26 kwietnia 2014 r. w Hotelu Marina Golf Club w miejscowości Siła koło Olsztyna odbyła się konferencja szkoleniowa nt. „Zagadnień związanych ze zmianami w procedurze karnej i roli adwokata w postępowaniu przygotowawczym oraz sądowym”, zorganizowana przez Ośrodek Badawczy Adwokatury i Okręgową Radę Adwokacką w Olsztynie. Konferencji przewodniczył adw. Andrzej Kozielski – dziekan ORA w Olsztynie. W konferencji udział wzięli m.in.: skarbnik NRA, członek NRA – adw. Mirosława Pietkiewicz, rzecznik dyscyplinarny NRA, członek NRA – adw. Ewa Krasowska, członek NRA – adw. Rajmund Żuk, przewodnicząca Komisji ds. Edukacji Prawnej, członek NRA – adw. Anisa Gnacikowska, kierownik Szkolenia Aplikantów Adwokackich w Olsztynie – adw. Danuta Wronka. Prelegentami podczas konferencji byli adw. prof. dr hab. Piotr Kruszyński oraz adw. dr hab. Monika Zbrojewska.

Adwokat prof. dr hab. Piotr Kruszyński swoje wystąpienie poświęcił postępowaniu przygotowawczemu. Przede wszystkim, dla lepszego uzmysłowienia sensu i istoty planowanych zmian tej części procesu, przedstawił krótki rys historyczny, jak kształtowało się postępowanie przygotowawcze pod rządem poszczególnych kodeksów postępowania karnego, następnie przybliżył ratio legis zakładanych zmian i powody niewydolności aktualnego unormowania. Drugą część swojego wykładu poświęcił rozwiązaniom prawnoporównawczym. Następnie prelegent przedstawił najbardziej kluczowe zmiany wprowadzane przez ustawę z dnia 27 września 2013 r. do postępowania przygotowawczego. W szczególności omówił nowe brzmienie art. 297 § 1 pkt 5 k.p.k., zwracając uwagę na to, że regulacja ta zrywa wreszcie z sowieckim modelem postępowania przygotowawczego. To prokurator ma zbierać i utrwalać dowody dla siebie, aby następnie na podstawie tak zebranego materiału dowodowego wykazywać oskarżonemu winę w postępowaniu przed sądem. Nadto Prelegent zwrócił uwagę m.in. na nowe zasady związane z utrwalaniem czynności przesłuchania świadków przez Policję jedynie w formie protokołu ograniczonego do zapisu najbardziej istotnych oświadczeń osób biorących udział w czynności. Przybliżona została także nowa regulacja związana z instytucją końcowego zaznajomienia z materiałami zebranymi w postępowaniu przygotowawczym, jak również nowe zasady dotyczące selekcjonowania materiału dowodowego przesyłanego do sądu. Na zakończenie  adw. prof. Piotr Kruszyński przybliżył powody rezygnacji przez ustawodawcę z wprowadzenia do systemu prawa karnego instytucji sędziego ds. postępowania przygotowawczego.

Drugim prelegentem była adw. dr hab. Monika Zbrojewska. Swoje wywody skupiła przede wszystkim na zmianach w zakresie postępowania przed sądem w pierwszej instancji. Prelegentka zwróciła uwagę na nową rolę sądu w postępowaniu karnym, który ma przybrać postać biernego arbitra, przed którym strony mają prowadzić aktywny spór procesowy, wykazywać znaczną aktywność w celu udowodnienia swoich tez dowodowych. Taki model postępowania ma sprzyjać zasadzie kontradyktoryjności i zdecydowanie ją urealniać, ciężar odpowiedzialności za wynik procesu zostanie bowiem przesunięty z sądu na strony. W tym zakresie prelegentka zwróciła uwagę przede wszystkim na nową treść art. 167 k.p.k., który odgrywa kluczową rolę w nowym ukształtowaniu modelu postępowania przed sądem, a przede wszystkim ma decydujący wpływ na nowe ujęcie zasady kontradyktoryjności. W ramach poruszanych zagadnień omówiła zupełnie nową instytucję wprowadzoną do Kodeksu postępowania karnego, tj. konstrukcję zakazu spożywania owoców zatrutego drzewa (art. 168a k.p.k.), oraz zakładaną zmianę, polegającą na dodaniu art. 168b k.p.k., związaną z możliwością zwrócenia się przez strony do sądu o pozyskanie dowodu, w dotarciu do którego strona ma znaczne trudności lub w ogóle takiego dostępu nie posiada, np. do informacji objętej tajemnicą bankową. W wykładzie adw. dr hab. Zbrojewska omówiła także zmiany związane z nowym ujęciem zasady in dubio pro reo, wskazując, że wątpliwości nie muszą mieć charakteru „niedających się usunąć” oraz że ta zasada będzie miała zastosowanie wyłącznie do wątpliwości natury faktycznej (dowodowej), a nie prawnej. Przybliżone zostały nowe przesłanki związane z cofnięciem aktu oskarżenia przez oskarżyciela publicznego (art. 14 § 2 k.p.k.) oraz przyjęciem założenia w art. 2 § 1 pkt 1 k.p.k., że do odpowiedzialności karnej nie powinna zostać pociągnięta osoba, której nie udowodniono winy, a nie jak dotychczas „osoba niewinna”. Znaczna część wykładu została poświęcona – z uwagi na znaczenie dla adwokatów – nowej treści art. 80a k.p.k. i art. 87a k.p.k., tj. możliwości zażądania przez oskarżonego oraz inną stronę (poza oskarżycielem publicznym) obrońcy lub pełnomocnika z urzędu. Na zakończenie adw. dr hab. Monika Zbrojewska omówiła zakładane zmiany w przeprowadzaniu postępowania dowodowego przed sądem w drugiej instancji oraz związane z rozszerzeniem możliwości wydawania orzeczeń reformatoryjnych, jak i likwidacją jednej z reguł ne peius.

Konferencja miała na celu przedstawienie uczestnikom najistotniejszych zmian w procedurze karnej dokonanej nowelą z dnia 27 września 2013 r. Jak trafnie zauważono, dotychczasowy model postępowania karnego w praktyce stosowania prawa był w dużej mierze dysfunkcjonalny, zatem likwidacja instytucji nadmiernie sformalizowanych oraz odmienne od dotychczasowego rozłożenie odpowiedzialności za wynik procesu, jak i nowe ujęcie zasady kontradyktoryjności zapewne przyczynią się do przyspieszenia postępowania, nadto stanowić będą istotne wyzwanie, w szczególności dla przedstawicieli procesowych stron postępowania karnego. Po zakończeniu wykładu słuchacze podzielili się swoimi refleksjami dotyczącymi nowelizacji Kodeksu postępowania karnego. Przede wszystkim podnosili obawy związane z nowym ujęciem zasady kontradyktoryjności i powierzeniem bez mała wyłącznej inicjatywy dowodowej stronom. Wyrażano przekonanie, że w istocie nowa treść art. 167 k.p.k. niczego nie zmieni i że nadal to sąd będzie głównym inicjatorem przeprowadzania dowodów. Zastanawiano się również, jak powinna zareagować strona, widząc, że sąd rażąco narusza treść art. 167 k.p.k., czyniąc z przewidzianego tam wyjątku regułę. W związku z powyższym dyskusja okazała się bardzo owocna.