W drugiej połowie XIX wieku elita intelektualna Warszawy skonstatowała brak w mieście tak wyodrębnionego miejsca, jak i specjalnej instytucji, które służyłyby urządzaniu wystaw prac artystów. W 1860 r. powołano Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych. Z początkiem XX stulecia Towarzystwo uzyskało własny, nowo wzniesiony na ten cel (z niepublicznych środków) budynek zwany dziś Gmachem Zachęty. Wydarzenia artystyczne tam organizowane przez dziesięciolecia miały prestiżowy charakter. Rok 1922 był naznaczony wielomiesięczną kampanią wyborczą. Wyłonione jesienią Sejm i Senat dokonały wyboru pierwszego w dziejach kraju Prezydenta. Gabriel Narutowicz po raz pierwszy od zaprzysiężenia pokazał się publicznie na otwarciu wystawy w Zachęcie. Podczas zwiedzania pierwszej spośród sal ekspozycji zatrzymał się przed obrazem autorstwa Bronisława Kopczyńskiego. Najprawdopodobniej było to powstałe w 1922 r. dzieło reprodukowane na okładce niniejszego numeru „Palestry”. Malarz ten, rysownik i grafik cieszył się sławą autora cykli widoków ukazujących charakterystyczne miejsca różnych miast. Utrwalał także – najczęściej akwarelą – scenki uliczne. Tworzył z powodzeniem jeszcze po II wojnie światowej, dokumentując m.in. piękno i polskość Ziem Odzyskanych. Jego syn Onufry Kopczyński, muzyk, był związany z endecją; pod hitlerowską okupacją działał w konspiracji, wydając m.in. pismo „Sztuka i Naród”; zginął w obozie koncentracyjnym. Pod widoczkiem miejskiego rozgwaru otaczającego Zachętę 16.12.1922 r. dosięgły inżyniera Gabriela Narutowicza – wykładowcę Politechniki Zuryskiej, autora budów hydroelektrowni w kilku miastach zachodniej Europy, pomysłodawcę regulacji Wisły oraz Renu – śmiertelne kule wystrzelone przez Eligiusza Niewiadomskiego: malarza, wykładowcę i krytyka sztuki.

foto na okładce: Bartosz Górka; zasoby zachęta.art.pl, Bronisław Kopczyński, Pałac sztuki, Zachęta, 1922; przystanekhistoria.pl; myvimu.com

Przygotowanie okładki do druku: A.P. GRAF