Sprawozdanie ze Zjazdu Katedr i Zakładów Postępowania Karnego, Poznań, 13-14 października 2025 r. W dniach 13-14 października w Poznaniu odbył się jubileuszowy X Zjazd Katedr i Zakładów Postępowania Karnego. Zjazd otworzył i powitał uczestników przewodniczący komitetu organizacyjnego Zjazdu, kierownik Zakładu Postępowania Karnego WPiA UAM SSN prof. dr hab. Paweł Wiliński. Słowo wstępne wygłosił także Dziekan WPiA UAM prof. dr hab. Tomasz Nieborak. Po otwarciu Zjazdu wspomniano zmarłych w ostatnich latach (2020-2025) pracowników Katedr i Zakładów Postępowania Karnego. Następnie dr Piotr Karlik (UAM) odczytał adres powitalny prof. dr hab. mult. h.c. Stanisława Waltosia. Pierwsza sesja plenarna dotyczyła zasadniczych kierunków zmian Kodeksu postępowania karnego – nowelizacji i ich sensu. Swe referaty wygłosili SSN dr hab. Dariusz Świecki, prof. UŁ, SSN dr hab. Małgorzata Wąsek-Wiaderek, prof. KUL, prof. dr hab. Arkadiusz Lach (UMK) oraz SSN prof. dr hab. Włodzimierz Wróbel (UJ). SSN dr hab. Dariusz Świecki, prof. UŁ wygłosił referat „Oczekiwane kierunki zmian KPK z perspektywy praktyki”, gdzie poruszył takie kwestie jak ustanie obrony obligatoryjnej i jej przesłanki, ogłaszanie ustne wyroków, udział w rozprawie głównej w formie zdalnej, rozszerzenie trybów konsensualnych, udział ławników w orzekaniu sądów I instancji oraz ujednolicenie granic kontroli odwoławczej. SSN dr hab. Małgorzata Wąsek-Wiaderek, prof. KUL wygłosiła referat „Zakres dostosowania KPK do wymogów prawa europejskiego” i poruszyła m. in. takie kwestie jak wnioski dla polskiej procedury karnej z najnowszego orzecznictwa ETPC, wdrożenie dyrektyw unijnych regulujących status oskarżonego w postępowaniu karnym oraz unijny pakiet regulacji dotyczący dowodów elektronicznych i jego konsekwencje dla polskiej procedury karnej (wymagalność pewnego standardu dopuszczalności dowodów).
Trzecim z prelegentów był prof. dr hab. Arkadiusz Lach (UMK), który wygłosił referat „Niezbędne zmiany wynikające z postępu technologicznego, informatyzacji i cyfryzacji społeczeństwa”, gdzie postawił tezy, że polski proces karny i wymiar sprawiedliwości są opóźnione w zakresie informatyzacji, choć pandemia przyspieszyła ją znacznie, że dwie kluczowe kwestie to udział w rozprawie i posiedzeniu na odległość oraz doręczenia, oraz że należy w znacznie szerszym zakresie korzystać z podpisu elektronicznego. Kolejnym w z prelegentów był SSN prof. dr hab. Włodzimierz Wróbel (UJ), który wygłosił referat „Kierunki zmian procesu karnego z perspektywy systemowej”, gdzie przedstawił ogólne uwarunkowania zmian legislacyjnych w zakresie prawa karnego. Przedstawił także tezy o Polsce jako o państwie „pół-praworządnym”, systemowym populizmie penalnym, kryzysie ustrojowym w prokuraturze i sądownictwie, kryzysie konstytucyjnym w państwie oraz powiedział kilka słów o wyzwaniach technologicznych w kontekście informatyzacji sądownictwa i prokuratury. Po wystąpieniach prelegentów nastąpił czas wystąpień ekspertów, gdzie głos zabrali SSN dr Michał Laskowski, prok. Janusz Śliwa (Prokuratura Regionalna w Krakowie, Zastępca Dyrektora Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury) oraz prof. dr hab. Zbigniew Kwiatkowski (UO). Następnie nastąpiła dyskusja, którą moderowała dr hab. Anna Gerecka-Żołyńska, prof. UAM, a podczas której głos zabrali prof. dr hab. Katarzyna Dudka (UMCS), dr hab. Piotr Sowiński, prof. UR, SSA dr hab. Sławomir Steinborn, prof. UG, dr Renata Gołdyn-Badowiec (UMK), SSA prof. dr hab. Jerzy Skorupka (UWr), SSR dr hab. Mariusz Nawrocki, prof. US, prof. dr hab. Maria Rogacka-Rzewnicka (UW), dr hab. Michał Królikowski, prof. UW. Druga sesja plenarna także dotyczyła zasadniczych kierunków zmian Kodeksu postępowania karnego, ale w kontekście pytania o nową ustawę procesową. W sesji tej referaty swe wygłosili prof. dr hab. Jerzy Skorupka (UWr), prof. dr hab. Maria Rogacka-Rzewnicka (UW), prof. dr hab. Hanna Paluszkiewicz (US) oraz dr hab.
Dobrosława Szumiło-Kulczycka, prof. UJ. Prof. dr hab. Jerzy Skorupka (UWr) wygłosił referat „Fundamenty nowej ustawy procesowej”, które to fundamenty jego zdaniem są następujące: niezależność sądu i niezawisłość sędziów, skargowość postępowania, kontradyktoryjność postępowania oraz równość broni uczestników postępowania. Prof. dr hab. Maria Rogacka-Rzewnicka (UW) wygłosiła referat „Kontradyktoryjność czy inkwizycyjność w nowej ustawie procesowej”, gdzie postawiła tezę zgodnie z którą nowa kontradyktoryjność i inkwizycyjność nie pozostają z sobą w epistemologicznej sprzeczności i nie musza być postrzegane jako przeciwstawne modele proceduralne i instytucjonalne. Prof. dr hab. Hanna Paluszkiewicz (US) wygłosiła referat „Nowe postępowanie przygotowawcze?” podczas którego starała się odpowiedzieć na pytanie czy „nowe” postępowanie przygotowawcze, tzn. całkowicie nowa koncepcja prowadzenia postępowania przedsądowego czy też „lifting” dotychczasowej konstrukcji normatywnej tego stadium procesu karnego? Dr hab. Dobrosława Szumiło-Kulczycka, prof. UJ wygłosiła referat „Nowe postępowanie sądowe?” podczas którego przedstawiła krytykę niektórych praktyk wymiaru sprawiedliwości. Po wystąpieniach prelegentów nastąpił czas wystąpień ekspertów, gdzie głos zabrali prof. dr hab. Maciej Rogalski (Uczelnia Łazarskiego), dr hab. Krzysztof Woźniewski, prof. UG, dr hab. Radosław Olszewski, prof. UŁ oraz dr hab. Jarosław Zagrodnik, prof. UŚ. Następnie nastąpiła dyskusja, którą moderowała dr hab. Barbara Janusz-Pohl, prof. UAM, a podczas której głos zabrali SSR dr hab. Mariusz Nawrocki, prof. US, dr Miłosz Kościelniak-Marszał (UO), dr Łukasz Cora (UG), prof. dr hab. Ryszard Stefański (Uczelnia Łazarskiego), prof. dr hab. Arkadiusz Lach (UMK), SSA dr hab. Barbara Nita-Światłowska, prof. UEK (UEK w Krakowie), SSN dr hab. Małgorzata Wąsek-Wiaderek, prof. KUL, dr Renata Gołdyn-Badowiec (UMK), SSA dr hab. Sławomir Steinborn, prof. UG, prof. dr hab. Andrzej Sakowicz (UwB).
Trzecia sesja plenarna dotyczyła nauczania postępowania karnego, a jej moderatorem była dr hab. Katarzyna Girdwoyń (UW). W pierwszej kolejności dr Piotr Karlik (UAM) zaprezentował wyniki ankiety dydaktycznej przeprowadzonej wśród katedr i zakładów postępowania karnego. Następnie przedstawiciele Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury SSR Beata Zaczkowska (Ośrodek Aplikacji Sądowej) i prok. Seweryn Borek (Ośrodek Aplikacji Prokuratorskiej) przedstawili model kształcenia przyszłych sędziów i prokuratorów. Kolejno Dziekan Okręgowej Rady Adwokackiej w Poznaniu dr Ewa Habryn-Chojnacka zaprezentowała model szkolenia aplikantów adwokackich. Następnie swój punkt widzenia na dydaktykę procesu karnego przedstawili dr Dorota Czerwińska (UWr), dr Sonia Głogowska (UJ), dr Maja Klubińska (UMK), mgr Dawid Marko (UG), dr Piotr Misztal (UŁ) oraz dr Adrian Zbiciak (KUL). Wskazywano m. in. na odejście studentów od tradycyjnych form przyswajania wiedzy na rzecz tych bardziej nowoczesnych i interaktywnych. Po wystąpieniach prelegentów nastąpiła dyskusja podczas której głos zabrali m. in. dr hab. Karolina Kremens, prof. UWr, dr Marcin Rau (UKSW), SSN dr hab. Małgorzata Wąsek-Wiaderek, prof. KUL, prof. dr hab. Cezary Kulesza (UwB), prok. Janusz Śliwa oraz dr Łukasz Chojniak (UW). Po dyskusji został odtworzony film z wykładem prof. dr hab. mult. h.c. Piotra Hofmańskiego (UJ) „Międzynarodowy Trybunał Karny i jego efektywność”. Na zakończenie dnia wzniesiono toast na otwarcie nowej siedziby Zakładu Postępowania Karnego UAM – Collegium Rubrum. Drugi dzień obrad otworzyła sesja plenarna kontynuująca zasadnicze kierunki zmian Kodeksu postępowania karnego, ale tym razem dotyczyła konsensualizmu. Swe referaty wygłosili dr hab. Andrzej Światłowski, prof. UJ, prof. dr hab. Cezary Kulesza (UwB), dr hab. Michał Królikowski, prof. UW oraz prof. dr hab. Robert Zawłocki (UAM). Dr hab. Andrzej Światłowski, prof. UJ wygłosił referat „Ocena dotychczasowej ewolucji trybów konsensualnych”, gdzie postawił tezę, że można prezentować różne stanowiska co do zasadności nasycenia modelu elementami konsensualnymi, jeśli jednak uważa się to za właściwy kierunek, kluczowe wydaje się zidentyfikowanie czynników, które rzeczywiście sprzyjają takiemu podejściu. Prof. dr hab. Cezary Kulesza (UwB) przedstawił referat „Zmiany trybów konsensualnych z perspektywy obrońcy”, gdzie postawił tezę zgodnie z która wykreślenie przez „antyreformę” z 15.04.2016 r. art. 60a k.k. („jądra” europejskich porozumień procesowych) pozbawiło oskarżonego realnych korzyści z udziału w tych porozumieniach, a polski model porozumień procesowych nie gwarantuje oskarżonemu efektywnego prawa do obrony, wątpliwości budzi także możliwość wykorzystania przyznania się oskarżonego do winy na rozprawie w sytuacji, gdy do konsensualnego skazania nie dojdzie. Dr hab. Michał Królikowski, prof. UW wygłosił referat „Zakres porozumienia w trybach konsensualnych de lege lata i de lege ferenda”, gdzie przedstawił garść uwag praktycznych dotyczących porozumień dotyczących opisu zdarzeń (brzmienia wyjaśnień), porozumień dotyczących oceny dowodów, porozumień dotyczących wartościowania prawnego, w tym zakresie wpływu na konsekwencje prawnokarne, porozumień dotyczących samych konsekwencji prawnokarnych oraz czynów współukaranych.
Prof. dr hab. Robert Zawłocki (UAM) przedstawił referat „Możliwe kierunki dalszej ewolucji trybów konsensualnych w ujęciu praktycznym, gdzie postawił tezę, zgodnie z którą rozwój (powszechne zastosowanie) trybów konsensualnych w postepowaniu karnym nie jest możliwe, co wynika nie tylko z ograniczeń prawnych, lecz w głównej mierze z aktualnej utrwalonej praktyki prokuratorskiej i sądowej, która sprowadza się do niemal pełnego akceptowania i długiego procedowania przez sądy aktów oskarżenia nieuzasadnionych lub niedopracowanych. Następnie w panelu eksperckim głos zabrali dr hab. Ewa Kruk, prof. UMCS, dr hab. Wojciech Jasiński, prof. UWr oraz dr hab. Justyna Karaźniewicz, prof. UKW. Kolejno nastąpiła dyskusja, która moderował SSN prof. dr hab. Paweł Wiliński (UAM), a podczas której głos zabrali prof. dr hab. Hanna Paluszkiewicz (US), dr Łukasz Chojniak (UW), prof. dr hab. Andrzej Sakowicz (UwB), dr hab. Dobrosława Szumiło-Kulczycka, prof. UJ oraz SSO dr Grażyna Artymiak (Rzeszów). Piąta sesja plenarna dotyczyła standardów badań, czyli zdobywania stopni i tytułów naukowych w zakresie postępowania karnego. Na wstępie tej części obrad przedstawiono prezentację „Wsparcie rozwoju naukowego przez systemy SIP LEX”. W tej sesji plenarnej swe referaty wygłosili prof. dr hab. Piotr Kardas (UJ), prof. dr hab. Ryszard Stefański (Uczelnia Łazarskiego) oraz prof. dr hab. Katarzyna Dudka (UMCS). Prof. dr hab. Piotr Kardas (UJ) przedstawił referat „Standardy oceny i recenzji pracy doktorskiej” podczas którego przedstawił także szereg uwag krytycznych o nauce w ogólności. Prof. dr hab. Ryszard Stefański (Uczelnia Łazarskiego) wygłosił referat „Standardy oceny i recenzji habilitacyjnej”, gdzie przedstawił obecną regulację prawną tego zagadnienia i wskazał na jej wady. Prof. dr hab. Katarzyna Dudka (UMCS) wygłosiła referat „Standardy oceny i recenzji o tytuł profesorski” przedstawiając także kilka krytycznych uwag o standardach badań w naukach prawnych. Po wystąpieniach nastąpiła dyskusja, którą moderował prof. dr hab. Jerzy Skorupka (UWr). Ostatnia sesja plenarna dotyczyła ponownie zasadniczych kierunkach zmian Kodeksu postępowania karnego, ale tym razem w kontekście współpracy międzynarodowej i wyodrębnienia działu XIII z KPK. Swe referaty wygłosili prof. dr hab. Andrzej Sakowicz (UwB) – „Założenia fundamentalne nowej ustawy?”, SSA dr hab. Sławomir Steinborn, prof. UG – „Ustawa kompleksowa czy subsydiarna wobec KPK?”, SSA dr hab. Barbara Nita-Światłowska, prof. UEK – „Spójność regulacji zawartych w dziale XIII” oraz dr Martyna Kusak (UAM) – „Kierunki dalszego rozwoju współpracy międzynarodowej w sprawach karnych”. W panelu eksperckim głos zabrali dr hab. Karolina Kremens (UWr), dr hab. Anna Błachnio-Parzych (ALK), dr Łukasz Chojniak (UW), dr Magdalena Zamroczyńska (US), a dyskusję moderował dr hab. Piotr Sowiński, prof. UR. W Zjeździe uczestniczyło blisko 150 prawników z całego kraju, a kolejne tego typu wydarzenie odbędzie się w Warszawie na UW.
Adw. (niewykonujący zawodu) dr Mateusz Popiel