Artykuł stanowi podsumowanie obserwacji praktyki sądowej odnośnie do wniosków stron o zwolnienie od kosztów w postępowaniu cywilnym oraz przegląd poglądów doktryny i aktualnej linii orzecznictwa. Przedstawia, jakie warunki musi spełniać wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, w jaki sposób strona powinna wykazać swoją sytuację materialną i niemożność poniesienia kosztów, jak w praktyce wygląda analiza i rozstrzyganie wniosków i czym kieruje się sąd je rozpatrujący. W artykule – obok omówienia przesłanek merytorycznych zwolnienia od kosztów – poświęcono wiele uwagi aspektom formalnym złożenia wniosku, gdyż w praktyce sądowej okazuje się, że wnioski bardzo często obarczone są brakami. Tymczasem poprawne przygotowanie wniosku pod względem formalnym ma istotny wpływ na jego merytoryczne rozstrzygnięcie. Opracowanie podzielono na części, w których omówiono: zagadnienia ogólne (I), kwestie dotyczące wniosków osób fizycznych (II), wnioski przedsiębiorców i osób prawnych (III) oraz sytuacje, kiedy dochodzenie wszczynane jest przez sąd (IV).