Pytania o cele oraz funkcje prawa i postępowania karnego – jakkolwiek przez wielu niedoceniane – stanowią niezwykle istotny element systemu prawa karnego. W toku historycznego rozwoju stały się kanwą dla formułowania rozmaitych koncepcji, teorii, idei i zasad, jak choćby postulatu kary kryminalnej jako „sprawiedliwej odpłaty” za wyrządzone zło, czy naczelnych zasad prawa karnego – m.in. nullum crimen sine lege.