P ublikacją, na którą warto zwrócić większą uwagę, jest monografia autorstwa Bereniki Sorokowskiej pt. Ochrona fashion designu w prawie Unii Europejskiej wydana przez wydawnictwo C.H. Beck w 2022 r. (220 s.). Stanowi ona pierwsze na polskim rynku prawniczym kompleksowe opracowanie, które przybliża i uzupełnia dwie różne dziedziny, tj. prawo oraz branżę modową. Odnosi się zatem do dwóch na pozór odmiennych światów, które jednak w pewnym zakresie wzajemnie się przenikają i na siebie w różny sposób oddziałują. Warto przy tym nadmienić, że Autorka jest absolwentką Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego oraz Wydziału Prawa Université de Poitiers, a także studiów podyplomowych „Historia sztuki i współczesna kultura wizualna” w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk. Można zatem stwierdzić, że zgłębieniem problemu ujętego w tytule recenzowanej książki i szerszym spojrzeniem na tę tematykę zajęła się ona w związku ze swoimi łączącymi się z tym ściśle zainteresowaniami. Wybór przez nią tej konkretnej materii jako przedmiotu rozważań należałoby więc uzasadnić m.in. jej pasją, która przejawia się nie tylko w statycznym podziwianiu otaczającego nas piękna, kultury i sztuki, ale przede wszystkim w czynnym uczestnictwie w wystawach czy też organizacjach branżowych. We Wprowadzeniu wskazuje ona, że głównym jej celem była analiza prawnoporównawcza określonych założeń badawczych w prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz w prawie własności przemysłowej na poziomie unijnym i krajowym, ze szczególnym akcentem na odpowiednie uwzględnienie w tym zakresie polskiego i francuskiego porządku prawnego. Autorka słusznie przy tym zauważa, że interesującym, a jednocześnie wciąż otwartym pytaniem jest kwestia możliwości ochrony zmaterializowanego szczęścia na gruncie prawa autorskiego. W związku z tym w ramach rozdziału I przybliża ona tę fascynującą problematykę, która powoduje wiele różnych trudności w określeniu jej właściwego miejsca w porządku prawnym (s. 1). Już w tym miejscu można z całą pewnością stwierdzić, że przyjęta przez Autorkę perspektywa badawcza, zestawiająca i porównująca ze sobą w ciekawy sposób polską oraz francuską rzeczywistość prawną w zakresie ochrony fashion designu, jak i wieloaspektowość, rzetelność oraz świeże spojrzenie na tę tematykę czynią przygotowaną przez nią publikację nowatorską, ważną i unikalną. Należy przy tym docenić ambicję Autorki, ponieważ w polskiej literaturze prawniczej zagadnień poruszonych przez nią w książce nie poddano do tej pory wnikliwej naukowej analizie.

Autorka we Wprowadzeniu trafnie stwierdza, że „Moda to zwierciadło dziejów”. Trzeba przy tym jednak zauważyć, że aktualnie to „zwierciadło” stanowi szczególną wartość nie tylko z powodu jego artystycznych aspektów, ale również (a może czasami nawet przede wszystkim) tych ekonomicznych. Nie ulega zatem wątpliwości, że poruszenie i odpowiednia analiza tematyki ochrony fashion designu, reżimu prawnoautorskiego, praw pokrewnych oraz prawa własności intelektualnej, na gruncie dwóch ważnych dla nas systemów prawnych: unijnego oraz krajowego – polskiego i francuskiego, stanowi wartościowy krok w kierunku dalszego rozwoju prawa oraz branży mody. Należało bowiem uzupełnić istniejącą do tej pory lukę badawczą o szersze i pogłębione spojrzenie na branżę kreatywną oraz we właściwy sposób określić jej miejsce i pozycję w prawie (zob. Wprowadzenie). Bez cienia wątpliwości można uznać, że Autorka sprostała temu trudnemu zadaniu. Trzeba przy tym zauważyć, że tematyka ta wymagała obszernego przeglądu zróżnicowanej literatury przedmiotu i orzecznictwa, a także rozbudowanych porównań i dociekań teoretycznych (dogmatycznych/pojęciowych/orzeczniczych). Warto przy tym nadmienić, że prawo mody to swoiste połączenie różnych gałęzi prawa, takich jak m.in. własność przemysłowa czy też prawo zobowiązań, które są zawsze in concreto w odpowiedni sposób zastosowane do specyfiki branży modowej. Natomiast zagadnienia dotyczące tego prawa są obecnie często przedmiotem np. wykładów akademickich czy też różnych konferencji i spotkań.

Recenzowana monografia składa się z czterech rozdziałów, uzupełnionych wprowadzeniem oraz zakończeniem i wnioskami. W pierwszym z nich zostało omówione pojęcie ochrony projektu modowego w świetle prawa autorskiego, w rozdziale drugim zaś scharakteryzowana została ochrona fashion designu w systemie prawa własności przemysłowej. Z kolei w rozdziale trzecim Autorka poruszyła ciekawy wątek dotyczący adaptacji dzieł sztuki oraz motywów kultury pop-art w projektach modowych, natomiast w rozdziale czwartym w interesujący sposób dokonała analizy pokazu mody jako artystycznego wykonania. Każdy z tych rozdziałów kończy się trafną konkluzją z niego wynikającą. Zaproponowana przez Autorkę struktura monografii pozwoliła jej na odpowiednie zobrazowanie i zweryfikowanie określonych sobie przez nią założeń badawczych. Struktura pracy odzwierciedla zarówno porządek myśli Autorki, jak i podjętych przez nią działań badawczych. Ma ona konstrukcję przejrzystą, „zrównoważoną” i spójną. Zostały w niej zachowane właściwe proporcje pomiędzy poszczególnymi rozdziałami, które odpowiadają logice rozwijającej się w nich myśli badawczej. Należy przy tym zauważyć, że każdy z rozdziałów sam w sobie jest inspirujący i dostarcza Czytelnikowi wielu nowych oraz ważnych informacji. Układ pracy, jako treściowa i formalna całość, jest ściśle i dobrze podporządkowany jej tytułowi. Trzeba więc stwierdzić, że konstrukcja pracy została w prawidłowy sposób opracowana i dobrze przemyślana.

Autorka jako podstawową metodę badawczą wykorzystała metodę prawnoporównawczą w zakresie zestawiania określonych rozwiązań związanych z tematyką pracy na poziomie unijnym oraz krajowym: polskim i francuskim. Natomiast pomocniczo zastosowała ona także metodę językową w kwestii analizy przepisów CPI oraz ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, a także ustawy – Prawo własności przemysłowej. Można z całą pewnością stwierdzić, że Autorka, dokonując ciekawego i wieloaspektowego ujęcia komparatystycznego zgłębianego tematu, osiągnęła zamierzony cel swojej trudnej pracy, tj. ukazała różnorodne poglądy i innowacyjne rozwiązania związane z przedmiotem podjętych przez siebie badań (zob. Wprowadzenie). Zastosowanie w opracowaniu każdej z wymienionych metod badawczych miało duży wpływ na jego nowatorski charakter. Można przy tym stwierdzić, że ma ono charakter dogmatyczny. Autorka w interesujący sposób dokonała m.in. zestawienia modelowego orzecznictwa francuskiej judykatury z polską rzeczywistością prawnoautorską, a przy tym pogłębionej analizy rozwiązań prawnych wartych szczególnej uwagi z perspektywy podjętej przez nią problematyki. Próba odpowiedniego rozstrzygnięcia wynikających z niej różnych problemów stanowi ważny atrybut recenzowanej monografii. Trzeba przy tym zauważyć, że ma ona charakter wieloaspektowy. Do tej pory wieloma z poruszonych w niej kwestii zajmowano się tylko w sposób bardzo ogólny. Autorka trafnie zauważa, że ukazane w pracy nowe spojrzenie na poruszane przez nią zagadnienia z perspektywy unijnej, ze względu na ich wieloaspektowość i różnorodność, ujawniło wiele nieścisłości i rozbieżności na poziomie legislacyjnym oraz konieczność częstego stosowania rozwiązań prawnych per analogiam, co w pewien sposób może utrudniać właściwe rozumienie analizowanych przez nią kwestii (zob. Wprowadzenie). Bazę źródłową dla poczynionych przez Autorkę rozważań stanowiły m.in. akty prawa międzynarodowego, prawa polskiego, a w określonym zakresie również te obowiązujące w zagranicznych ustawodawstwach. Przedmiot podjętych przez nią badań wiązał się też z koniecznością wykorzystania różnorodnego orzecznictwa sądowego, a także literatury polskiej oraz zagranicznej związanej z analizowaną materią. Obfitość odniesień i nawiązań do literatury i bogatego orzecznictwa w połączeniu z logiką prowadzonego wywodu powoduje, że w opracowaniu mamy całościowo oraz dogłębnie ujęty i przedstawiony tytułowy temat. Wartościowym pierwiastkiem monografii są zajmowane przez Autorkę jej własne subiektywne stanowiska w różnych kwestiach, a zatem nie jest to tylko opisowa praca odtwórcza. Omawiane i komentowane przez nią różnorodne poglądy innych Autorów oraz analizowane orzeczenia są ciekawe i inspirujące. W sposób bardzo trafny odnosi się ona do problemów poruszanych w opracowaniu. Walorem książki jest dobrze dobrana bibliografia, która została wykorzystana w sposób wyczerpujący i bardzo rzetelny.

W każdym z wymienionych powyżej rozdziałów poddano szczegółowej analizie wybrane zagadnienia, które Autorka uznała za godne uwagi Czytelnika. W rozdziale I omówione zostały między innymi takie zagadnienia jak: źródła regulacji prawnoautorskich w ujęciu historycznym i współczesnym; projekt modowy jako utwór – ochrona na poziomie unijnym; haute couture – wyjątkowość ochrony prawnej wysokiego krawiectwa w regulacjach francuskich; problematyka naruszeń praw autorskich w orzecznictwie TSUE oraz sądów francuskich. Z kolei w rozdziale II Autorka zgłębia kwestie dotyczące: pojęcia designu w literaturze; pojęcia wzoru przemysłowego w systemie unijnym; procedury rejestrowej w systemie prawa europejskiego – poziom unijny i krajowy; problemu skuteczności środków ochrony prawnej w państwach członkowskich UE; nieuczciwego naśladownictwa w branży modowej – orzecznictwo sądów krajowych oraz TSUE. W rozdziale III poruszone zostały w ciekawy sposób przede wszystkim takie wątki jak: problem autorskich praw majątkowych a przejście do domeny publicznej; autorskie prawa osobiste po śmierci twórcy oraz inspiracja a opracowanie cudzego utworu. Natomiast w rozdziale IV scharakteryzowane zostały w szczegółowy sposób: zagadnienie wizji projektanta jako przedmiotu wykonania utworu; artysta wykonawca jako podmiot prawa do artystycznego wykonania; środki ochrony praw osobistych i majątkowych artystów wykonawców, a także rejestracja materiału twórczego. W ramach następujących po sobie rozdziałów Autorka słusznie dostrzega różne problemy istniejące w świecie prawa oraz branży mody. W umiejętny i sprawny sposób porządkuje i łączy różne związane z tym kwestie, wykazując przy tym zdolność do ich krytycznej oceny. Zachodzi tutaj wyraźna zgodność i zbieżność pomiędzy tytułem monografii a tym, co następuje w dalszym ciągu po nim. Trudno w recenzowanej monografii doszukać się jakichś większych wad, jednak jej ostateczna naukowa wartość będzie zawsze należała do indywidualnej oceny każdego poświęcającego jej swoją uwagę Czytelnika. W zakończeniu oraz we wnioskach (konkluzjach) Autorka zawarła swoje ogólne spostrzeżenia podsumowujące i scalające ze sobą przebieg jej badań oraz uzyskane przez nią rezultaty. Na ich podstawie można natomiast wyciągnąć jeszcze inne wnioski odnośnie do tego, co wciąż warte jest dalszych badań w analizowanym przez Autorkę przedmiocie.

W podsumowaniu należy jednoznacznie stwierdzić, że zarówno wartość merytoryczna recenzowanej monografii, jak i warsztat badawczy Autorki są na bardzo wysokim poziomie prawniczym. Wyróżnia ją kultura dyskursu oraz bogactwo językowe, które połączone razem dają niezwykły efekt – książkę czyta się z ogromną przyjemnością. Praca jest staranna pod względem metodologicznym. Autorka wykazała się rzetelnością i sprawnością warsztatową, a także zdolnością do krytycznego, subiektywnego i obiektywnego myślenia. Trzeba zatem docenić jej ogromny wysiłek badawczy, który znajduje swoje odpowiednie odzwierciedlenie w monografii. Jest to wartościowe opracowanie, w którym zostały poruszone różne ciekawe problemy dotyczące na pozór dwóch odmiennych światów, tj. prawa oraz branży mody, i stanowi ono ważny wkład w ich dalszy rozwój. Dzięki tej książce Czytelnik może bliżej poznać te światy nie tylko w kontekście związanych z nimi m.in. różnorodnych kwestii prawnych, ale także z punktu widzenia zasad etyki i moralności. Jest to zatem pozycja książkowa godna polecenia, którą wyróżnia interesujący dobór zagadnień ściśle łączących się z przedmiotem podjętych przez Autorkę rozważań. Jest to w pełnym tego słowa znaczeniu znakomita praca naukowa.