12 lutego Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek NRA o zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów dotyczących dostępu do zawodu adwokata osób, które nie odbyły aplikacji adwokackiej i nie złożyły egzaminu adwokackiego, oraz przepisów w sprawie kompetencji Ministra Sprawiedliwości w zakresie organizacji egzaminów zawodowych, a także formuły egzaminu adwokackiego (K 6/12).

NRA miała wątpliwości co do zgodności:

1. z art. 2 Konstytucji RP – art. 66 ust. 1 pkt 4 lit. b ustawy, zwalniającego z wymogu odbycia aplikacji adwokackiej i złożenia egzaminu adwokackiego osoby, które zdały egzamin sędziowski lub prokuratorski po dniu 1 stycznia 1991 r. oraz w okresie 5 lat przed złożeniem wniosku o wpis na listę adwokatów, łącznie przez okres co najmniej 3 lat wykonywały wymagające wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związane ze świadczeniem pomocy prawnej przez adwokata lub radcę prawnego na podstawie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej w kancelarii adwokackiej, zespole adwokackim, spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej, komandytowej, o których mowa w art. 4a ust. 1, lub kancelarii radcy prawnego, spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej, komandytowej, o których mowa w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych, oraz co do zgodności z art. 2 Konstytucji RP art. 66 ust. 2 pkt 3 ustawy, dopuszczającego do egzaminu adwokackiego bez odbycia aplikacji adwokackiej, do którego mogą przystąpić osoby, które po ukończeniu wyższych studiów prawniczych przez okres co najmniej 5 lat w okresie nie dłuższym niż 10 lat przed złożeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu wykonywały wymagające wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związane ze świadczeniem pomocy prawnej przez adwokata lub radcę prawnego w kancelarii adwokackiej bądź radcowskiej, zespole adwokackim, spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej, komandytowej;
2. art. 66 ust. 1 pkt 4 lit. b i art. 66 ust. 2 pkt 3 ustawy w zakresie, w jakim dotyczą osób wykonujących wymagające wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związane ze świadczeniem pomocy prawnej na podstawie umowy cywilnoprawnej, z art. 17 ust. 1 Konstytucji RP; 
3. z art. 2 Konstytucji RP – art. 68 ust. 3 pkt 5 i art. 78a ust. 4 pkt 6 ustawy, mówiącego o dołączeniu do wniosku o wpis na listę adwokatów umowy o pracę wraz z dokumentami określającymi zakres obowiązków lub zaświadczeniami od pracodawcy określającymi zakres obowiązków, lub umowy cywilnoprawnej wraz z oświadczeniem o złożeniu deklaracji do właściwego urzędu skarbowego oraz zapłaceniu podatku wynikającego z tytułu tych umów – w przypadku osób, o których mowa w art. 66 ust. 1 pkt 4 i 5;
4. z art. 2 i art. 17 ust. 1 Konstytucji RP – art. 66 ust. 1 pkt 5 ustawy, dotyczącego zwolnienia z wymogu odbycia aplikacji adwokackiej i przystąpienia do egzaminu zawodowego osób, które posiadają stopień naukowy doktora nauk prawnych w warunkach określonych w art. 66 ust. 1 pkt 5 lit. a i lit. b;
5. z art. 17 ust. 1 Konstytucji RP – art. 77a, art. 78 ust. 1, 3, 4, 8, 9 i 15, art. 78d, art. 78e i art. 78h ustawy, dotyczącego kompetencji Ministra Sprawiedliwości w zakresie organizacji egzaminów zawodowych.

Przed Trybunałem NRA reprezentowali adw. dr Szymon Byczko i adw. dr Michał Jackowski, którzy poparli wniosek NRA i obszernie go uzasadnili (szerzej zob. www. trybunal.gov.pl/rozprawy/2013/k_06_12.htm oraz http://adwokatura.pl/?p=7257).

Sejm reprezentował poseł Andrzej Duda, który wnioskował za umorzeniem postępowania, uznając, że NRA niedostatecznie uzasadniła wniosek.

W podobnym tonie wypowiadał się przedstawiciel Prokuratury Generalnej. Dodał, że Trybunał w ubiegłym roku rozstrzygał bliźniaczy wniosek, złożony przez Krajową Radę Radców Prawnych.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że wszystkie zaskarżone przepisy są zgodne z Konstytucją.

W uzasadnieniu wyroku TK stwierdził, że Konstytucja reguluje sprawowanie pieczy nad wykonywaniem zawodu przez samorządy zawodów zaufania publicznego, ale w granicach wyznaczonych przez ustawodawcę. W ocenie Trybunału przepisy uzależniające możliwość uzyskania wpisu na listę adwokatów bez obowiązku złożenia egzaminu adwokackiego albo dopuszczenia do egzaminu adwokackiego bez odbycia aplikacji adwokackiej od legitymowania się faktycznym wykonywaniem przez odpowiedni czas wymagających wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związanych ze świadczeniem pomocy prawnej przez adwokata lub radcę prawnego nie naruszają Konstytucji. Sędzia sprawozdawca uzasadniała, że wykonywanie tych czynności przez oznaczony w ustawie czas pod kierownictwem adwokata lub radcy prawnego pozwala nabyć doświadczenie praktyczne i kwalifikacje niezbędne do uzyskania wpisu na listę adwokatów lub dopuszczenia do egzaminu adwokackiego. Podkreślano także, że samorząd adwokacki sprawuje pieczę należytego wykonywania zawodu przez możliwość weryfikacji rzeczywistego czasu praktyki osób ubiegających się o wpis oraz poprzez ocenę rękojmi kandydata.

Stwierdził też, że w zakresie zaskarżonych przepisów ustawodawca działał w granicach przysługującej mu swobody regulacyjnej. Odpowiedni udział samorządu winien być rozumiany przy tym jako możliwość jego uczestniczenia w określaniu zakresu egzaminu, a w dalszej kolejności – zgodnie z naturą egzaminu – jako uczestnictwo w sprawdzaniu umiejętności niezbędnych do wykonywania zawodu. Ponieważ samorządowi zawodowemu zagwarantowano wpływ na zakres, przebieg oraz ocenę wyników przeprowadzanego egzaminu adwokackiego, Trybunał Konstytucyjny nie dopatrzył się w przepisach regulujących przygotowanie oraz przeprowadzenie tego egzaminu naruszenia Konstytucji.

Trybunał nie podzielił też zdania NRA w kwestii braku części ustnej podczas egzaminu adwokackiego, wprowadzenia części testowej oraz wprowadzenia przez ustawodawcę zakresu sprawdzanych umiejętności. Zdaniem TK należy to do kompetencji przyznanych ustawodawcy w art. 17 ust. 1 Konstytucji.

Rozprawie przewodniczył sędzia Stanisław Biernat, wiceprezes Trybunału, sprawozdawcą była sędzia Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz, w składzie sędziowskim uczestniczyli również sędziowie: Wojciech Hermeliński, Marek Kotlinowski oraz Stanisław Rymar.

Po ogłoszeniu wyroku adw. Andrzej Zwara, prezes NRA, skomentował wyrok: Drzwi do zawodu adwokata są otwarte i nie chcemy ich w żadnym wypadku zamykać. Jednak obowiązkiem samorządu adwokackiego jest troska o wykonywanie zawodu na jak najwyższym poziomie i aby osoby, które dołączają do palestry, miały jak najlepsze kwalifikacje.

Dodał, że w ubiegłym roku zapadło podobne orzeczenie po rozpatrzeniu wniosku, jaki złożyła Krajowa Rada Radców Prawnych. Podziękował pełnomocnikom NRA adw. dr. Szymonowi Byczko oraz adw. dr. Michałowi Jackowskiemu za pracę, jaką włożyli przy opracowaniu wniosku i za merytoryczne wystąpienie przed TK.

Biuro Prasowe NRA