Wydanie 9/2023

Palestra
9/2023

Szanowni Czytelnicy!
Na okładce aktualnego numeru „Palestry” znajduje się zabytkowy gmach Sejmu Śląskiego, co jest związane z obchodami 100-lecia istnienia Izby Adwokackiej w Katowicach. Należy w tym miejscu zwrócić uwagę na znaczenie tej Izby zarówno w czasach II Rzeczypospolitej i tworzenia się niepodległego państwa polskiego, jak też współcześnie. W bieżącym numerze „Palestry” z okazji 100-lecia Izby Katowickiej znajduje się wywiad z dziekanem tej Izby adw. Romanem Kuszem przeprowadzony przez adw. Pawła Matyję, a także recenzja książki J. Kudelki, 100 Lat Adwokatury Śląskiej (1922–2022) opracowana przez adw. dr. Michała Bieniaka. W numerze 9/2023 „Palestry” można przeczytać artykuły: not. dr. Rafała Kapkowskiego pt. Problematyka obliczania zachowku w świetle ustawy o fundacji rodzinnej, adw. dr. Adama Bułata oraz adw. Jarosława Wyrębskiego pt. Skutki procesowe braku niezwłocznego postawienia zarzutów, sędziego dr. Marka Skwarcowa pt. Warunek istnienia podstawy dowodowej jako przesłanki stosowania tymczasowego aresztowania, adw. Łukasza Breguły pt. Dekryminalizacja zniesławienia. Analiza krytyczna, adw. dr Alicji Limburskiej pt. Koszty pomniejszające rozmiary korzyści majątkowej objętej przepadkiem, a także dr. hab. Piotra Steca, prof. UO oraz mgr Natalii Lichwy pt. Repatriacja zwłok i szczątków ludzkich jako problem prawa dziedzictwa kulturowego. Ponadto na Czytelników „Palestry” czeka w rubryce „Orzecznictwo” tekst adw. Marka Antoniego Nowickiego pt. Środki dyscyplinarne wobec sędziego za publiczną krytykę reformy sądownictwa. W numerze 9/2023 „Palestry” znajdują się również rubryki „Gawędy adwokata bibliofila”, a w niej tekst adw. Andrzeja Tomaszka pt. Momenty zwrotne czyli nowe spojrzenie na historię adwokatury, „Powtórka z Rzymu” z tekstem prof. dr hab. Marii Zabłockiej pt. A co z wiatrakami?, a także „Z życia Adwokatury” ze sprawozdaniem adw. dr Moniki Strus-Wołos pt. Najlepsi absolwenci Szkoły Prawa Polskiego i Europejskiego z Ukrainy na stażu w Radomiu.

Za publikację artykułu w Czasopiśmie „Palestra” można otrzymać 100 pkt zgodnie z aktualnym wykazem czasopism punktowanych MEiN.

Projekt i przygotowanie okładki do druku: A.P. GRAF
Skany okładek pobrane z: https://eli.gov.pl (Dziennik
Ustaw) oraz Pomorska biblioteka cyfrowa https://pbc.gda.pl (Kodeks)

Pobierz wersję PDF

Pełny spis treści

Palestra 9/2023, s. 5 - 6

100-lecie Izby Adwokackiej w Katowicach

Michał Bieniak

Palestra 9/2023, s. 7 - 15

Wywiad z dziekanem Izby Adwokackiej w Katowicach adw. Romanem Kuszem

Paweł Matyja

Palestra 9/2023, s. 16 - 38

Problematyka obliczania zachowku w świetle ustawy o fundacji rodzinnej

Rafał Kapkowski

Obliczanie zachowku nie jest czynnością wyłącznie techniczną, polegającą na matematycznym zastosowaniu określonego w ustawie wzoru, ale złożoną, kilkuetapową procedurą, w której elementy rachunkowe są jedynie pochodną stosowania szeregu norm prawnych. W konsekwencji prawidłowe obliczenie wysokości zachowku potrafi nastręczać wielu trudności organom stosującym prawo, a wskutek pojawienia się na przestrzeni ostatnich lat nowych instytucji prawa spadkowego staje się procedurą coraz bardziej skomplikowaną i wielowątkową. Celem niniejszego artykułu jest zanalizowanie poszczególnych etapów obliczania zachowku w kontekście ostatnich zmian kodeksowych, wynikających z wprowadzenia do polskiego systemu prawnego fundacji rodzinnej, a w konsekwencji próba odpowiedzi na pytanie, czy można mówić o przebudowie normatywnego modelu obliczania zachowku, czy też zmiany te mają jedynie charakter uzupełniający. Pozostałe zmiany w instytucji zachowku wprowadzone wraz z ustawą o fundacji rodzinnej, obejmujące rozszerzenie kręgu podmiotów odpowiedzialnych za zachowek, możliwość rozłożenia zachowku na raty, jego obniżenia czy odroczenia płatności, jak również zmiany w zakresie zrzeczenia się zachowku, nie są już bezpośrednio związane ze sposobem jego obliczania, a nadto obejmują zagadnienia na tyle złożone, że wymagają osobnego opracowania. Kwestie te zostaną w niniejszym artykule zaznaczone jedynie punktowo, gdy będzie to koniecznie dla głównego nurtu rozważań.

Palestra 9/2023, s. 39 - 58

Skutki procesowe braku niezwłocznego postawienia zarzutów

Adam Bułat
Jarosław Wyrębski

Przedmiotem niniejszego artykułu są rozważania, jakie są skutki procesowe nieprzedstawienia zarzutów przez organy procesowe realizujące funkcję ścigania pomimo zaistnienia ustawowych powodów do inauguracji kolejnego etapu postępowania związanego z jego nakierowaniem przeciwko określonej osobie. W szczególności analiza będzie koncentrowała się na skutkach wynikających zarówno z uniemożliwienia podejrzanemu, jako stronie postępowania, możliwości działania w procesie i korzystania z przysługujących mu uprawnień, jak również na konsekwencjach związanych z prowadzeniem przez organy procesowe postępowania dowodowego w nieodpowiedniej fazie postępowania przygotowawczego – właśnie z uwagi na nieuzasadnione dalsze toczenie postępowania in rem wynikające z braku podjęcia stosownej decyzji procesowej przez uprawniony organ ścigania.

Palestra 9/2023, s. 59 - 77

Warunek istnienia podstawy dowodowej jako przesłanki stosowania tymczasowego aresztowania

Marek Skwarcow

W publikacji autor omówił ogólną przesłankę stosowania środków zapobiegawczych, w tym najbardziej dolegliwego – tymczasowego aresztowania, w postaci istnienia podstawy dowodowej. W art. 249 § 1 k.p.k. jest ona określona mianem „dużego prawdopodobieństwa popełnienia przez oskarżonego przestępstwa”. Badanie prawdopodobieństwa popełnienia przestępstwa opiera się przede wszystkim na porównaniu pozostałych terminów używanych przez ustawodawcę dla określenia uznania podejrzanego za sprawcę czynu na określonym etapie postępowania, od momentu wszczęcia postępowania przygotowawczego, ewentualnego zatrzymania podejrzanego, przedstawienia mu zarzutu, zastosowania tymczasowego aresztowania, następnie dalszego stosowania tego środka zapobiegawczego w postępowaniu jurysdykcyjnym po wniesieniu aktu oskarżenia do sądu, aż do czasu udowodnienia oskarżonemu winy w prawomocnym wyroku skazującym. W ocenie piszącego tak postrzegana przesłanka dużego prawdopodobieństwa nie jest czynnikiem decydującym, ponieważ komentowana podstawa dowodowa istnieje przede wszystkim w sferze faktów procesowych decydujących o zachowaniu lub niezachowaniu odpowiednich form przeprowadzania dowodu. W przypadku zastosowania tymczasowego aresztowania i dalszego jego stosowania, szczególnie w postępowaniu przygotowawczym, dowodzenie ma charakter swobodny, opiera się bowiem w zasadzie na badaniu przez sędziego akt sprawy, podczas gdy udowodnienie zawsze jest wynikiem sformalizowanego postępowania dowodowego charakterystycznego dla postępowania sądowego. Stąd też zastosowanie izolacyjnego środka zapobiegawczego musi być poprzedzone zaistnieniem po stronie tego sędziego określonego przez profesora Stefana Glasera stanu „pewności moralnej”, czyli pewności, że ta właśnie osoba, która stanęła pod zarzutem popełnienia określonego przestępstwa, jest jego sprawcą. Dopiero zaistnienie tego przekonania pozwoli sędziemu na podjęcie decyzji o zastosowaniu tymczasowego aresztowania.

Palestra 9/2023, s. 78 - 90

Dekryminalizacja zniesławienia. Analiza krytyczna

Łukasz Breguła

Artykuł porusza kwestię zasadności funkcjonowania w polskim systemie prawnym norm sankcjonujących zniesławienie. Celem rozważań jest ustalenie, czy potencjalne uchylenie przepisów o zniesławieniu jest zasadne, czy też jest to rozwiązanie zbyt daleko idące. Artykuł zawiera analizę motywów wskazanych w uzasadnieniu projektu ustawy z 7.07.2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz innych ustaw, przewidującego uchylenie przepisów art. 212–215 k.k. Rozważania dotyczą także kwestii ustalenia, czy wszystkie kategorie zniesławienia powinny być traktowane jednolicie, czy przeciwnie – należy traktować je odrębnie, z uwzględnieniem specyfiki różnych odmiennych kategorii zniesławienia.

Palestra 9/2023, s. 91 - 100

Koszty pomniejszające rozmiary korzyści majątkowej objętej przepadkiem

Alicja Limburska

Artykuł ma na celu weryfikację tezy, zgodnie z którą wydatki poniesione przez sprawcę w związku z przestępstwem nie podlegają uwzględnieniu przy ustalaniu rozmiarów korzyści majątkowej podlegającej przepadkowi. Autorka staje na stanowisku, że koszty stanowiące szeroko pojęte następstwo sytuacji, w której sprawca znalazł się w związku z przestępstwem, mogą – pod pewnymi warunkami – rzutować na ocenę charakteru przysporzenia pochodzącego z przestępstwa, prowadząc ostatecznie do redukcji rozmiarów korzyści (a w zasadzie jej równowartości) in concreto podlegającej przepadkowi.

Palestra 9/2023, s. 101 - 120

Repatriacja zwłok i szczątków ludzkich jako problem prawa dziedzictwa kulturowego

Natalia Lichwa
Piotr Stec

Przedmiotem artykułu jest analiza sytuacji prawnej szczątków ludzkich znajdujących się w zbiorach muzealnych. W przypadku tych szczególnych eksponatów konieczne jest pogodzenie interesu społeczności, do których należeli zmarli, których szczątki eksponowano, z potrzebą ochrony dziedzictwa kulturowego i swobodą prowadzenia badań naukowych. W tekście przeanalizowano sposoby repatriacji szczątków z muzeów do krajów pochodzenia, wskazano problemy powstające w związku z ewentualną repatriacją szczątków z polskich muzeów oraz zaproponowano kierunki działań w związku ze stworzeniem reguł repatriacji szczątków, jakie ewentualnie mogłyby się znajdować na terytorium Polski.

Palestra 9/2023, s. 121 - 132

Środki dyscyplinarne wobec sędziego za publiczną krytykę reformy sądownictwa

Marek Antoni Nowicki

Igor Tuleya jest sędzią orzekającym od 1996 r. Jego sprawa dotyczyła nowego systemu odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów, a w szczególności pięciu dyscyplinarnych dochodzeń wstępnych wszczętych przeciwko niemu w 2018 r. z podejrzeniem popełnienia wykroczeń dyscyplinarnych. Jedno z nich, dotyczące rzekomego niedozwolonego ujawnienia informacji z akt śledztwa, doprowadziło do wszczęcia przeciwko niemu postępowania karnego po uchyleniu immunitetu przez Izbę Dyscyplinarną Sądu Najwyższego (SN) i zawieszenia go na pewien czas w czynnościach sędziego. Postępowanie karne przeciwko I. Tulei, jak się wydaje, nadal toczy się, natomiast żadne dochodzenie wstępne nie doprowadziło do wszczęcia wobec niego postępowania dyscyplinarnego.

Palestra 9/2023, s. 133 - 134

Recenzja książki, 100 Lat Adwokatury Śląskiej (1922–2022), J. Kudelko, Katowice 2023

Michał Bieniak

Palestra 9/2023, s. 135 - 140

Momenty zwrotne, czyli nowe spojrzenie na historię adwokatury

Andrzej Tomaszek

Palestra 9/2023, s. 141 - 142

A co z wiatrakami?

Maria Zabłocka

Jeszcze pół wieku temu powyższy tytuł kojarzył się ówczesnemu maturzyście z Donkiszotem i niezapomnianym dziełem Cervantesa. Ale czasy się zmieniły i zapewne dzisiejsi przeciętni maturzyści nie czytali tej lektury, a hasło „wiatraki” wywołuje u nich skojarzenia z zieloną energią i problemami z ustawą zezwalającą na ich rozmieszczenie.

Palestra 9/2023, s. 143 - 146

Najlepsi absolwenci Szkoły Prawa Polskiego i Europejskiego z Ukrainy na stażu w Radomiu

Monika Strus-Wołos

Palestra 9/2023