panelu dyskusyjnego z udziałem ekspertów jednym z dyskutowanych zagadnień była idea stworzenia wspólnego unijnego kodeksu cywilnego. Odnosząc się do tego pomysłu, prof. Strzecki podkreślił, że jest to obecnie kwestia odległej przyszłości, gdyż problemy zaczynałyby się już na poziomie ustalenia wspólnej dla wszystkich krajów Unii definicji danej instytucji, a na obecnym etapie integracji o wiele ważniejsze byłoby urzeczywistnienie prawa obywateli do dobrej administracji.

Z kolei dr Kożuch podkreśliła, że z praktycznego punktu widzenia ważniejsze od kodyfikacji prawa materialnego jest wprowadzenie wspólnych procedur.

Podsumowanie pierwszego dnia dyskusji stanowiły rozważania nad kierunkiem dalszego rozszerzania Unii i ewentualnym przyjęciem w jej poczet nowych państw członkowskich. Polem do kontynuacji dyskusji uczestników konferencji stał się natomiast wieczorny bankiet.

W trakcie drugiego i trzeciego dnia konferencji referaty podsumowujące wydarzenia w Unii Europejskiej w 2011 roku wygłaszali studenci i doktoranci. Prezentacje były skupione wokół paneli tematycznych, takich jak: podsumowanie polskiej prezydencji, partnerstwo wschodnie: podsumowanie funkcjonowania i dalsze perspektywy; zmiany w prawie Unii Europejskiej dotyczące funkcjonowania rynku wewnętrznego: prawo konsumenckie, akt o jednolitym rynku; prawo własności intelektualnej; finanse Unii i unijne prawo podatkowe; unijne prawo konkurencji.

W trakcie drugiego dnia konferencji wykład na temat „Obywatelstwo w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej”, podczas którego zaprezentowane zostały wybrane sprawy dotyczące w szczególności obywatelstwa Unii Europejskiej, wygłosił również barrister Jonathan Tomkin.

Konferencja stanowiła doskonałe pole do podsumowania polskiej prezydencji i dyskusji nad przyszłością Unii Europejskiej, a uczestnicy wyrazili nadzieję ponownego spotkania w przyszłym roku na konferencji podsumowującej wydarzenia w Unii Europejskiej w roku 2012.