O gólnopolska Studencko-Doktorancka Konferencja Naukowa „Instrumentalizacja prawa karnego” została zorganizowana na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego przez Naukowe Koło Postępowania Karnego (dalej: NKPK). Było to kolejne przedsięwzięcie, w ramach którego zarówno studenci, jak i doktoranci interesujący się tematyką prawa karnego mieli okazję przedstawić wybrane przez siebie sporne zagadnienia oraz poddać je pod dyskusję.

Wszystkich przybyłych prelegentów, uczestników i gości uroczyście przywitał dr hab. prof. nadzw. UWr Tomasz Kalisz, który jednocześnie wyraził satysfakcję z tego, że po raz kolejny udało się zorganizować studencko-doktorancką konferencję o zasięgu ogólnopolskim, a także pogratulował organizatorom wyboru tematu. Następnie głos zabrała mgr Anna Drozd (UWr, Opiekun NKPK), która podkreśliła, jak wiele pracy studenci musieli włożyć w przygotowanie Konferencji.

Zgodnie z tradycją do wygłoszenia wykładu inaugurującego został zaproszony gość specjalny. Tym razem był to dr Wojciech Jasiński (UWr), który swoje wystąpienie zatytułował Prawo jako narzędzie – ostatnie zmiany w prawie karnym materialnym i procesowym. Dr Jasiński wskazał, że termin „instrumentalizacja” ma obecnie znaczenie raczej pejoratywne i rozumie się go przede wszystkim jako „konstruowanie prawa dla celów, którym nie powinno służyć”. Zauważył on także, że instrumentalne kształtowanie norm prawa karnego może służyć do wielu niepożądanych celów, takich jak chociażby zemsta, eliminacja przeciwników politycznych czy też do „podgrzewania” nastrojów społecznych.

Pierwszy panel konferencji, pt. Instrumentalizacja prawa karnego – przyczyny, znaczenie, skutki, moderowała dr Karolina Kremens (UWr). Wystąpienia rozpoczął mgr Maciej Górczak (UJ) z referatem pt. Instrumentalizacja prawa karnego – dla zasady, wbrew zasadom, w którym zauważył, że ogólnie rzecz biorąc, żadna z dziedzin prawa nie jest wolna od instrumentalizacji, ale to właśnie prawo karne jest tą gałęzią prawa, wobec której najczęściej można zaobserwować instrumentalne podejście. W konkluzji prelegent stwierdził, że na instrumentalizację prawa karnego wpływa nie tylko sposób konstruowania norm w aktach prawodawczych, ale także orzecznictwo. Z kolejnym referatem, pt. Społeczne oczekiwania a paternalizm, wystąpiła mgr Katarzyna Grotkowska (UWr). Referentka zdefiniowała paternalizm jako narzucenie danej osobie konkretnych zachowań w celu ochrony przed krzywdą, którą mogłaby sobie wyrządzić, i zauważyła, że prawo z reguły tworzy się w sposób instrumentalny po to, by to osiągnąć, jednakże nie zawsze czyni się to w sposób rozsądny. Kolejną prelegentką była Anna Dzięciołowska (studentka UWr) z referatem pt. Instrumentalne wykorzystanie klauzuli generalnej interesu społecznego w postępowaniu dyscyplinarnym prokuratorów. Jej wystąpienie było swoistym komentarzem do zmian wprowadzonych do unormowań regulujących funkcjonowanie prokuratury. Zwróciła ona szczególną uwagę na to, że konieczność dookreślenia omawianej klauzuli generalnej powoduje stan niepewności prawnej i stwarza ryzyko wypełnienia dowolną treścią. Panel zamknął referat Marty Tumidalskiej (studentka UWr) pt. Prowokacja w świetle art. 24 k.k. Prelegentka wskazała, że prowokacja może być niekiedy stosowana w celu świadomego wymuszenia określonych zachowań. W swoim wystąpieniu zwróciła uwagę na to, że istnieje zasadnicza różnica między prowokacją a podżeganiem oraz zastanawiała się, czy uprawnienia funkcjonariuszy z ustawy o Policji nie są zbyt szerokie i nie służą niekiedy instrumentalnemu traktowaniu prawa karnego.

Po przerwie kawowej rozpoczął się drugi panel, zatytułowany Instrumentalizacja prawa dowodowego, który był prowadzony przez dr. W. Jasińskiego. Jako pierwsza referat wygłosiła mgr Aneta Leszczyńska (UJ) – Próba wynaturzonej instrumentalizacji postępowania dowodowego procesu karnego. Prelegentka skupiła się przede wszystkim na analizie brzmienia kontrowersyjnego art. 168a k.p.k., wskazując, że po 15 kwietnia 2016 r., kiedy to weszła w życie kolejna nowelizacja procedury karnej, rola tego przepisu została całkowicie „odwrócona”, co może stanowić pokusę instrumentalnego traktowania procesu karnego dla organów prowadzących postępowanie. Następnie głos zabrała mgr Beata Najman (UŁ), wygłaszając referat pt. Nowelizacja art. 168b k.p.k. i art. 237a k.p.k. – czyli brak sądowej kontroli zgody następczej wydanej w ramach podsłuchu na tle standardów konstytucyjnych. Prelegentka postawiła w swym wystąpieniu tezę, że wskazane przepisy są regulacjami niezgodnymi z Konstytucją RP i niedopuszczalnymi z punktu widzenia standardów demokratycznego państwa prawnego. Kolejny referat – Uprawnienie prokuratora do wykorzystania w postępowaniu karnym materiałów uzyskanych poza granicami czynności operacyjno- ‑rozpoznawczych – wygłosiła Natalia Niedziółka (UWr). Analiza przedmiotowego zagadnienia doprowadziła prelegentkę do wniosku, że art. 168b k.p.k. nie spełnia standardów konstytucyjno-konwencyjnych. Ostatni referat w tej części Konferencji wygłosił mgr Arkadiusz Krajewski (PAN), który porównał tzw. „ustawę o bestiach” z analogiczną ustawą w Niemczech i stwierdził, że tego typu ustawy uchwala się w celu wywołania określonych reakcji społecznych. Po zakończeniu drugiego panelu wywiązała się ciekawa dyskusja, w której osoby zabierające głos wyrażały swoje zdanie przede wszystkim co do nowego brzmienia omówionych przepisów – art. 168a, 168b oraz 237a k.p.k., a także kontrowersji związanych z tzw. następczą zgodą sądu.

Trzeci panel oscylował wokół problematyki zagadnień szczegółowych instrumentalizacji prawa karnego procesowego. Moderatorem tej części konferencji był mgr Kazimierz Leżak (UWr, SSR w Złotoryi). Panel otworzyło wystąpienie mgr Darii Boniec-Błaszczyk (UAM) pt. Jawność a proces pokazowy. O jawności i relacjonowaniu rozprawy głównej. Z tematem tym korespondował kolejny referat, wygłoszony przez mgr. Kacpra Oleksego (UW), który mówił o sprzeciwie prokuratora wobec wyłączenia jawności rozprawy. Referenci zgodnie wskazali niepokojącą tendencję ograniczania prawa sądu do decydowania o wyłączeniu jawności rozprawy i rosnącej roli prokuratora w tym aspekcie. Kolejny referat, pt. Prawo łaski – niezbędna prerogatywa prezydenta czy narzędzie instrumentalizacji prawa karnego?, wygłosił mgr Błażej Boch (UWr). Prelegent wskazał liczne problemy wynikające z nader skąpej regulacji dotyczącej prawa łaski, a także zauważył, że prowadzić to może do traktowania prawa karnego w sposób instrumentalny oraz wykorzystywania prawa łaski przez Prezydenta do celów politycznych i partykularnych. Ostatni panel konferencji zakończyło wystąpienie Aleksandry Zemlik i Mateusza Korzeniaka (UJ) pt. Nowe przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów jako przejaw instrumentalizacji prawa. Krytyczna analiza w oparciu o przepisy Kodeksu karnego oraz Kodeksu karnego skarbowego. Prelegenci przedstawili krytyczne stanowisko co do uzasadnienia omawianych zmian, a to zwłaszcza ze względu na istniejące już analogiczne unormowania tego typu przestępczości w przepisach Kodeksu karnego skarbowego.

Po wygłoszonych referatach przeprowadzono dyskusję, którą zdominowały różnorakie aspekty związane z ułaskawieniem, przede wszystkim zaś sporna kwestia dopuszczalności zastosowania przez Prezydenta prawa łaski jeszcze przed prawomocnym skazaniem.

Po zakończeniu dyskusji A. Drozd podziękowała wszystkim prelegentom za przybycie, a także członkom NKPK za pomoc w zorganizowaniu Konferencji. Następnie Opiekunka NKPK uroczyście zamknęła Konferencję, jednocześnie wyrażając swoje zadowolenie z tego, że zaprezentowane referaty były ciekawe i zróżnicowane oraz że towarzyszyła im ożywiona dyskusja.