Od początku lat 70. staraniem Naczelnej Rady Adwokackiej ukazuje się Słownik Biograficzny Adwokatów Polskich, który przedstawia sylwetki zmarłych adwokatów, którzy szczególnie w adwokaturze, ale i ogólnie w prawie, w nauce, życiu politycznym, społecznym, kulturalnym zostawili istotny ślad.

W 2018 roku, roku jubileuszowych obchodów 100-lecia istnienia Adwokatury Polskiej, ukazał się III tom Słownika, zawierający 330 biogramów adwokatów, którzy odeszli w latach 1945–2010.

12 czerwca 2018 r. w słynnym na całą Polskę salonie – Klubie Adwokackim im. Janiny Ruth Buczyńskiej w Krakowie – Naczelna Rada Adwokacka zorganizowała uroczystą promocję III tomu Słownika Biograficznego Adwokatów Polskich.

Od lewej: adw. Czesław Jaworski, prof. dr hab. Stanisław Waltoś, adw. prof. UW Adam Redzik

Było to wydarzenie niezwykłe i bardzo uroczyste, według pomysłu krakowskiego adwokata Stanisława Kłysa, zorganizowane dla adwokatów z całej Polski.

Z tej okazji do Krakowa przyjechali: były prezes NRA, a obecnie redaktor naczelny „Palestry” – adw. Czesław Jaworski, zastępca redaktora naczelnego adw. prof. UW Adam Redzik, a z ramienia Naczelnej Rady Adwokackiej wiceprezes adw. prof. Piotr Kardas. Spotkanie to prowadził, jak zawsze z niezwykłym wdziękiem i wielką kompetencją, były wieloletni dyrektor Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego, wybitny znawca procedury karnej – prof. UJ Stanisław Waltoś.

III tom Słownika Biograficznego Adwokatów Polskich jest jak dotąd najobszerniejszym (662 strony) i najbardziej wszechstronnym opracowaniem biogramów adwokatów polskich i bez wątpienia  zapełnia dotkliwą lukę w stuletniej historii Adwokatury Polskiej, której przedstawiciele pełnili najważniejsze i najbardziej odpowiedzialne funkcje, nie tylko w wymiarze sprawiedliwości, ale także rangi państwowej.

Od lewej: Anna Polony, adw. Stanisław Kłys

Wspomnijmy tutaj:

• adwokatów – działaczy samorządu adwokackiego: Stanisława Kalinowskiego (byłego prezesa NRA), Marię Budzanowską, Joannę Agacką-Indecką, Zdzisława Krzemińskiego, Stanisława Mikke;
• adwokatów – obrońców w procesach politycznych: Stanisława Hejmowskiego, Władysława Siłę-Nowickiego, Tadeusza de Virion, Stefana Kosińskiego, Kazimierza Ostrowskiego;
• adwokatów – wybitnych profesorów prawa: Stefana Grzybowskiego, Kazimierza Przybyłowskiego, Alfreda Ohanowicza;
• adwokatów – muzyków i kompozytorów: Mateusza Glińskiego, Pawła Asłanowicza.

Zagłębienie się w treść biogramów pozwala zrozumieć, jak ważną rolę dla historii i kultury polskiej odegrali polscy adwokaci, zwłaszcza na progu rodzenia się państwa polskiego po roku 1918, jak i w okresie najważniejszych zdarzeń, jakie miały miejsce w Polsce zarówno po przewrocie majowym w 1926 r., w okresie wojny i okupacji 1939–1945, po tzw. wyzwoleniu w okresie Poznańskiego Czerwca w 1956 r., jak również stanu wojennego. We wszystkich tych wydarzeniach czynni byli adwokaci, którzy wnieśli wielki i niezaprzeczalny wkład w historię naszego państwa.

Spotkanie prowadzone przez prof. Waltosia miało jeszcze inny wymiar, ten mianowicie, że prowadzący spotkanie w ten niezapomniany wieczór wielu adwokatów znał osobiście. Rozumiał, jak nikt, powikłane ścieżki naszej historii i rolę, jaką we wszystkich tych momentach odgrywali adwokaci.

Nie do przecenienia są także zasługi redakcji „Palestry”, a w szczególności redaktora naczelnego adw. Czesława Jaworskiego oraz redaktora tomu prof. UW Adama Redzika, który nie tylko był autorem biogramów, ale koordynował całe to przedsięwzięcie zrealizowane pod patronatem NRA.

Jerzy Trela

III tom Słownika jest zredagowany bardzo starannie. Pod każdym biogramem jest podpisany jego autor, często przywołana jest również literatura, która pozwala na szczegółowe zapoznanie się z biografiami adwokatów.

Autorzy nie pomijają też biogramów adwokatów, których życiorysy niekoniecznie są prostolinijne, i tych, których działalność w różnych okresach historycznych oceniana z perspektywy czasu nie mogła być zaliczona do świetlanej. Trudno się temu dziwić, albowiem adwokaci występujący we wszystkich możliwych do pomyślenia sprawach od zawsze odgrywali istotną rolę w dziejach kraju, i to często będąc na pierwszej linii nie tylko sporów sądowych, ale także w sensie dosłownym, walcząc o niepodległą Polskę. Nie jest przypadkiem, że w Powstaniu Warszawskim zginęło 95% aplikantów adwokackich Warszawy.

Opracowanie to, którego komitet redakcyjny składał się z adw. Czesława Jaworskiego jako przewodniczącego, prof. dr. hab. Marka Gałęzowskiego, prof. Uczelni Łazarskiego, adw. dr. hab. Adama Redzika, prof. UW, adw. dr. Tomasza J. Kotlińskiego i adw. dr. Marcina Zaborskiego, miał dwoje znanych recenzentów w osobach prof. dr. hab. Adama Lityńskiego i prorektora UJ prof. dr hab. Doroty Malec.

Autorzy w tomie zamieścili także informacje o źródłach fotografii publikowanych w Słowniku oraz opracowali staranny załącznik wspomnień poświęconych adwokatom, które zostały już opublikowane na łamach „Palestry” w latach 1957–2017. Załącznik ów stanowi swoisty klucz do poszukiwania informacji o zmarłych adwokatach.

Od lewej: Katarzyna Oleś-Blacha i Monika Korybalska, w tle Maria Sławek

III tom Słownika jest niewątpliwie bardzo ważnym i cennym osiągnięciem Adwokatury Polskiej, równie potrzebnym, co nieodzownym wydaniem z okazji 100-lecia jej powołania specjalnym dekretem przez Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego. Jej twórcom i redaktorom, a zwłaszcza adw. Czesławowi Jaworskiemu i adw. prof. Adamowi Redzikowi, należą się wielkie słowa uznania za to dzieło, które już wpisało się w trwały dorobek Polskiej Adwokatury i stanowi dowód pamięci o adwokatach, którzy wnieśli niezaprzeczalny i wielki wkład w historię i kulturę państwa polskiego.

Zagłębiając się w opisanych tam jakże różnych życiorysach adwokatów, można dostrzec, jakim Polska była żywym krajem, ile na przestrzeni tych lat się działo, w jak różnych okresach adwokaci występowali i ile wycierpieli z powodu opresyjnej władzy oraz jaką wykazali się odwagą cywilną, broniąc w procesach, prowadząc działalność w podziemiu, ruchu oporu, na frontach w różnych bitwach oraz finalnie jakimi byli znawcami historii i sztuki.

Taki tom nie mógł się nie ukazać i chwała NRA, że zdecydowała się takie dzieło wydać i przekazała to osobom kompetentnym.

Pozostanie tajemnicą adwokata Stanisława Kłysa, który wieczór ten wymyślił, dlaczego to spotkanie, w którym wzięli udział adwokaci z Kielc, z dziekanami adw. Jerzym Ziębą i byłym dziekanem adw. Edwardem Rzepką na czele, a także adwokaci z innych miejscowości, m.in. z Bielska-Białej, Częstochowy i Łodzi, odbyło się w Krakowie.

Być może odpowiedź zawarta jest w tym, że ten wieczór cały był pomyślany przez jego twórcę nie tylko jako przedstawianie dokonań Adwokatury Polskiej, ale też jako podziękowanie za to, co uczyniła. Dopełnieniem zatem tej uroczystości był wspaniały koncert dedykowany w pierwszej kolejności autorom Słownika, prof. Stanisławowi Waltosiowi i tym wszystkim, którzy specjalnie w tym celu zjechali do Krakowa.

Wyreżyserowany był w taki sposób, aby stanowił dopełnienie tej podniosłej uroczystości. Na program złożyły się, oprócz utworów Wieniawskiego i Leo Delibes’a, także, a właściwie przede wszystkim, utwory literackie i muzyczne napisane przez adwokatów.

Wybitna aktorka Starego Teatru – Anna Polony recytowała w cudowny sposób, z niepodrabialną vis comica, wiersze warszawskiego adwokata Jana Wiktora Lesmana, znanego pod pseudonimem Jan Brzechwa – Kaczkę dziwaczkę, Ryby, żaby i raki, W Szczebrzeszynie, Smoka, a aktor tegoż teatru – Jerzy Trela swym niezwykłym głosem przeczytał tekst byłego redaktora naczelnego „Palestry” adwokata Stanisława Mikke – Być adwokatem, z 1993 r., o obowiązku obrony przez adwokata oraz niezwykle wzruszający wiersz Jana Brzechwy opublikowany 3 września 1939 r. Ojczyzna, który zrobił na zebranych wielkie wrażenie. Mikke zawarł w ww. tekście znamienne słowa odnoszące się do niezawisłości adwokatów, ale mające przede wszystkim odniesienie do prawa jako całości: „Niewiele osób nadawałoby się do obrony, gdyby adwokat do wszystkiego przykładał miarę własnych przekonań”.

W koncercie wzięli udział również wybitni artyści krakowscy – muzycy, którzy wielokrotnie grali i śpiewali dla adwokatów, a w szczególności gwiazdy Opery Krakowskiej Katarzyna Oleś-Blacha i Monika Korybalska.

Katarzyna Oleś-Blacha zaśpiewała wzruszająco pięknie cztery pieśni – Cisza, Smutna jest dusza moja, W twoje cudne oczy i Wschodnia napisane przez adw. Stanisława Berezę, absolwenta konserwatorium w Charkowie w 1915 r., rozstrzelanego przez Niemców w 1939 r. w lasach piaśnickich koło Wejherowa, które to pieśni napisane do słów Kazimierza Przerwy-Tetmajera dedykował swojej żonie.

Adwokat Stanisław Kłys, komentując to piękne wykonanie, powiedział, że jest wątpliwe, czy utwory te były kiedykolwiek wykonane, natomiast nie ma wątpliwości, że zostały wykonane najpiękniej, jak to jest możliwe, z towarzyszeniem pianistki Marioli Cieniawy z Akademii Muzycznej. Byłoby zatem czymś jakże potrzebnym i koniecznym, aby z okazji 100-lecia Adwokatury nagrać te utwory, których twórcami byli adwokaci-artyści, i ocalić je od zapomnienia zwłaszcza w tym czasie, w wykonaniu tak wybitnych artystów. Jeśli chodzi o inne utwory grane tego wieczoru, to Mariola Cieniawa – pianino i Maria Sławek – skrzypce, jakże pięknie zagrały utwory Henryka Cylkowa, polskiego adwokata żydowskiego pochodzenia, a także Apolinarego Szeluto – mazurki oraz Melodię Paderewskiego. Dopełnieniem wieczoru były wspaniale zaśpiewane przez Katarzynę Oleś-Blachę i Monikę Korybalską duety z opery Vincenzo Belliniego Norma i duet kwiatów z opery Lakme. Wieczór ten pozostawił na zebranych, którzy szczelnie wypełnili Klub Adwokacki, niezatarte i niezapomniane wrażenie, a jeśliby można było czegoś życzyć Adwokaturze Polskiej, to tego, aby nie ustawała w swoich wysiłkach na rzecz najlepiej pojmowanego szerzenia sztuki wysokiej, bo tylko ona przetrwa zgodnie z paremią ars longa vita brevis. Po koncercie ugoszczono gości przysmakami z restauracji Sempre przy ul. Brackiej, podając krakowskie specjały, a zwłaszcza niepowtarzalną szarlotkę i sernik.

Na zakończenie spotkania adw. prof. Jacek Żuławski, pierwszy Prezes Radców i były wicedziekan ORA w Krakowie, wraz z żoną SSN prof. Czesławą Żuławską, w pełnych uznania słowach podziękował adw. Stanisławowi Kłysowi za wspaniały wieczór ten i inne, które na przestrzeni lat przygotował i prowadził i które tylu ich uczestnikom sprawiły wielką radość.

Okręgowa Rada Adwokacka, do której należy klub imienia Janiny Ruth Buczyńskiej, od ponad 30 lat wychodzi naprzeciw ludziom  spragnionym kontaktu z prawdziwą sztuką i światłą myślą.

Licznie odwiedzający klub, nie tylko adwokaci, ale także naukowcy, sędziowie, prokuratorzy, radcowie prawni i w ogóle przedstawiciele szeroko pojętej inteligencji, przychodzą tutaj w oczekiwaniu uczty duchowej i nigdy się nie pomylili, gdyż to, co proponuje swoim wiernym słuchaczom adw. Stanisław Kłys, to doznania artystyczne na najwyższym poziomie.

Czasopismo „ArtPost”, obrazujące życie kulturalne w całej Polsce, nieprzypadkowo zamieściło artykuł pt. Adwokat Polihymnii przedstawiający sylwetkę mec. Kłysa, jako animatora wydarzeń muzycznych, które ten przygotowuje z ogromnym znawstwem. Powstałe przez lata współpracy kontakty mecenasa z wybitnymi twórcami gwarantują zawsze wspaniałe przeżycia.

Adwokaci – jak wiadomo – stanowią i powinni stanowić elitę intelektualną kraju, a kultura wysoka z natury rzeczy jest elitarna. Po takich przeżyciach, jak na czerwcowym wieczorze autorskim i koncercie w klubie Izby Adwokackiej w Krakowie, można i należy się spodziewać, że koncert, jaki ma się odbyć z okazji 100-lecia odrodzonej Adwokatury, uświetniający ten wspaniały jubileusz, będzie stanowił summę setnej rocznicy powstania nowoczesnego samorządu Adwokatury Polskiej.

Jakiej zatem oprawy muzycznej i literackiej możemy się spodziewać na koncercie uświetniającym wspaniały jubileusz Adwokatury Polskiej?

Życząc Polskiej Adwokaturze ze strony pisma „ArtPost” wszystkiego co najlepsze na następne 100 lat, jesteśmy przekonani, że koncert taki przyćmi swym blaskiem wszystko, co było dotychczas, czego Adwokaturze Polskiej serdecznie życzymy.

Małgorzata Stępień

Dziennikarka czasopisma „ArtPost”

Od redakcji

21 lutego 2018 r. w siedzibie ORA w Warszawie miało miejsce spotkanie autorskie poświęcone wydaniu trzeciego tomu Słownika Biograficznego Adwokatów Polskich. W spotkaniu wzięli udział: adw. Czesław Jaworski, redaktor naczelny „Palestry”, adw. dr hab. prof. UW Adam Redzik, dr hab. prof. Uczelni Łazarskiego Marek Gałęzowski oraz adw. dr Marcin Zaborski, prowadzącym był zaś redaktor Michał Dobrołowicz.

Słownik dostępny jest w redakcji „Palestry” w cenie 100 zł.