S to lat temu zawarto traktat ryski kończący militarne zmagania odrodzonego Państwa Polskiego z Rosją sowiecką. Negocjowano w atmosferze zmęczenia wojną i po nieudanej dyplomatycznej próbie pozyskania wsparcia mocarstw dla korzystnego kształtu wschodniej granicy.

Niefortunnie dobrano skład delegacji zwycięzców. Na jej czele stanął ludowiec Jan Dąbski, wiceminister spraw zagranicznych bez doświadczenia. Przepadła idea federacyjna, która zakładała pozyskanie całości ziem ukraińskich i białoruskich z Kijowem i Mińskiem za cenę ich autonomii. Wewnętrzną przewagę wśród parlamentariuszy uzyskała opcja zmierzająca do inkorporacji w granice Rzeczypospolitej zachodniej części Ukrainy i Białorusi. Ustalony w rokowaniach przebieg granicy niósł w sobie zarzewie nieszczęść Kresów w następnych dziesięcioleciach.

Reprezentacji bolszewików przewodził wytrawny dyplomata Adolf Joffe, syn jednego z najbogatszych rodów krymskich. Priorytetem w rokowaniach uczynił on nie kwestie terytorialne, a unicestwienie polskich żądań rozliczenia się przez Rosjan z zagrabionych środków finansowych, jak również minimalizację relokacji dóbr materialnych wywiezionych w czasie zaborów i wojny światowej oraz ograniczenie repatriacji polskiej ludności.

Przesiedleńców narodowości polskiej zjechało do kraju najwyżej 300.000; ok. 1,5 mln rodaków pozostało po wschodniej stronie. Żądania zwrotu przepadłych w upaństwowionych bankach oszczędności obywateli Królestwa Polskiego, wywiezionych królewskich rezerw złota, ukradzionego taboru kolejowego, floty rzecznej – storpedowano całkowicie.

Sukces osiągnęli polscy sygnatariusze jedynie co do rzeczywistego zwrotu cennych dóbr kultury. Ustalona mała rekompensata pieniężna za wkład w budowę rosyjskiej gospodarki pozostała na papierze; po kilku latach Polska formalnie z niej zrezygnowała, w zamian odzyskując jeszcze Szczerbiec i parę płócien.

Muzy milczą w wojennym zgiełku. Umierają za nie ludzie w szarych mundurach.